تکنولوژی‌های آموزشی، فرصت یا تهدید!
ثنا منیعی * تا چند دهه گذشته، یادگیری و آموزش در کشور ما امری دشوار و پرهزینه بود. همه ما تصاویری از مکتب‌های سنتی و رنج و مشقتی که دانش‌آموزان در این محیط‌ها با آن مواجه بوده‌اند را در ذهن خود داریم؛ چه خود آن را تجربه کرده باشیم، چه از زبان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود شنیده باشیم. علاوه بر چنین مشکلاتی، عدم دسترسی همگان به فرصت‌های آموزشی از جمله دیگر مصائب صنعت آموزش از دیرباز بوده است، مساله‌ای که در زمان حال نیز کماکان با آن مواجه هستیم. اما مولفه‌ای که وضعیت فعلی ما را از دهه‌های گذشته متمایز می‌سازد، گسترش و دسترس‌پذیری اینترنت و نیز خدمات مبتنی بر این امکانات در صنعت آموزش است. همان طورکه در مدت یک سال و نیم گذشته و با همه‌گیری بیماری کووید۱۹ مشاهده کردیم، آموزش مجازی به یک شیوه مرسوم و پرطرفدار تبدیل شد تا جایی که علی رغم تمامی ضرر‌های اقتصادی که صنایع مختلف به واسطه پاندمی کرونا متحمل شدند، پلتفرم‌ها و کسب‌و‌کار‌های حوزه آموزش مجازی روز‌های پر رونقی را تجربه کردند و به نوعی می‌توان بیان کرد که کورونا و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان ناشی از این ویروس به عنوان یک تسهیل‌گر و شتابدهنده، رشدی غیرقابل تصور برای فعالان این حوزه رقم زده است.
رقابت یا همکاری، مساله این است!
در این همبافت، در ابتدا به مانند تمامی صنایعی که از موج تحول دیجیتال در امان نبوده‌اند، نگاه غالب از سوی بازیگر‌های سنتی این صنعت، نگاهی مبتنی بر بدگمانی و تهدیدمحور بود، نگاهی که هر چند کمرنگ‌تر از گذشته ولی کماکان در میان بازیگران این حوزه وجود دارد. مبتنی بر این دیدگاه، نه تنها کسب‌و‌کار‌های سنتی تمایلی برای تغییر مدل کسب‌و‌کار خود ندارند، بلکه به واسطه سال‌ها فعالیت و ریشه دواندن در این صنعت، ظهور هر کسب‌و‌کار خلاقانه و فناوری‌محور را تهدیدی بالقوه برای خود در نظر می‌گیرند و در صدد آن برمی‌آیند که یا از طریق انکار مزایای تکنولوژی‌های آموزشی با رقبای تازه‌وارد رقابت کنند و یا با متحمل‌شدن هزینه‌های سنگین، سعی بر آن دارند تا به حوزه‌هایی وارد شوند که الزاما در آنها مزیت رقابتی ندارند. در چنین شرایطی، برای بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود و به منظور خلق ارزش برای تمامی ذینفعان این حوزه، ضروری است تا زاویه نگاه تمامی فعالان حوزه آموزش از رقابت به همکاری و تعاون تغییر کند. مبتنی بر این نوع دیدگاه، کسب‌و‌کار‌های سنتی حوزه آموزش دیگر مجبور به رقابت با بازیگران تازه‌وارد و دیجیتال برای کسب سهم بیشتر از بازار موجود نیستند. به بیانی دیگر، این دو طیف از بازیگران از طریق همکاری با یکدیگر می‌توانند در حوزه‌هایی که هر یک مزیت رقابتی دارند فعالیت کرده و به جای تمرکز بر به دست آوردن سهم بازار یکدیگر، از طریق بزرگ کردن کل حجم بازار، ضمن خلق ارزش برای تمامی ذینفعان این حوزه از تمامی مزایا و منافع موجود در آن نیز بهره‌مند شوند.
تکنولوژی‌های آموزش و کسب‌و‌کار‌های پلتفرمی
پلتفرم‌ها عنصری جدایی‌ناپذیر از اقتصاد دیجیتال امروزی هستند. امروزه در بسیاری از صنایع مانند حمل و نقل، املاک و مستغلات، توریست و حتی حوزه سلامت و پزشکی، در سطوح مختلف با موج پلتفرم‌سازی مواجه هستیم. نقش پلتفرم‌ها در این صنایع ایجاد و برقراری ارتباط و اتصال میان بازیگران مختلف به منظور خلق ارزش در یک فضای مشارکتی است. به بیانی دیگر، این پلتفرم‌ها نقشی حیاتی در اتخاذ رویکرد مبتنی بر همکاری و تعاون به جای رویکرد رقابتی دارند.
از جمله صنایعی که به واسطه نگاه‌های غلط و سنتی از مزایای پلتفرم‌سازی علی‌رغم تمامی پتانسیل‌های موجود بهره فراوانی نبرده است، حوزه آموزش و به طور مشخص تکنولوژی‌های آموزش است. نقش اصلی پلتفرم‌های حوزه آموزش در این همبافت، متصل کردن افراد جویای یادگیری مانند دانش آموزان، دانشجویان و حتی افراد شاغل که نیاز به یادگیری مهارت‌ها و مباحث مختلف در حوزه کاری خود دارند به فعالین حوزه سنتی آموزش متشکل از موسسات آموزشی، معلمان، استاتید دانشگاهی و هر شخصی که دانشی جهت به اشتراک‌گذاری و آموزش دارد، است. مبتنی بر این رویکرد می‌توان در یک فضای تعاملی و اشتراکی برای تمامی ذینفعان صنعت آموزش، ارزشی پایدار خلق کرد.
نکته پایانی
این گزاره که رقابت سازنده است همواره صحیح نیست. در صنعت آموزش و با استفاده از ظرفیت‌های حوزه تکنولوژی آموزش
(Ed-Tech)، با تمرکز بر همکاری به جای رقابت می‌توان شرایطی را پدید آورد که تمامی ذینفعان این حوزه برنده باشند. شرایطی که در آن مدرسان می‌توانند در ضمن فعالیت در بازار‌های سنتی حوزه آموزش همانند مدارس و دانشگاه‌ها، از فرصت‌های جدید فراهم شده استفاده کنند؛ دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند به آسانی و بدون نیاز به حضور فیزیکی در هر زمان و مکان دانش و مهارت‌های جدید مورد نیاز خود را فرا گیرند و در نهایت صاحبان این پلتفرم‌های آموزشی و بازیگران تازه وارد در حوزه تکنولوژی آموزش از منافع و مزایای این بازار و صنعت جذاب بهره‌مند شوند.
* فعال حوزه آموزش دیجیتال
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :