یک دهه در جازدن تولید

به گزارش جهان صنعت نیوز: این امر از دو منظر اهمیت می‌یابد؛ نخست اینکه نهادهای متولی قادرند به خواست خود در اعداد و ارقام و ترسیم واقعیت‌ها به نفع خود دخل و تصرف کنند و دوم اینکه پافشاری صرف روی آمارها موجب عدم‌توجه به مسائل اساسی و بنیادین در سایه اعداد و ارقام خواهد شد.

 در همین راستاست که بررسی دو آمار ارائه شده از سوی وزارت صمت و مرکز آمار ایران در خصوص شاخص تولید در دهه ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که در میان تمامی اعداد و ارقام متفاوت ارائه شده که همگی آنها سعی در برجسته‌سازی روند شاخص‌ها دارند؛ یک خروجی مشخص یعنی یک دهه درجازدن تولید مشاهده می‌شود.

ایستایی تولید

طبق بررسی از آمارهای وزارت صمت در بازه زمانی ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ داشته لیست کالاهای منتخب صنعتی تغییر خاصی نکرده است. یعنی از ۲۵ تا ۲۹ کالای منتخب صنعتی، دقت در روند تغییر ۱۱ کالای مصرفی از بین آنها نشان می‌دهد که به جز تولید تلویزیون، همگی آنها بین ۵ تا ۱۱۸ درصد رشده داشته‌اند که بیشترین افزایش تولید مربوط به سیگار، کاغذ و یخچال و فریزر است که با ۲/۱۸۲، ۸/۱۱۸ و ۳/۱۰۶ درصد رشد، تولید آنها دو تا نزدیک به سه برابر شده است. همچنین تولید شش کالای داروی انسانی، محصولات پتروشیمی و لاستیک در ۱۰ سال بیش از ۲۰ درصد افزایش تولید داشتند و تولید آنها با ۷/۵۹، ۳/۴۷ و ۹/۳۱ درصد افزایش به ترتیب به بیش از ۴۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون عدد دارو، ۶۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تن محصولات پتروشیمی و ۲۷۸ هزار و ۲۰۰ تن لاستیک رسیده است.

از سوی دیگر تولید چهار کالا یعنی ماشین لباسشویی با ۸/۱۷ درصد، پودر شوینده با ۴/۱۰ درصد، روغن نباتی با ۵/۸ درصد و روغن موتور با ۸/۵ درصد رشد، طی یک دهه اخیر کمتر از ۲۰ درصد افزایش تولید داشتند و تولید آن‌ها به بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه، ۶۳۴ هزار و ۴۰۰ تن پودر شوینده، ۵/۱ میلیون تن روغن و حدود ۶۶۸ هزار تن روغن موتور رسیده است. در این میان طی ۱۰ سال تولید تلویزیون کاهش ۵/۲۵ درصدی داشته و تولید آن از بیش از یک میلیون و ۶۹۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۹ به یک میلیون ۲۶۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۹۹ رسیده است.

در این گزارش در حالی به افزایش ۸۵ درصدی استقرار بنگاه‌های تولیدی در شهرک‌های صنعتی و نیز افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش صنعت اشاره شده است که اولا بررسی میدانی شرایط حاکی از وجود ظرفیت‌های خالی در شهرک‌های صنعتی بوده به طوری که همچنان ۵۷ درصد آنها نیاز به تامین مالی دارند و دوما در این آمارها بخش تولید خودرو نیز لحاظ نشده است. به همین دلیل از آنجا که صنعت خودرو به عنوان یکی از صنایع مادر نقش قابل‌ملاحظه‌ای در آمار تولید داشته و روند فعالیت این بخش حاکی از کاسته‌شدن میزان تولید در طول سال‌های گذشته دارد؛ به تبع لحاظ‌شدن آمار تولید خودرو می‌تواند به تنهایی کل شاخص تولید در طول یک دهه را تحت‌تاثیر قرار داده و از درصدهای اعلام شده رشد بکاهد.

روند نزولی شاخص‌ها صنعت و معدن

از سوی دیگر بررسی گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران که اواخر هفته قبل ارائه شده نشان می‌دهد که بر مبنای داده‌های مرکز آمار ایران، روند ۱۰ ساله (۱۳۹۹-۱۳۹۰) تغییرات دو شاخص مقدار تولید صنعت و معدن به جز استخراج نفت و گاز طبیعی، نزولی و روند شاخص مقدار تولید کشاورزی، صعودی است. به عبارتی دیگر، طی دهه منتهی به سال ۱۳۹۹، تقریبا در همه سال‏‌ها، دو شاخص تولید صنعت و معدن از رقم سال پایه ۱۳۹۰ کمتر هستند و به استثنای مقدار تولید معدن که در سال ۱۳۹۳ به رقم سال پایه نزدیک شد، در مابقی سال‏‌ها، همواره سطح تولید این دو بخش کمتر از سال پایه است.

بررسی‌ها نشان می‌‏دهد بسته به شدت رکود طی دو دوره ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۲ و ۱۳۹۷ الی ۱۳۹۸، خروج از رکود هم متناسب با شدت و عمق آن، متفاوت است. این مطلب برای هر دو بخش صنعت و معدن صادق است یعنی در دوره اول تحریم، افت تولید شدیدتر و خروج از رکود در سال ۱۳۹۳ با نرخ مثبت بالاتری در مقایسه با دوره دوم تحریم، اتفاق افتاده است. همچنین برآوردها نشان می‌دهد، پیامدهای ناشی از بروز تحریم و تشدید آن و نیز سوءمدیریت و ناکارآمدی سیاست‏‌های اقتصادی از عوامل اصلی عدم‌رونق بخش‌های صنعت و معدن کشور و رشد نسبتا ضعیف بخش کشاورزی طی دهه اخیر است.

شاخص مقدار تولید بخش صنعت

روند ۱۰ساله شاخص مقدار تولید صنعت طبق آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، نشان می‌دهد که اگرچه روند مزبور با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده، ولی در مجموع روند عمومی شاخص طی سال‌های مورد بررسی (۱۳۹۹-۱۳۹۰)، نزولی است؛ به طوری‌که میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید بخش صنعت بر پایه سال ۱۳۹۰ برابر منفی ۰۱/۱ درصد است. بیشترین افت شاخص مقدار تولید صنعت نیز طی سال‌های ۱۳۹۱و ۱۳۹۲همزمان با بروز تحریم‌ها اتفاق افتاده که مشابه این موضوع را طی دو سال ۱۳۹۷و ۱۳۹۸هم شاهدیم.

از سوی دیگر، مقایسه شاخص مقدار تولید صنعت طی دو تحریم ابتدایی و انتهایی دهه ۹۰حاکی از این است که طی دوره نخست تحریم (۱۳۹۱ و ۱۳۹۲)، شدت تاثیر منفی بر این بخش بیشتر بوده و به طور میانگین طی این دو سال، افت سالانه هفت درصدی رخ داده است؛ اما در دوره بعدی تشدید تحریم‌ها (۱۳۹۷و ۱۳۹۸) از شدت اثرگذاری کاسته شده و به متوسط افت سالانه چهار درصد می‌رسد.

همچنین خروج از رکود طی این دو بازه هم بسته به عمق آن، متفاوت است. یعنی در دوره اول، خروج از رکود در سال ۱۳۹۳ با نرخ رشد ۲/۳ درصد و در دوره دوم یعنی سال ۱۳۹۹، با نرخ رشد ۸/۱درصد، اتفاق افتاده است. در این میان نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص مقدار تولید بخش صنعت، همواره پایین‌تر بودن رقم این شاخص در مقایسه با شاخص سال پایه یعنی سال ۱۳۹۰ است. به عبارتی دیگر، در هیچ یک از سال‌های دهه اخیر، شاخص مقدار تولید صنعت به سطح سال پایه نرسیده و بهترین عملکرد شاخص مقدار تولید صنعت طی دهه گذشته مربوط به سال ۱۳۹۶بوده که رقم این شاخص برای دومین سال پیاپی افزایشی بوده و به ۶/۹۷ از مقدار پایه ۱۰۰ رسیده است.

در این راستا  روند فصلی شاخص مقدار تولید صنعت نیز نشان می‌دهد طبق این روند در فصل زمستان ۱۳۹۹مقدار شاخص برای سومین سال پیاپی رشد کرده و حدود
 ۴/۴ درصد نسبت به زمستان ۱۳۹۸افزایش یافته است. البته طی بازه زمانی مورد بررسی، بیشترین افت شاخص نسبت به فصل مشابه سال گذشته مربوط به پاییز۱۳۹۱ با منفی ۴/۱۳درصد و بیشترین رشد مربوط به زمستان ۱۳۹۵ با مثبت ۱۲ درصد است. با این حال روند تعدیل شده فصلی شاخص مقدار تولید صنعت کشور از بهار ۱۳۹۰تا زمستان ۱۳۹۹، به جز دو مورد طبق نمودارها حاکی از قرار گرفتن شاخص تولید زیر رقم ۱۰۰ نسبت به سال پایه ۱۳۹۰ است.

بخش معدن و کشاورزی

بررسی روند سالانه شاخص مقدار تولید بخش معدن نیز به جز استخراج نفت و گاز طبیعی طی سال‌های۱۳۹۰تا ۱۳۹۹نشان می‌دهد که روند عمومی شاخص مزبور طی سال‌های مورد بررسی، نزولی است؛ به طوری که میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید بخش معدن بر پایه سال ۱۳۹۰ برابر منفی ۳۸/۰ درصد است.

از سوی دیگر روند عمومی شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی طی بازه زمانی ۱۰ ساله نشان از افزایشی بودن شاخص‌ها دارد؛ به طوری که میانگین رشد بخش کشاورزی بر پایه سال ۱۳۹۰ برابر ۱/۱ درصد بر اساس رشدی بوده که  در طول دو سال ۹۸ و ۹۹ اتفاق افتاده است. به همین دلیل به غیر از سال ۹۳ و علیرغم رکود حاکم بر اقتصاد کشور، بخش کشاورزی از رشدی مثبت برخوردار بوده است. بر اساس این آمارها، شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی در زمستان ۱۳۹۹نسبت به زمستان۱۳۹۸، رشد ۲/۳ درصدی را تجربه کرده است. همچنین طی بازه زمانی مورد بررسی، بیشترین رشد نقطه به نقطه این شاخص مربوط به تابستان ۱۳۹۸ با ۹/۹ درصد و بیشترین افت آن نیز مربوط به تابستان ۱۳۹۳ با منفی ۵/۸ درصد بوده است که در مجموع رشد اندک ۱/۱ درصدی در طول ۱۰ سال را رقم زده است.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان