نشانه‌های مثبت اما ناکافی
به گزارش جهان صنعت نیوز: تازه‌ترین نشانه‌های امیدوارکننده اما از یک سو ابراز امیدواری هایکو ماس وزیر خارجه آلمان به اینکه در هفته آینده نتایجی حاصل شود، گزارش وال‌استریت‌ژورنال درباره احتمال تجدیدنظر بایدن در سیاست‌های تحریم تا آخر تابستان و حتی مواضع خطیب‌زاده وزیر خارجه کشورمان در نشست خبری اخیر است.
او دیروز در پاسخ به سوالی در خصوص موضع برخی از مقامات غربی مبنی بر لزوم انتظار برای روی کار آمدن دولت جدید جمهوری اسلامی ایران جهت دستیابی به توافق، گفت: «مواضع ایران در خصوص برجام و رفع تحریم‌ها، جزو مواضع اصولی نظام است و با تغییر دولت نیز تغییری در آن ایجاد نخواهد شد. بنابراین در صورت دستیابی به توافق دولت جناب آقای رییسی نیز به آن وفادار خواهد بود زیرا برخلاف رویکرد برخی طرف‌های دیگر، پایبندی به تعهدات و قول‌های داده شده، همواره برای جمهوری اسلامی ایران یک اصل به شمار می‌آید.»
این بخش از اظهارات خطیب‌زاده بسیار مورد توجه رسانه‌ها و تیتر اغلب آنان شد. این درحالی است که از نظر کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین‌المللی آنقدرها هم قابل توجه نبود. دلیلش این است که موضع دولت بعدی در ایران را از جمله عوامل اصلی در بلاتکلیفی فعلی نمی‌دانند و معتقدند که برای حل و فصل مساله برجام موضوعات مهم‌تر و چالشی‌تری باید حل شود و مورد توافق قرار بگیرد.
علامت مثبت
قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» سخنان دیروز خطیب‌زاده را یک علامت مثبت تلقی کرد و گفت: «این می‌تواند یک نشانه مثبت باشد، اگرچه آنها مطمئن هستند که اگر توافقی حاصل شود، توافق با نظام جمهوری اسلامی ایران است و نه دولت‌ها. گمان من این است که آنها می‌دانند مذاکرات هسته‌ای و برجام در شورای امنیت ملی و در سطح عالی مملکت تصمیم‌گیری می‌شود. یعنی همانطور که در ابتدای دولت روحانی اتفاق افتاد، چون قبل از او هم مذاکراتی شده بود، اکنون هم ادامه دارد و بعید است که دولت بعدی به مذاکرات و توافق حاصل از آن پایبند نباشد، مگر آنکه تصمیم نظام تغییر کرده باشد. به نظر من مشکل نحوه اجرا است به خصوص با توجه به تغییرات احتمالی در اعضای دولت بعدی.»
وی در پاسخ به اینکه آیا نگرانی غربی‌ها از پایبندی دولت رییسی به مذاکرات و توافق احتمالی یا حتی نحوه اجرای آن، عامل و نگرانی اولی است که مانع حصول توافق شده یا مشکلات بزرگتری در این مسیر وجود دارد؟ گفت: «این نگرانی اول نیست چراکه هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی در حال حاضر خواسته‌هایی فراتر از برجام دارند. طرف مقابل علاقه‌مند است که سایر مسائل و غروب برجام را در مذاکرات بگنجاند و طرف ایرانی نیز مایل است که تمام تحریم‌ها به خصوص تحریم‌های مربوط به سازمان‌های زیر نظر نهاد رهبری و برخی اشخاص و شخصیت‌ها لغو شود.»
منتظر تصمیمات سیاسی
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه آیا در این شرایط می‌توان خوشبین بود که مذاکرات به توافق انجامد؟ گفت: «در سیاست همیشه باید خوشبین بود اما اینکه خوشبینی‌ها چقدر عملی می‌شود به تصمیمات سیاسی بستگی دارد. در این مورد خاص به نظر من بیشتر به تصمیمات سیاسی ایران بستگی دارد. شرایط اکنون به‌گونه‌ای است که شاید در چارچوب مذاکرات کارشناسی تصمیمات گرفته شده باشد اما حصول توافق به اخذ تصمیمات سیاسی در پایتخت‌ها است.»
محبعلی در پاسخ به اینکه اگر تاریخ دور بعدی مذاکرات که فعلا نامعلوم است، اعلام شود به معنی گرفته شدن تصمیمات سیاسی است؟ گفت: «حتما به این مفهوم است که تصمیمات کلی گرفته شده است.»
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه اخبار مربوط به احتمال تجدیدنظر بایدن و دولت او در روند مذاکرات و رفع تحریم‌ها چقدر می‌تواند جدی باشد؟ گفت: «مساله برجام تنها به دولت بایدن منتهی نمی‌شود چون باید آمریکا و متحدان او همراهی لازم را با توافق برجام داشته باشند. شرایط فعلی با شرایط سال ۲۰۱۵ خیلی متفاوت است. هم در آمریکا و هم در اروپا و منطقه شرایط تغییر کرده است لذا بایدن حتما نیاز دارد که برای بازگشت به توافق با اسراییل، کشورهای حاشیه خلیج فارس، اروپا و حتی کنگره تفاهم داشته باشد و طبیعتا حصول این تفاهم کار سختی است.
نقش حوزه‌های اختلافی
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نماینده پیشین مجلس و کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز معتقد است که این رویکرد ایران تاثیری در گشودن گره‌ها از کار برجام نخواهد داشت. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «فکر می‌کنم که شناخت آمریکایی‌ها از سیاست خارجی ایران در حدی است که فقط منتظر اعلام موضع سخنگوی وزارت خارجه ایران بماند. بلینکن هم گفته و آنها می‌دانند که سیاست خارجی در ایران یک مقوله فرادولتی و کلان است که سازوکار آن در شورای عالی امنیت ملی و زیر نظر رهبری مشخص می‌شود.»
وی با اشاره به اینکه «سخنگوی وزارت خارجه احتمالا در پاسخ به سوال یا ابهامی این موضوع را مطرح کرده است» گفت: «مساله توافق نکردن ایران و ۱+۵ گیر این مساله که رییسی به توافق پایبند است یا خیر نبوده است. مساله این است که طرفین در این مذاکره نتوانسته‌اند تکنیک مذاکراتی لازم را حاکم کنند.»
وی توضیح داد: «تکنیک مربوطه این است که حوزه‌های اختلافی را تحدید کرده و بر حوزه‌های قابل توافق به توافق حداکثری برسند. اما متاسفانه حوزه‌های اختلافی حاکم و شرایط مثل مذاکرات برجامی شد. آن زمان مذاکره بر سر همه یا هیچ بود و منطقی بود زیرا برجام یک برنامه جامع است اما الان باید برجام احیا شود و نباید مسائل اختلافی دیگر مطرح می‌شد. مطرح کردن این مسائل و اهمیت دادن به آن سبب شد که در حوزه عملی نیز عوامل مساله‌ساز فعال شوند.»
هزینه عوامل خارجی
فلاحت‌پیشه در شرح عوامل مساله‌ساز عملی به فعالیت‌های رژیم صهیونیستی، حملات نظامی بایدن، فعالیت‌ها در سوریه و عراق اشاره کرد و گفت: «عوامل خارج از برجام که ایران و آمریکا مسوولیت آن را نپذیرفته اما هزینه آن را می‌دهند باعث رکود برجام شده است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی ادامه داد: «ایران هزینه این مسائل را نمی‌پذیرد و واقعا هم مربوط به ایران نیست اما بر موضوع برجام بار می‌شود. می‌بینیم که محافظه‌کاران خواستار طرح مساله عمق استراتژیک و نفوذ منطقه‌ای ایران در جریان مذاکرات برجامی هستند. درحالی که عمق استراتژیک ایران آنجا بود که توانست داعش را شکست دهد نه راکت‌پراکنی و تلاش برخی گروه‌ها برای ماندن اسمشان یا نفس کشیدن در یک فضای منطقه‌ای.»
پیشرفت‌های واقعی
محبعلی می‌گوید باید خوشبین بود و مواضع طرفین هم در نگاه اول خوشبینانه است اما دقیق‌تر که نگاه کنیم، اوضاع خیلی هم امیدوارکننده نیست. مثلا خطیب‌زاده دیروز در شرح پیشرفت‌های انجام‌شده، گفت: «پیشرفت‌های صورت گرفته در مذاکرات وین یک واقعیت است که همه طرف‌های مذاکرات به آن اذعان دارند، گرچه هنوز موضوعات مهمی باقی مانده است که عمدتا نیازمند تصمیم‌گیری از سوی سایر طرف‌ها به‌‌ویژه آمریکاست. در واقع نهایی شدن توافق جهت احیای برجام منوط به اراده سیاسی طرف‌های دیگر برای اتخاذ تصمیمات سخت از سوی آنها است.»
سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «تلاش هیات جمهوری اسلامی ایران این است که مذاکرات هرچه زودتر به نتیجه رسیده و تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران رفع شود، با این وجود برای دستیابی به توافقی که منافع ملت ایران را تامین کند هیچ ضرب‌الاجلی تعیین نمی‌کنیم و مذاکرات تا زمانی که توافقی مطلوب برای ایران حاصل شود ادامه خواهد داشت. همانطور که بارها گفته شده است، عجله‌ای برای توافق نداریم اما اجازه فرسایشی و طولانی شدن مذاکرات را نیز نخواهیم داد.»
امیدهای احتمالی
اصرار ایران به رفع همه تحریم‌ها و گرفتن تضمین و راستی‌‌آزمایی درحالی است که روز گذشته یک مسوول عالی‌رتبه اروپایی در گفت‌وگو با شبکه الجزیره تاکید کرد: «مذاکرات پرونده هسته‌ای ایران نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد و زمان به سود طرف‌های مذاکره‌کننده نیست. مذاکرات هسته‌ای ایران با پیچیدگی‌هایی رو‌به‌رو است اما در نهایت توافق امکان‌پذیر است.»
او گفت: «دادن تضمین‌های سیاسی و حقوقی به تهران امری سخت است و این مساله غیرقابل تحقق است.» وی همچنین تاکید کرد که واشنگتن در چارچوب مشخص و نه به هر قیمتی اراده صادقانه در رسیدن به توافق با ایران دارد.
گزارش وال‌استریت‌ژورنال از امکان تجدیدنظر بایدن در سیاست‌های تحریمی آمریکا، اما نشانه مثبتی بود. این روزنامه آمریکایی در گزارش خود مطرح کرد: «طبق گفته افراد مطلع، دولت جو بایدن رییس‌جمهور آمریکا در حال اصلاح روش به‌کارگیری تحریم‌های تنبیهی مورد استفاده این کشور است که هدف آن افزایش هماهنگی نظام تحریم‌ها با متحدان واشنگتن و جلوگیری از آسیب‌های اقتصادی ناخواسته است.»
این روزنامه افزود: «اگرچه هنوز برخی جزییات مشخص نیست و معاون وزیر خزانه‌داری هنوز گزارش نهایی را تایید نکرده، مقام‌های دولت نمونه‌هایی از این تغییرات را در قبال تحریم‌ها علیه ایران اجرایی کرده‌اند. این بازبینی به موازات تلاش جو بایدن برای احیای توافق برجام و لغو تحریم‌ها علیه ایران صورت گرفته است.»
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیصنعت و معدنلینک کوتاه :