اجرای طرح تحولی مقابله با منفعت‌طلبان
به گزارش جهان صنعت نیوز: وزارت جهاد کشاورزی یکی از آن وزارتخانه‌هایی است که با وجود گلایه‌هایی که نسبت به عملکردش وجود دارد، در زمان کاظم خاوازی توانسته تغییرات مفیدی را در حوزه کشاورزی انجام دهد. در واقع خاوازی در شرایطی در فروردین‌ماه سال گذشته وارد ساختمان وزارت جهاد در خیابان طالقانی شد که وزارتخانه مهم دیگری هم که با معیشت مردم در ارتباط بود با سرپرست اداره می‌شد و بار وزارت جهاد برای مدیریت بازار کالاهای اساسی سنگین‌تر از قبل بود.
اما از آنجایی که وی از بدنه همین بخش و با تخصص کشاورزی بود و همین‌طور در قسمت آموزش و ترویج نیز عملکرد مثبتی داشت، توانست در شرایطی که همه حوزه‌های کشاورزی دچار بحران بودند، مسوولیت وزارت را بر عهده بگیرد و با حاکم کردن نگرش علمی و پژوهشی بر کشاورزی کشور، برخی بخش‌ها را به صورت اصولی سر و سامان دهد. خاوازی که دکترای کشاورزی با گرایش خاک‌شناسی دارد، اگرچه در بسیاری از حوزه‌ها با انتقاد کارشناسان و مردم روبه‌رو است اما در برخی بخش‌ها هم توانسته نظر فعالان این حوزه را به خود جلب کند و عملکرد مثبتی از خود نشان دهد. تا جایی که به گفته برخی از صاحبنظران این حوزه، ایجاد بازارگاه یکی از بزرگ‌ترین و بهترین اقدامات ۴۰ سال اخیر وزارت جهاد کشاورزی بوده که با ابتکار و پیگیری خاوازی به سرانجام رسیده و توانسته دست منفعت‌طلبان، دلالان و واسطه‌ها را از بازار نهاده‌های دامی کوتاه کند. به باور آنها، وزارت کشاورزی در ماه‌های اخیر یک طرح تحولی را با ریل‌گذاری در حوزه زنجیره ارزش و زنجیره تامین آغاز و دنبال کرد که کار بزرگی است و مثبت ارزیابی می‌شود.
در واقع وزیر جهاد کشاورزی معتقد است تامین غذای کافی و جهش تولید در بخش کشاورزی باید در قالب زنجیره‌های ارزش صورت گیرد. اگر بخواهیم ناپایداری و نوسانات قیمت و مقدار تولید محصولات کشاورزی، میزان ضایعات و تفاوت قیمت در بازار مصرف با مبادی تولید را به حداقل برسانیم و همچنین از کیفیت محصولات تولیدی برای عرضه به بازارهای جهانی مطمئن باشیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه رویکرد «مدیریت کلان بخش کشاورزی» را از توجهِ صرف به یک حلقه از زنجیره یعنی «تولید» به رویکرد «زنجیره ارزش» تغییر دهیم.
همچنین خاوازی با توجه به اینکه سال‌ها در بخش تحقیقات کشور و ارائه انواع مقالات علمی و پژوهشی فعالیت کرده است، توانسته تا حدی کشاورزی سنتی کشور را به شیوه‌های مدرن امروزی تجهیز کند. اگرچه چالش‌ها در این بخش زیاد است و ایجاد تغییرات عمده و مثبت در بخش کشاورزی سال‌ها زمان می‌برد اما با این حال به نظر می‌رسد که عملکرد حدود یک سال و سه ماهه او در این بخش در برخی حوزه‌ها قابل تقدیر است.
رویکرد علمی و فنی برای جمع‌آوری و سنجش داده‌ها
به عنوان مثال خاوازی به تازگی از مرکز پایش و مدیریت هوشمند کشاورزی ایران رونمایی کرد که به گفته برخی از کارشناسان، گامی مثبت در بخش کشاورزی کشور است. در واقع برنامه‌ای که خاوازی در جریان رای اعتماد در مجلس قول اجرای آن را داده بود، با هدایت و پشتیبانی‌اش با سه رویکرد علمی و فنی جمع‌آوری و سنجش داده‌ها در بخش کشاورزی، تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده و در نهایت نگهداری و اشتراک‌گذاری اطلاعات تحقق پیدا کرد.
در این راستا شاهد این هستیم که این مرکز همه سامانه‌هایی که در بخش‌های مختلف تولید، بازار، زیرساخت، خدمات، تحقیقات و منابع پایه که در ۴۰ سال گذشته در وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شده بودند را تجمیع کرده و اطلاعات را در یک جا متمرکز می‌کند تا قدرت تصمیم‌سازی مدیران را افزایش دهد و با پنل‌های مدیریتی و ابزار‌های هوشمند که طراحی شده است، گام ارزشمندی برداشته می‌شود تا کشاورزان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی را در تصمیم‌گیری درست یاری کند. به عبارت دیگر این مرکز به گونه‌ای طراحی و ایجاد شده که نقش اصلی تولید داده در بخش داده در بخش کشاورزی و بهره‌مندی از اطلاعات را بهره‌برداران ایفا کنند.
در این خصوص رییس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ایجاد مرکز پایش و مدیریت هوشمند کشاورزی ایران را گامی مثبت در بخش کشاورزی می‌داند و معتقد است که باید حداکثر استفاده را در همه موضوعات از این بخش ببریم.
رشد صادرات بخش کشاورزی
همچنین تعامل وزارت جهاد کشاورزی با وزارت صمت برای پایان کشمکش‌ها در مورد مسوولیت‌های تنظیم بازار و قانون انتزاع از دیگر اقداماتی است که در زمان خاوازی انجام شده و می‌تواند از این پس بازار کالاهای مورد نیاز مردم را به دور از دعواهای سیاسی نگه دارد. به گفته وزیر جهاد کشاورزی، برای تصمیم‌گیری باید کل زنجیره در اختیار وزارت جهاد کشاورزی باشد تا بتواند تولید را با صادرات تنظیم کند. در این راستا و با پیگیری‌های انجام‌شده از سوی وزارت کشاورزی، مسوولیت تنظیم بازار داخلی همه محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی مرتبط به همراه مدیریت صادرات و واردات این کالاها که پیش‌تر به وزارت صمت داده شده بود، بر اساس مصوبه جلسه کارگروه تنظیم بازار از دیروز به وزارت جهاد کشاورزی بازگشت.
در این میان شاهد این هستیم که بخش کشاورزی در سال ۹۹ در شرایطی که شیوع ویروس کرونا و تحریم‌های سخت بر بخش‌های اقتصادی سایه انداخت، توانست کارنامه موفق‌تری داشته باشد. رشد اقتصادی مناسب، افزایش میزان تولید و رشد تراز تجاری از نکات مثبتی بود که در شرایط سخت به دست آمد و به کمک این بخش رشد اقتصادی کشور در پاییز مثبت شد. آمارها نشان می‌دهد صادرات بخش کشاورزی در سال ۹۹ به لحاظ وزنی ۲۶ درصد و ارزشی ۱۴ درصد نسبت به سال ۹۸ افزایش داشته است. در حالی که میزان صادرات بخش کشاورزی در سال ۹۸ هفت میلیون تن به ارزش ۷/۵ میلیارد دلار بود، سال گذشته ۸/۸ میلیون تن محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی و غذایی به ارزش ۵/۶ میلیارد دلار از کشور صادر شد.
تمرکز بر کشت فراسرزمینی
موضوع دیگری که در زمان خاوازی به شدت مورد توجه وزارت کشاورزی قرار گرفت، کشت‌های قراردادی و کشت فراسرزمینی است. «کشت فراسرزمینی» یا «کشاورزی در کشورهای دیگر» از راهکارهای دولت‌های مختلف برای تحقق امنیت غذایی و افزایش تولید محصولات کشاورزی به شمار می‌رود که ایران نیز چندی است با تمرکز وزارت کشاورزی، اجرای این طرح را در دستور کار دارد و حتی برخی شرکت‌های ایرانی نیز برای کشت فراسرزمینی در برزیل اعلام آمادگی کرده‌اند.
کشور ایران با توجه به قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، تغییرپذیری شدید اقلیمی، بارش تنها معادل یک‌سوم متوسط جهانی، خشکسالی‌های متعدد و پیش‌بینی آن تا سال ۲۰۵۰، مصرف بالای آب و نبود آموزش‌های مناسب نیاز به تنوع کشت محصولات غذایی و کشاورزی به روش‌های متنوع دارد. در این میان کشت فراسرزمینی می‌تواند راهکاری برای تامین محصولات کشاورزی و مواد غذایی کشور باشد. کشت فراسرزمینی، به معنای کاشت و برداشت انواع محصولات کشاورزی، به منظور ارتقای امنیت غذایی و تامین نیازهای صنایع مرتبط، خارج از محدوده مرزی ثبت شده یک کشور یا سرزمین؛ که از چند سانتی‌متر می‌تواند شروع و تا چندین هزار کیلومتر ادامه داشته باشد، تعریف می‌شود که در این کشت منافع و ارزش آن بین دو کشور مبدا و مقصد تقسیم می‌شود. در همین راستا خاوازی به همراه معاونان وزارت کشاورزی در سفری دو روزه برای بررسی قابلیت‌های کشاورزی و تبادل اطلاعات فنی در مسکو چندی پیش حضور یافت و اعلام کرد: روسیه یکی از کشورهای غنی در مورد تولید غلات است و ما پیشنهاد دادیم که ایران به عنوان کانون منطقه‌ای توزیع غلات روسیه باشد.
وزیر کشاورزی همچنین با بیان اینکه یکی از مهمترین اولویت‌های ما در بحث غلات کشت فراسرزمینی است، اعلام کرد: افراد و شرکت‌هایی که در قالب کشت فراسرزمینی کالا وارد کنند از نظر تسهیلات در اولویت قرار خواهند گرفت.
ارز می‌گرفتند، محصولی تولید نمی‌کردند
در همین راستا برخی کارشناسان با اعلام اینکه وزارت کشاورزی در زمان خاوازی یک طرح تحولی را آغاز کرد، اعلام می‌کنند که بازارگاه از نظر تئوری بسیار عالی است اگرچه از نظر عملی در ابتدا ضعف‌هایی داشت. به باور آنها در گذشته و در زمانی که سامانه بازارگاه وجود نداشت، یک سری از افراد که فقط پروانه فعالیت داشتند، مدعی دریافت نهاده‌ها با ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌شدند اما در ازای دریافت نهاده‌ها، محصولی تولید نمی‌کردند. این در حالی است که با توجه به پراکندگی آنها در سطح کشور و اینکه شناسنامه‌دار هم نبودند، کنترل آنان کار دشواری بود. همچنین شاهد این بودیم که درست همان افرادی که کار خاصی هم برای تولید انجام نمی‌دادند و بیشتر در حوزه دلالی مشغول بودند، زمانی که منافع‌شان به خطر می‌افتاد بیشتر از اهالی تولید سر و صدا می‌کردند. در واقع تولیدکنندگان آنچنان با مشکلات مربوط به حوزه تولید روبه‌رو هستند که کمتر فرصت می‌کنند به اتحادیه‌ها و انجمن‌های مختلف برای رسیدگی به این امور بروند در حالی که سوءاستفاده‌کنندگان فرصت زیادی برای این اقدامات و آشفته کردن بازار دارند.
به باور برخی کارشناسان، زمانی که یک فعالیتی نظم پیدا می‌کند، عده زیادی که از آشفته بودن اوضاع سود می‌بردند معترض می‌شوند. چرا که آنها تمایل دارند تا هیچ خدمات و سامانه‌ای رونمایی نشود تا بتوانند از حرکت دیمی بازار به نفع خود استفاده کنند. در رابطه با بازار نهاده‌های دامی نیز در زمانی که کاظم خاوازی وارد وزارت کشاورزی شد، با چالش کمبود و گرانی نهاده‌ها روبه‌رو بودیم اما در حال حاضر با وجود تمام مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد، شاهد این هستیم که این حوزه نظم و شفافیت مناسبی پیدا کرده و به تعبیری کارها در مسیر درست خود قرار گرفته‌اند.
اتفاق بزرگ
آن‌طور که برخی فعالان این حوزه می‌گویند، در حال حاضر سامانه بازارگاه آنقدر دقیق عمل می‌کند که اگر یک کامیون با بار جو ، سویا و… از بندر خارج شود، حتما باید به مقصد مورد نظر خود برود و اگر در مقصد دیگری دیده شود، به عنوان کالای قاچاق قابل رصد و پایش است. این اتفاق بزرگی است که در زمان خاوازی انجام شده است در حالی که در گذشته، کالاهای مربوط به بخش کشاورزی بی‌حساب و کتاب وارد و بدون هیچ نظم و شفافیتی نیز در کشور توزیع و مصرف می‌شد. اما در شرایط فعلی همه شناسنامه‌دار شده‌اند و فعالیت‌ها سر و سامان پیدا کرده است اگرچه ایجاد تغییرات در یک سیستم کار ساده‌ای نیست و جا انداختن آن زمان زیادی می‌برد. در واقع همانطور که در حال حاضر مشاهده می‌کنیم، این امکان وجود دارد که مسیر سنتی قبلی در مقطعی دچار اختلال شود اما به طور کلی اقدامات انجام شده در این حوزه آینده روشنی برای بخش کشاورزی را ترسیم می‌کند که البته برای به نتیجه رسیدن آن زمان لازم است. نکته قابل تامل این است که خاوازی در شرایط سختی پست وزارت را قبول کرد و تا به این جای کار نیز پای تغییراتی که برای اصلاح امور اعمال کرده، ایستاده است. به عبارتی می‌توان گفت اعمال رویکرد علمی توام با اجرایی کردن آن در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی، گام مثبت و قابل توجهی در این وزارتخانه بود.
چالش اصلی حمل و نقل است
به باور صاحبنظران بخش کشاورزی، بار مربوط به نهاده‌ها در گذشته با توجه به اینکه روی کشتی بودند، در معرض هزینه‌های چندین ماهه دموراژ قرار می‌گرفتند اما در حال حاضر برنامه‌ریزی‌ها طوری انجام شده است که این کالاها به زودی در شبکه تامین قرار می‌گیرند. اگر هم در این خصوص شاهد انباشتگی نهاده‌های دامی در بنادر هستیم و کمبود در این زمینه حاصل شده است، بیشتر به موضوع حمل و نقل برمی‌گردد که وزارت کشاورزی تنها ۱۰ درصد در آن نقش دارد و به طور کلی وضعیت ذخایر استراتژیک خوب و قابل توجه است. همچنین اعتبارسنجی‌های لازم صورت گرفته تا کسانی که واقعا دارای اهلیت هستند، واردات انجام دهند.
بر همین اساس بسیاری از تولیدکنندگان شرایط فعلی بازارگاه را مطلوب می‌دانند و آن را عاملی برای ایجاد تعادل در بازار می‌شمارند. در این‌باره برومند چهارآیین، کارشناس و فعال حوزه پرورش طیور می‌گوید: به‌جرات می‌توان گفت ایجاد بازارگاه یکی از بزرگ‌ترین و بهترین اقدامات ۴۰ سال اخیر وزارت جهاد کشاورزی بوده است. در واقع می‌توان گفت با این کار چشم فتنه در بخش پرورش دام و طیور کشور که همان دلال‌ها و واسطه‌ها در بازار نهاده بودند، کور شده است. چهارآیین در این باره افزود: دلالان و واسطه‌ها تا دیروز از وضعیت نابسامان توزیع نهاده در کشور، بدون اینکه هیچ نقش مثبتی در اقتصاد داشته باشند، سود می‌بردند و سود آنها در نهایت به زیان تولیدکننده و مصرف‌کننده بود.
وی در این زمینه یادآور شد: حالا با در مدار قرار گرفتن بازارگاه، دست این افراد از سودهای کلان بازار نهاده کوتاه مانده و به همین دلیل هرازگاهی با پناه گرفتن پشت بهانه‌های مختلف از بازارگاه ایراد می‌گیرند.
مدیرعامل سابق اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور درباره مزایای وجود سامانه بازارگاه در نظام توزیع نهاده در کشور نیز تصریح کرد: درحال‌حاضر قیمت نهاده‌ها مشخص و میزان آن هم معلوم است و فرآیند توزیع به‌صورت کاملا شفاف و قابل‌رصد انجام می‌شود؛ در واقع باید گفت سامانه بازارگاه یک حسابداری ملی است که باوجود آن، در ۳ تا ۴ ماه اخیر تولیدکنندگان، بسیاری از مشکلات گذشته را نداشته‌اند و می‌توانند مایحتاج خود از نظر نهاده را تا حد قابل قبولی تامین کنند.
در واقع می‌توان گفت که سامانه بازارگاه به بسیاری از حرف و حدیث‌های موجود پیرامون نهاده‌های دام و طیور و موضوعاتی مثل بازارهای غیرقانونی، رانت و سوداگری در این بخش پایان داده و به‌نظر می‌رسد تولیدکنندگان از وجود چنین سامانه‌ای راضی هستند اگرچه هر سامانه‌ای همواره نیاز به اصلاح و به‌روزرسانی مداوم دارد. در این خصوص وزیر کشاورزی اعلام می‌کند : سامانه بازارگاه از بنیان تغییر کرده است و با هوشمندسازی این سامانه، امضا‌های طلایی حذف شده و با مشخص بودن جزئیات تبادلات، عملا رانتی اتفاق نخواهد افتاد.
در نهایت می‌توان گفت که توسعه زنجیره‌های تولید و کشاورزی قراردادی به منظور افزایش بهره‌مندی تولیدکنندگان از اررش افزوده تولید در اولویت برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی بود که با عملکرد مثبت خاوازی، تا حد زیادی به نتیجه رسید. اگرچه در حوزه کشاورزی چالش‌های زیادی نیز وجود دارد که امید می‌رود با حضور افراد متخصص، این مشکلات نیز به زودی حل شود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :