سرنوشت برجام و «برگ برنده» طرفین

محسن جلیلوند * برجام با خوش‌بینی پیش نخواهد رفت و اگر دقت داشته باشیم آمریکایی‌ها بر اساس محاسباتی که انجام داده‌اند و اندیشکده آمریکا اعلام کرده، معتقدند اقتصاد ایران در مرز فروپاشی است به همین دلیل برگ برنده فشار حداکثری خود را رها نمی‌کنند. از طرفی هم برگ برنده ایران، شتاب دادن به مرحله غنی سازی اورانیوم است. آقای روحانی غنی‌سازی ۶۳ درصدی ما را اعلام کرده و اگر ایران به غنی‌سازی ۹۰ درصد برسد، به گفته اندیشکده آمریکا، ظرف دو هفته می‌تواند ۳ بمب اتم بسازد و این چیزی نیست که آمریکا بخواهد بپذیرد.

از طرف دیگر روسیه هم تمایلی ندارد که غنی‌سازی ایران از مرز ۶۳ درصد فعلی عبور کند، به همین دلیل به همراه چین به ایران فشار می‌آورند که از مرز غنی‌سازی ۶۳ درصد عبور نکند و این کار را برای کشورمان تا حدی سخت می‌کند.

بنابراین درباره ادامه مذاکرات هر یک از طرفین ایران و آمریکا در حالت آماده‌باش هستند و بعد از استقرار دولت جدید ایران، مذاکرات از سرگرفته خواهد شد. اما تا آن زمان به گفته ظریف اینکه در میدان چه شرایطی وجود داشته باشد، بحث دیگری است.

مشکل اصلی درباره احیای برجام این است که ایران معتقد است تحریم‌های غیربرجامی هم باید برداشته شود اما آمریکا تاکید دارد تنها تحریم‌های برجامی لغو شوند.

هر چند که تصور بر این است که رفع تحریم‌های برجامی هم به صورت پله‌ای و مرحله‌ای خواهد بود. یعنی به این ترتیب که مثلا یک تحریم را برمی‌دارند و ایران غنی‌‌سازی را کاهش دهد. دو تحریم را لغو کنند و در ازای آن بازرسان آژانس دوباره برگردند. چهار تحریم را لغو کنند و ایران پرتکل‌های الحاقی را دوباره اجرا کند و …

البته این موارد در حد حدسیات است، اما به‌طور کل پیش‌بینی از آینده برجام به این شکل است که در دولت جدید هم مذاکرات به این زودی و راحتی به نتیجه نمی‌رسد. آمریکایی‌ها می‌دانند اقتصاد ایران تا چه اندازه کشش دارد و همه رسانه‌ها از نظر اجتماعی و اقتصادی از قیمت مرغ تا اعتصابات کارگران مختلف وضعیت را رصد می‌کنند. حتی طبق اعلام اندیشکده آمریکا خط فقر ایران ۱۵ میلیون تومان اعلام شده اما می‌دانند نهایت دریافتی یک کارگر سه میلیون تومان در ماه است. پس بعید به نظر می‌رسد در حالی که تصور می‌کنند دست بالا را دارند درباره موضوعات برجام کوتاه بیایند. از طرفی ایران هم درباره غنی‌سازی تصور می‌کند برگ برنده را دارد و کوتاه نخواهد آمد. هر چند که طرفین با توجه به خروج آمریکا از خاورمیانه خط قرمزهایی را رعایت می‌کنند.

اما در نهایت آمریکا همه گزینه‌هایش روی میز است و هیچ کدام  از گزینه‌ها را ترک نکرده است. به همین دلیل برجام آینده‌ای نامعلوم دارد و باید سرنوشت آن را به آینده موکول کرد و منتظر اتفاقات پیش رو در روزهای آینده ماند.

* استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل