از همکاری‌های اقتصادی تا تنش‌زدایی در منطقه
به گزارش جهان صنعت نیوز: این محقق مرکز BESA همچنین مدعی است که پادشاه اردن در یک شیفت تاریخی که آن را با «اعلان ۴۰ سال پیش انور سادات- رییس‌جمهور وقت مصر- در مورد صلح با اسراییل» مقایسه کرده، به ایران روی آورده است؛ به طوری‌که حالا می‌توان به صراحت گفت «اردن اکنون متحد جمهوری اسلامی ایران است.»
سوال اما اینجاست که چرخش اردن به سمت ایران چه آورده‌ای برای کشورمان دارد؟ این مساله روی مخالفت‌های عربستان، کویت و بحرین با ایران و یا روی همکاری‌های اعراب با اسراییل چگونه اثرگذاری خواهد کرد و آیا موجب تقویت جبهه ایران می‌شود؟
برخی تحلیلگران این موضوع را تغییر ژئوپلتیکی بین اعراب و میان اعراب و ایران قلمداد می‌کنند. برخی دیگر نیز اگرچه آن را تا این حد بزرگ نمی‌کنند اما منکر آثار مثبت احتمالی آن نیستند.
رویکرد سنتی
سیدجلال ساداتیان کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» گفت: «به نظر می‌رسد که بین جهان عرب کشمکش‌های جدیدی اتفاق می‌افتد. مثلا امارات و بحرین به سمت طرح ابراهیم رفته و روابطی را با اسراییل برقرار کردند. روابط اردن البته از گذشته با ایران خوب بوده و اغلب سعی کرده که اگر اختلافی میان ایران و اعراب وجود دارد، میانجیگری کند.»
وی با اشاره به اینکه «اغلب کشورهای شورای همکاری خلیج فارس زیر سایه عربستان قرار داشتند و تصمیم‌گیری کرده‌اند» گفت: «حتی این اواخر هم امارات با عربستان در قضیه یمن همراه بود و البته خودش را بیرون کشید. در نتیجه خیلی شفاف و روشن نمی‌توانیم اینها را دسته‌بندی کنیم. همین اردن و کویت در زمان جنگ کاملا از صدام حمایت کرده، بندر و راه و امکانات به او دادند اما اردن در مقاطع مختلفی نیز سعی داشته که سیاست‌های خودش را تعدیل‌شده‌تر نشان دهد.»
ساداتیان افزود: «با توجه به وضعیتی که در منطقه ایجاد شده و تغییری که عربستان نسبت به سیاست‌های گذشته خود در پیش گرفته است، پالس‌های مثبتی دریافت می‌شود. به خصوص که بعد از تغییر رییس‌جمهور در ایالات متحده آمریکا یعنی آمدن بایدن به جای ترامپ که انتقادات بیشتر حقوق بشری در مساله خاشقچی و یمن از عربستان دارد، این کشور روابط خود را تغییر داده و مثلا گفت‌وگوهایی را با ایران در عراق انجام داده است. همچنین بن سلمان پالس‌های مثبتی از خود نشان داده که موجب شده برخی کشورهای دیگر همراه با عربستان در تخاصم با ایران به فکر اتخاذ سیاست‌های مستقل‌تری بیفتند.»
علل تغییر رویه
این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: «با همه اینها سیاست این کشورها نسبت به ایران خیلی شفاف و روشن نیست. اینها از طرفی نسبت به آمریکا تعهداتی دارند و از طرف دیگر احساس می‌کنند که بخشی از اختلافات و مسائل ایران و آمریکا در ادامه مذاکرات برجامی حل و فصل خواهد شد لذا دلیلی ندارد که مثلا اردن هم در تخاصم عربستان و آمریکا با ایران قرار بگیرد.»
وی در ادامه گفت: «ریشه تغییر رفتار اردن و سایر کشورهای عربی همین است. ضمن اینکه ایران نیز ابراز تمایل کرده تا روابط تجاری خود را با کشورهای عرب و مسلمان منطقه گسترش دهد و می‌تواند از جمله عوامل علاقه‌مندی آنها به بهبود روابط با ایران باشد. نکته سوم نیز آن است که فکر می‌کنند علی‌رغم همه تخاصم‌ها ایران موقعیت خود را در منطقه تثبیت کرده و به همین خاطر مایل هستند که روابط تعاملی‌تری با ما داشته باشند.»
ساداتیان در پاسخ به اینکه آیا چرخش اردن به سمت ایران روی مخالفت‌های عربستان، کویت و بحرین با ایران و یا روی همکاری‌های اعراب با اسراییل اثرگذار است و موجب تقویت جبهه ایران می‌شود؟ گفت: «حتما داشتن رابطه با کشورها تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر روابط با دیگر کشورها خواهد داشت. اگر اردن در موضع دشمنی یا تعامل و دوستی با ایران باشد در همین چارچوب اثرگذار خواهد بود. این کشور در گذشته و قبل از انقلاب اسلامی هم روابط خوبی با اردن داشت. ملک حسین با شاه روابط خوبی داشت و پسرش نیز سعی کرده که روابط متعادلی با ایران برقرار کند. حتی با وجود سیاست‌های تحت تاثیر عربستان نیز حرکت‌های تندی از این کشور ندیده‌ایم و به نظر می‌رسد که سبقه با جهان عرب بودن را دنبال می‌کرده است. اما امروز که به سوی ایران آمده است، شاید بتواند بر کشورهای عرب هم اثرگذار باشد و تا اندازه‌ای جو را تعدیل‌شده‌تر کند و احتمالا مراودات تجاری نیز با ایران داشته باشد. مثلا از ایران سوخت و کالاهای پتروشیمی و غیره بخرد.»
استقبال از تنش‌زدایی
حجت‌الله جودکی، دیگر کارشناس مسائل منطقه نیز از بهبود روابط ایران و اردن استقبال کرده و آن را موثر در موقعیت منطقه‌ای ایران می‌داند. او در گفت‌وگویی با «جهان صنعت» گفت: «هر کمکی به تنش‌زدایی میان کشورها و اینکه آنها دست از خصومت با هم بردارند، به هر دو طرف کمک می‌کند که نیروهای داخلی خود را تقویت کنند. این مساله از دیدگاه منافع ملی ایران کاملا به نفع ما خواهد بود.»
وی توضیح داد: «به نفع ما است زیرا هر درصدی- هر قدر هم که اندک- از توان نظامی و امنیتی ما اگر صرف مسائل اردن شود، به این ترتیب نخواهد شد. البته این امر متقابلا به نفع اردن نیز خواهد بود.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه تاکید کرد: «اگر بین کشورهای شرقی و اسلامی چنین تعاملاتی علی‌رغم دیدگاه‌های متفاوت آنان، ایجاد شود به نفع منافع ملی کشورهای کوچک و اقدامی ضدابرقدرت‌ها است. کشورهای کوچک‌تر می‌توانند با به حداقل رساندن اختلافات خود، افزایش تعاملات سیاسی، مالی و تجاری موقعیت بهتری پیدا کنند و کشورهای بزرگ و توانمند دیگر نمی‌توانند با اختلاف‌افکنی بین آنها منافع خود را تامین کنند. به هرحال آنها خیلی اوقات همین کار را کرده و با اتکا به منافع خود عمل می‌کنند. مثلا جنگ ایران و عراق که دو طرف در آن شکست خورده و توان داخلی خود را از دست دادند، به نفع چه کسی بود؟!»
جودکی در پاسخ به اینکه قرار گرفتن اردن در کنار این چه تاثیری در تعاملات ایران و کشورهای عربی منطقه خواهد داشت؟ گفت: «من اسمش را قرار گرفتن اردن در کنار ایران نمی‌گذارم. شاید هم قرار گرفتن ایران در کنار اردن باشد. نباید این را به خودمان اختصاص بدهیم. هرچه که باشد، این مساله کمک‌کننده است چون از دشمنی‌ها کاسته و تنش‌های دنیای اسلام را کم می‌کند. همچنین کمک می‌کند روابط بازرگانی به حداقل‌رسیده، بیشتر شود. به نظر من این رویکرد به نفع هر دو طرف خواهد بود.»
جمع‌بندی
اینکه چرخش اردن به سوی ایران ادامه‌دار باشد و آنطور که کوهن می‌گوید این کشور را همچون لبنان، عراق و یمن در پیوند کامل با ایران قرار دهد و یا آنطور که کارشناسان داخلی می‌گویند در راستای رویکرد نسبتا همراه این کشور طی سالیان گذشته باشد و به افزایش تعاملات تجاری منجر شود، فرقی ندارد. این گامی است به سوی تنش‌زدایی که در شرایط موجود، می‌تواند زمینه‌ساز تحولات جدی‌تر در تعاملات ایران و جهان عرب شود و روابط کم‌تنش‌تر و شاید هم تعاملی‌تری میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان ایجاد کند.
در این مرحله اما آنچه مسلم و قابل اعتنا است تلاش اردن برای بهبود و تقویت روابط با ایران است. شاهدش نیز دیدار اخیر عبدالله دوم با مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق و عبدالفتاح سیسی رییس‌جمهور مصر که منجر به توافق همکاری انتقال نفت عراق از طریف خط لوله به اردن و مصر و رساندن آن به مدیترانه و اروپا شد. این توافق به ادعای کوهن نشانگر چرخش اردن به سوی ایران است زیرا همبستگی عراق با ایران بر کسی پوشیده نیست. ضمن آنکه فقط یک روز بعد از این توافق رسانه‌های دولتی اردن از گسترش همکاری‌های مالی با تهران خبر داده‌اند و این همان چیزی است که تحلیلگران در تهران پیش‌بینی کرده و انتظار می‌کشند.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :