راه‌های کاهش وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی
جهان صنعت نیوز| هرچند دولت دونالد ترامپ سیاست تصفیر نفت ایران را در پیش گرفت و هرچه در چنته داشت برای اعمال آن به‌کار گرفت؛ اما سیاست‌گذاران جمهوری اسلامی نیز بیکار ننشستند و آنان نیز سیاست تصفیر نفت در بودجه را پیش گرفتند تا این حربه دشمن را بی اثر کنند.
یکی از وعده‌های دونالد ترامپ این است که بتواند ورود انواع کالا‌های استراتژیک و به‌خصوص نفت ایران توسط کشور‌های دیگر را به «صفر» برساند. سابقه چنین سیاستی را می‌توان در رفتار‌های رییس‌جمهوری قبلی آمریکایی‌ها یعنی باراک اوباما نیز مشاهده کرد. اوباما نیز در سال‌های بین ۲۰۱۰ – ۲۰۱۲ با اتخاذ و استفاده از روش‌هایی تلاش کرد تا واردات نفت از ایران توسط اروپایی‌ها را به صورت دوره‌ای کاهش دهد. طرح اوباما این بود که هر چند ماه یک‌بار ۲۰ درصد از واردات نفت ایران توسط کشور‌های غربی را کاهش دهد. اگرچه اوباما به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت از ایران به کشور‌های دیگر نبود، اما بنا نهادن «قانون اختیارات ملی ۲۰۱۲» یکی از بن‌مایه‌های تحریم‌ها علیه بانک مرکزی و علیه صادرات نفت ایران بود.
هرچند آمریکا تاکنون موفق به اجرای این سیاست نشده است و ایران توانسته روزانه حداقل صدهاهزار بشکه نفت خود را صادرکند؛ اما بسیاری از کارشناسان این حربه دشمن را فرصتی برای قطع وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی دانستند تاجایی که دولت به مجلس وعده داد تصفیر نفت در بودجه را دنبال کند؛ چنان‌که طبق گفته آقای معاون اول امروز وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی به ۳۰ درصد رسیده است. این آمار اگر صحیح باشد، اقتصاد ایران از اقتصاد رانتی و نفتی خارج شده است که اتفاق خوبی در اقتصاد محسوب می‌شود.
روز گذشته نیز هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: قرار بود دولت بحث موضوع تصفیر نفت در بودجه را بنویسد که گویا مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشاتی در این‌باره تدوین کرده و قطعاً دولت برای این موضوع هماهنگی‌هایی را با مرکز پژوهش‌های مجلس انجام داده است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: باید تمام ارکان کشور آرایش جنگی بگیرند چرا که تحریم‌های ظالمانه منجر به بروز مشکلاتی برای کشورمان شده است و به همین دلیل مجلس از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تصفیر نفت در بودجه استقبال می‌کند.
دکتر میثم پیله‌فروش، کارشناس مسائل اقتصادی درباره سیاست کاهش وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی گفت: برای اینکه بتوانیم آمریکایی‌ها را در تصمیم خود در تحریم نفتی ایران خلع سلاح کنیم به جای واکنش‌های منفعلانه باید رویکرد فعالانه در پیش گرفت.
مثلا دولت اعلام کند که امسال بودجه را بدون نفت تنظیم خواهم کرد. اعلام همین اقدام و تصمیم در این جهت، سیگنال موثر و مهمی را هم به جامعه و هم به خارج می‌دهد که من این تصمیم را در برابر فشار و تحریمی که تو می‌خواهی به ما وارد سازی، گرفته‌ام. وی افزود: حال این سوال به وجود می‌آید که از لحاظ اقتصادی صفر کردن منابع نفتی در بودجه امکان‌پذیر است؟ که باید گفت بله، امکان‌پذیر است. اگر فرض کنیم ۱۵۰ هزار میلیارد تومان امسال از منابع حاصل از نفت بخواهیم استفاده کنیم، آیا امکان جایگزینی این مبلغ با منابع درآمدی دیگر وجود دارد؟ که باید گفت بله، وجود دارد و مهم‌ترین راه برای جبران آن، افزایش سهم درآمد‌های مالیاتی در بودجه است.
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه افزایش درآمد‌های مالیاتی به معنای گرفتن مالیات بیشتر از مردم نیست، توضیح داد: می‌توانیم با تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرار‌های مالیاتی و حذف برخی معافیت‌های مالیاتی بخش بزرگی از این کاهش منابع نفتی را جبران کنیم.
پیله‌فروش در ادامه گفت: مسأله امروز ما این نیست که دانش اقتصادی و تجربه اقتصادی در کشور این راه‌حل‌ها را بلد نیست؛ بلکه هم دانشگاه‌ها و هم دولتمردان ما می‌دانند که با حذف برخی از معافیت‌های مالیاتی که الان بی‌وجه هستند و با تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، می‌توانیم منابع جدید درآمدی در بودجه تعریف کنیم.
رسانه‌ها و آن‌هایی که به جمهوری اسلامی ایران پایبند هستند باید به دنبال این سوال باشند که چرا راه‌حل‌های عملی که هم تجربه بشری دارد و علم و دانش آن را تایید می‌کند به سرانجام نمی‌رسد. وی افزود: مثلا با تعریف جدید پایه‌های مالیاتی مانند مالیات بر عایدی سرمایه می‌توانیم منابع قابل توجهی را جذب کنیم. اگر همین مالیات بر عایدی را در کشور عملیاتی کنیم، جلوی بسیاری از این سوداگری‌ها و افزایش لجام‌گسیخته قیمت کالا‌هایی مانند خودرو و مسکن را خواهیم گرفت. به این ترتیب هم آرامش برای مردم ایجاد کرده و هم درآمد جدید برای دولت فراهم می‌کنیم.
وی با بیان اینکه عده‌ای که ذی‌نفع هستند مانع انجام این تصمیمات درست می‌شوند، گفت: الان بسیاری از صادرکنندگان ما انرژی ارزان را به یک محصول تبدیل می‌کنند و با کمترین دانش فنی صادر می‌کنند که من اسم آن را صادرات خام یا صادرات با تکنولوژی پایین می‌دانم. این‌ها چرا باید مشمول معافیت‌های مالیاتی باشد؟ می‌توانیم با حذف بسیاری از آن‌ها منابع جدیدی برای دولت ایجاد کنیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: مهم‌تر از ایجاد پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرار‌های مالیاتی است. یک سوال اساسی وجود دارد که چرا مالیات بر مجموع درآمد اشخاص عملیاتی نمی‌شود و چرا هر فرد موظف نیست که کارنامه مالیاتی خود را در پایان هر سال مالی عرضه کند.
با راه‌اندازی همین سازوکار می‌توانیم جلوی بسیاری از فرار‌های مالیاتی را بگیریم.البته شاید نتوانیم در ابتدا همه ۱۵۰ هزار میلیارد تومان درآمد نفت را با مالیات به دست آوریم، اما مهم این است که در این راه قدم برداریم و به مردم این پیام را بدهیم که دولت به فکر آنهاست و سیاست‌گذاری‌هایش به نفع مردم است.
به خارجی‌ها هم این پیام را می‌دهد که من نقطه ضعفم را پیدا کردم و برای آن برنامه دارم و دیگر شما نمی‌توانید روی آن مانور دهید. وی یادآور شد: راهکار‌های فنی کاهش سهم نفت در بودجه از اردیبهشت سال گذشته که آمریکا یک‌جانبه از برجام خارج شد به دولت و مجلس ارائه شده است. متاسفانه اراده‌ای برای عملیاتی کردن این راهکار‌ها وجود ندارد. اگر دولت همتی برای اجرای این راه‌حل‌ها داشته باشد و فضای کسب‌وکار را بهبود ببخشد با رونق تولید می‌توان مالیات بیشتری اخذ کرد و وابستگی کمتری به نفت داشت. نکته مهمی که در بحث مالیات وجود دارد این است که اگر دولت بخواهد از مردم مالیات بگیرد، باید اداره کشور را با خواست عامه مردم پیش ببرد و نمی‌تواند سیاست‌گذاری‌هایش به نفع اقلیت یک درصدی باشد و همین موضوع، مانع مهمی در راه پیگیری سیاست‌های صحیح در کشور شده است.
پیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :