گرانیگاه سیاسی خاورمیانه و منافع ملی ایران
محمود اشرفی * بهبود مناسبات سیاسی کشورهای کرانه جنوبی خلیج‌فارس با اسراییل نخستین گام قدرت‌های بزرگ برای شکل‌گیری گرانیگاه سیاسی نوین خاورمیانه است. زیرا خروج نیروهای خارجی از منطقه نیازمند ثبات و برهم نخوردن بنیان‌های ژئواستراتژیک مورد نظر قدرت‌های بزرگ به ویژه آمریکاست. خروج نیروهای غربی از افغانستان و عراق بخشی از یک سلسله تمهیدات سیاسی بوده که از سیاست‌های منطقه‌ای و اَستراتژی نوین آمریکا ریشه می‌گیرد.
براساس این استراتژی نوین، هدف شکل‌گیری موازنه قوا در خاورمیانه براساس بازتعریف ویژگی‌های ژئوپلیتیک کشورهای منطقه خواهد بود. در سال‌های پرتلاطم جنگ سرد، ایران گرانیگاه سیاسی و نقطه تعادل ژئواستراتژیک منطقه بود. اما درحال حاضر چنین عنوان می‌شود که برخی ویژگی‌های ژئوپلیتیک همیشگی نبوده و در گذر زمان بی‌اثر می‌شود. این در حالی است که ویژگی‌ها و مزیت‌های ژئوپلیتیک ایران فرآیندی واگردناپذیر بوده و ریشه در ویژگی‌های جغرافیایی و ژئوپلیتیک انرژی کشورمان دارد.
یک ویژگی همیشگی که گاهی در نبود دیپلماسی نامناسب کم‌رنگ می‌شود. جهان نیازمند انرژی و گذرگاه لازمه انتقال انرژی است؛ این حقیقت را در بازتعریف مزیت‌های ژئوپلیتیک منطقه خاورمیانه نباید فراموش کرد. ویژگی‌های ژئوپلیتیک بخشی از توانمندی‌های موثر در شکل‌گیری موازنه قوای منطقه‌ای بوده و میزان بهره‌مندی از تسلیحات نظامی عامل دیگر آن است. خروج آمریکا از خاورمیانه و تسلیح بیشتر برخی کشورهای منطقه تلاش برای بر هم زدن موازنه قوا در منطقه است. فرجام رویارویی نظامی برهم خوردن موازنه قواست اما در حال حاضر منطقه خاورمیانه ظرفیت هیچ‌گونه برخورد نظامی جدیدی را ندارد. بیشترین تسلیحات راهی کشورهای کرانه جنوبی خلیج‌فارس شده است.
کشورهایی که تنش و درگیری را به نفع منافع ملی و اقتصاد شکننده خود نمی‌دانند. بنابراین در بازتعریف ویژگی‌های ژئوپلیتیک کشورهای منطقه برخورداری از تسلیحات نقش مهم گذشته را نخواهد داشت. در این میان عامل توسعه فراگیر و پایدار مهم‌ترین بنیان در شکل‌گیری گرانیگاه سیاسی خواهد بود. در گذشته به ویژگی سوق‌الجیشی کشور‌ها از دریچه نظامی نگریسته می‌شد اما امروزه منظرهای نوینی به جایگاه کشور‌ها اعتبار می‌بخشد. جایگاه و ویژگی ژئواستراتژیک یک کشور نشان‌دهنده عوامل در‌هم‌تنیده ذخایر و انرژی، موقعیت‌های گذرگاهی، درجه توسعه سیاسی، دموکراسی و رفاه اجتماعی و بهبود مناسبات دیپلماتیک در راستای منافع ملی است. این عوامل به کشور‌ها اعتبار می‌بخشد و ایران با توجه به تاریخ و تمدن دیرینه خود در زمینه عوامل فرهنگی در منطقه جایگاه ویژه‌ای داشته و اکنون با سیاست‌های خردمندانه می‌تواند این جایگاه را حفظ کند. درآمیختن عوامل و امکانات مادی با توان فرهنگی هزاران ساله با پشتوانه دیپلماسی متکی به آرای مردمی در این زمینه کارساز خواهد بود.
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :