بازار ارز با برجام و بی‌برجام

سیدکمال سید‌علی * هر زمان که بازار ارز کمی دچار آشفتگی و التهاب می‌شود همه نگاه‌ها معطوف به برجام و مذاکرات می‌شود و همه تصور می‌کنند که اگر ایران بتواند تعاملی سازنده با جهان داشته باشد التهابات بازار ارز نیز کاهش می‌یابد. اگر نگاهی به مسائل داخلی کشور بیندازیم پی می‌بریم که این تصور کاملا درستی است که بخواهیم همه چیز را به برجام گره بزنیم. اولین نکته این است که بودجه ۱۴۰۰ بر اساس موافقت با برجام تهیه شده است و آینده مذاکرات تاثیر شگرفی بر وضعیت دخل و خرج دولت می‌گذارد. در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از کاهشی بودن هزینه‌های دولت دیده نمی‌شود و بخش اعظم درآمدهای‌ دولت نیز تاکنون محقق نشده است. به نظر می‌رسد چالش عمده دولت جدید نیز همین عدم تحقق درآمدهای نفتی، مالیاتی، فروش اموال دولت و یا فروش اوراق در سایه هزینه‌های ثابتی باشد که وبال گردنش شده است.

اگر بخواهیم درآمدها و هزینه‌های دولت را ملاک قرار دهیم باید بگوییم که تحقق شعارهایی از قبیل رفع مشکلات معیشتی مردم، حل مساله مربوط به پرداخت یارانه‌ها، یا قول ساخت مسکن در اولین سال تشکیل دولت جدید تنها از مسیر برجام می‌گذرد و سهم مابقی عوامل در تحقق این شعارها از ۳۰ درصد بیشتر نخواهد شد. اینکه چگونه بتوانیم با دولت‌های غربی به توافق برسیم به شرایط تیم‌های مذاکره‌کننده بستگی دارد. مذاکرات دو طرف دارد و هر دو طرف ‌باید ضمن مذاکرات احساس کنند که تعامل می‌تواند تحقق اهداف هر دو طرف را تضمین کند.

دولت جدید برای تحقق شعارها و وعده‌های انتخاباتی‌اش باید با برجام (با تکیه بر شرایط مورد نظر خود) حرکت کند ولی انجام این مساله نباید به گونه‌ای باشد که دولت جدید را مورد انتقاد و سوالاتی قرار دهد که پیشتر از دولت قبل می‌شد. آن‌طور که به نظر می‌رسد احیای برجام می‌تواند با امتیازات بهتری هم برای ایران همراه باشد چه آنکه سخنگوی وزارت خارجه دولت آمریکا بعد از سخنرانی ابراهیم رییسی در مراسم تحلیف تاکید کرد که آمریکا به دنبال دستیابی به توافق با ایران است. اینکه تیم مذاکره‌کننده چقدر توانمند باشد هنوز مشخص نیست اما از آنجا که این دولت پشتیبانی حاکمیت و نظام را نیز دارد شاید بتواند راحت‌تر این مسیر را طی کند و کمترین انتقادات را نیز به جان بخرد.

مشخص است که هرگونه تصمیمی در حوزه سیاست خارجی مستقیما بر بازار ارز تاثیر می‌گذارد، خواه این اخبار منفی باشد و یا مثبت بازار ارز به سمت افزایش و یا کاهش قیمت حرکت می‌کند. علاوه بر خبرهای مربوط به برجام، تیم اقتصادی دولت جدید و اینکه چه کسی سکاندار بانک مرکزی باشد نیز در تعیین قیمت ارز تاثیر می‌گذارد. هرچند نوسانات سه تا چهار درصدی قیمت ارز همواره در بازار وجود داشته، اما اگر یک تیم قوی انتخاب شود و مردم به سرمایه‌گذاری و تعامل با جهان در سایه کابینه دولت سیزدهم امیدوار باشند روند کاهشی قیمت ارز نیز سرعت می‌گیرد. در مجموع می‌توان پیش‌بینی کرد که اگر شرایط اقتصادی ایران بسیار حاد باشد دلار به ۳۰ هزار تومان و بالاتر هم خواهد رسید در غیر این صورت و در شرایطی که ایران و آمریکا به توافق برسند، کاهش قیمت دلار تا ۲۰ هزار تومان هم دور از انتظار نخواهد بود.

* معاون ارزی اسبق بانک مرکزی