سازمان‌های حاکمیتی فناوری اطلاعات ایران
مرتضی امیرحسینی * در کشورهای توسعه‌یافته، تجارت الکترونیکی به تدریج و با سازوکارهای اقتصادی وارد زندگی روزمره مردم شده است. ولی در کشورهای در حال توسعه به دلیل شکاف دانش فنی و نبود زیرساخت‌های مناسب اقتصادی نتوانسته‌‌اند همانند کشورهای توسعه یافته در به کارگیری فناروی اطلاعات، در زندگی اقتصادی و اجتماعی خود موفق باشند که در نتیجه پدیده‌ای به نام شکاف دیجیتال به وجود آمده است.
برای کاهش این شکاف دیجیتال و افزایش اقتصاد دیجیتال در کشور، باید کلیه فعالیت‌های فناوری اطلاعات در همه عرصه‌ها گسترش پیدا کند. به منظور فعالیت در عرصه‌های مختلف فناوری اطلاعات و مخصوصا برای شرکت‌های استارت‌آپی و شرکت‌های نوپا، شناخت سازمان‌های حاکمیتی فناوری اطلاعات کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در بسیاری از مواقع این سازمان‌ها با صدور مجوز‌هایی موجبات تسهیل کار می‌شوند و در برخی موارد نیاز، ناظر به سیاست‌های کلان کشور، ممکن است محدودیت‌هایی برای برخی از کسب‌وکار‌ها تعریف کرده باشند. از این رو در این مطلب قصد داریم مهم‌ترین سازمان‌های حاکمیتی فناوری اطلاعات ایران را بصورت اجمالی معرفی کنیم.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
اعمال حاکمیت برطیف فرکانس و حفاظت از حقوق رادیویی کشور در سطح منطقه و بین‌الملل و تمرکز امور سیاستگذاری, تدوین ضوابط و استانداردها و نظارت بر حسن اجرای آنها در بخش‌های مختلف ارتباطات پستی و مخابراتی و فناوری اطلاعات نظیرخدمات جدید و متعارف پستی، مخابراتی، فناوری اطلاعات، ارتباطات فضایی، ارتباطات رادیویی، انتقال داده‌ها، انتقال صدا و تصویر، سنجش از دور، ارتباطات رایانه‌ای و ایجاد بستر مناسب برای ارتباطات و آمایش و پردازش اطلاعات و روش‌های دورسنجی و پشتیبانی آنها و همچنین سیاستگذاری در زمینه توسعه امکانات و خدمات ارتباطی مذکور، هماهنگ با آخرین پیشرفت‌های علمی، تجربی و فناوری اطلاعات در جهان از جمله اهداف این وزارت خانه است.
سازمان فناوری اطلاعات ایران (سازمان تابعه وزارت ارتباطات)
سازمان فناوری اطلاعات ایران که به اختصار «سازمان» نامیده می‌شود از شرکت مخابرات ایران منفک و به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتقل و به‌عنوان یک سازمان توسعه‌ای فعالیت می‌کند و یکی از اهداف آن مدیریت، حمایت و ساماندهی امور مربوط به امنیت فضای تبادل اطلاعات، نرم‌افزار و سخت‌افزار، بالا بردن آمادگی الکترونیکی، توسعه اینترنت، توسعه فناوری اطلاعات و کاربردهای آن در کشور و همزمان مدیریت و نظارت بر یکپارچه‌سازی فعالیت‌های حوزه فناوری اطلاعات و کاربردهای الکترونیکی است و نهایتا این سازمان باید بتواند هدایت بخش فناوری اطلاعات کشور را به عنوان کارگزار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر عهده گرفته و ارائه پیشنهاد سیاست‌های حمایتی از بخش خصوصی برای فراگیر کردن کاربرد فناوری اطلاعات در کشور را نیز به انجام رساند.
سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی (سازمان تابعه وزارت ارتباطات)
هداف اصلی سازمان‌ها یا نهادهای تنظیم مقررات شامل بالابردن میزان دسترسی به خدمات مخابراتی، ایجاد و گسترش بازارهای رقابتی، تنظیم بازار و جلوگیری از رفتارهای ضدرقابتی، حفظ حقوق مشتریان و استفاده بهینه از منابع کمیاب نظیر طیف فرکانس، طرح شماره‌گذاری و حضور در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای ITU و APT و افزایش سهم بخش ICT در GDP است. این سازمان تلاش می‌کند که مقررات شفاف، هدفمند حرفه‌ای و با کارایی بالا در زمینه آزادسازی و خصوصی‌سازی بخش ارتباطات کشور را ارائه کند.
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (تابعه وزارت ارتباطات)
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات) ایران یکی از قدیمی‌ترین نهادهای پژوهشی حاکمیتی در حوزه فاوا و مغز متفکر و مشاور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به شمار می‌رود. از ماموریت‌های اصلی این پژوهشگاه، نهادینه کردن رشد و ارتقای وضعیت دانش، فناوری و نوآوری کشور با بسترسازی و برنامه‌ریزی خردمندانه هم راستا با اولویت‌های تعیین شده احکام و اسناد بالادستی کشور است.
مرکز ملی فضای مجازی
مرکز ملی فضای مجازی براساس حکم مقام معظم رهبری زیر نظر شورای عالی فضای مجازی کشور تاسیس شده است. گفته می‌شود این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی داشته باشد و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد.
شورای عالی فضای مجازی
طبق حکم مقام معظم رهبری در انتصاب اعضا و تبیین محورهای اصلی آن، وظیفه اصلی این تشکیلات سیاستگذاری، مدیریت کلان و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های لازم و بهنگام و همچنین نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در عرصه فضای مجازی است. این شورا وظیفه دارد اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملا پیشرفته و رقابتی خصوصا با استفاده و ایجاد رشته‌های نوین دانشگاهی و تربیت سرمایه‌های انسانی متعهد، متخصص و کارآمد مورد نیاز در بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، محتوایی و خدماتی در تمامی ابعاد فضای مجازی را به انجام رسانده و ضمن تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه و مقابله موثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان دراین عرصه داشته باشد.
مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاست‌جمهوری
هدف از تشکیل این مرکز، ایفای نقشِ حاکمیت در تامین امنیتِ حوزه فضای مجازی و حفظ زیرساخت‌های حیاتی کشور در مقابل حملات الکترونیکی است. این مرکز ماموریت یافته است در تعامل با دستگاه‌های ذیربط، نسبت به امن‌سازی زیرساخت‌های دستگاه‌های حیاتی اقدام کند و مجوز امنیتی به نام افتا را نیز به عنوان امن بودن محصولات نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری، و پس از بررسی‌ها و تست‌های امنیتی مختلف و متنوع صادر می‌کند.
معاونت علمی پژوهشی ریاست‌جمهوری
معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری را می‌توان از جدیدترین نهادهای تاسیسی انقلاب اسلامی ایران در حوزه پیشرفت و توسعه علمی خود برشمرد، که تاسیس آن به سال ۱۳۸۵ و بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور حمایت و تقویت فعالیت‌های علمی و پژوهشی نخبگان کشور صورت گرفته است. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نیز بنا بر ضرورت و با هدف ارتقای اقتدار ملی، تولید ثروت و افزایش کیفیت زندگی مردم از طریق افزایش توانمندی‌های فناوری و نوآوری در کشور و ارتقای «نظام ملی نوآوری» و تکمیل مولفه‌ها و حلقه‌های آن ایجاد شده است.
دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس
این دفتر وظیفه دارد با جلب نظر کارشناسان، صاحب‌‌نظران و نخبگان برای همکاری در ارائه مشاوره به طرح‌ها و لوایح و برنامه‌های توسعه در حوزه فناوری‌های نوین پرداخته و با ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و وزارتخانه‌های فعال در حوزه ارتباطات و فناوری‌های نوین و برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در حوزه فعالیت دفتر فناوری‌های نوین، تعامل نزدیک با دستگاه‌های اجرایی حوزه فناوری‌های نوین داشته و مشارکت در بیان دیدگاه‌ها و مشکلات این حوزه از منظر دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیران با هدف کاهش اختلافات و افزایش تعامل بین قوای مقننه و مجریه را به انجام رساند.
مرکز توسعه تجارت الکترونیک
این مرکز زیرمجموعه وزارت صنعت معدن تجارت است و به منظور سیاستگذاری، هدایت و کمک دولت به گسترش تجارت الکترونیکی در ایران تشکیل شده است و بر اساس اساسنامه این مرکز، استقرار، پیاده‌سازی و توسعه تجارت الکترونیکی در کشور با استفاده از ابزارها و استانداردهای ملی و بین‌المللی و با عنایت به فرهنگ ایرانی و اسلامی و حمایت از فعالیت‌های تجارت الکترونیکی و ارتقای سطح کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد و بازرگانی به مرکز توسعه تجارت الکترونیکی واگذار شده است. همچنین این مرکز از تجمیع مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات، مرکز دولتی صدور گواهی الکترونیکی ریشه و کمیته ملی ادیفاکت تشکیل شده است.
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور
این سازمان در اجرای ماده ۱۲ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانه‌ای و حمایت عملی از حقوق یادشده درآن، با تلاش بی‌وقفه‌ی دست‌اندرکاران صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، جهت نظم‌بخشی و ساماندهی فعالیت‌های تجاری رایانه‌ای مجاز، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور با هدف تنظیم‌گری مناسبات بخش خصوصی و دولت و مشارکت موثر در ساماندهی امور تجاری رایانه‌ای براساس قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزار و آیین نامه مصوب هیات وزیران از تیرماه سال ۱۳۸۴ فعالیت خود را آغاز کرد و با ادغام انجمن شرکت‌های انفورماتیک ایران به عنوان سازمانی مردم‌نهاد در چند سال گذشته در این زمینه فعال بوده است. این سازمان با نام اختصاری نصر، فعالیت‌هایی از قبیل صدور مجوز نرم‌افزاری، کمک به برگزاری نمایشگاه الکامپ و تعیین نرخ خدمات فناوری اطلاعات را بر عهده دارد.
انجمن انفورماتیک
این انجمن در سال ۱۳۵۸ رسما تشکیل شده است. هدف از تشکیل انجمن انفورماتیک ایران، ترویج کاربردهای صحیح انفورماتیک از طریق تدوین و پیشنهاد استانداردهای علمی، فنی حرفه‌ای، بررسی تاثیر تکنولوژی کامپیوتر بر روی وضع اجتماع و محیط زیست، آشنا کردن افراد جامعه با محاسن و خطرات استفاده از کامپیوتر و کمک در وضع قوانین حمایتی و حفاظتی مربوطه و بالا بردن سطح دانش درانفورماتیک از طریق کمک به بهبود کیفیت آموزش، توسعه و تشویق فعالیت‌های پژوهشی، کوشش در جهت همکاری متقابل با مراکز علمی، صنعتی و اجرایی و ایجاد ارتباط بین متخصصان این رشته به منظور همکاری و تبادل افکار است.
اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم‌افزار
اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم‌افزار ایران در جهت سازماندهی و قانونمند کردن تولید و صادرات نرم‌افزار و به منظور تنظیم بازار و بهبود وضع اقتصادی موسسات، شرکت‌ها و اشخاص حقیقی تولید‌کننده، صادرکننده و ارائه‌کننده خدمات نرم‌افزاری و استانداردسازی نرمافزارهای رایانه‌ای وهمچنین سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در جهت توسعه صادرات غیرنفتی کشور اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ایران در مهرماه سال ۱۳۸۰ تحت پوشش اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران تاسیس شد.
پلیس فتا
ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیت‌های علمی، اقتصادی، اجتماعی در جامعه‌ی اطلاعاتی، حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملی، مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات برای پیشگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام هماهنگی‌ها و عملیات برای انجام و تحقق فعالیت‌های غیرقانونی و ممانعت از تعرض به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه در فتا از جمله وظایف و ماموریت‌های پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجاست که به اختصار فتا نامیده می‌شود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال به عنوان یکی از واحدهای سازمانی مستقل، علاوه بر ماموریت توسعه و تصدی کاربری ابزار‌های مبتنی بر فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات در حوزه ستاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وظیفه حمایت از انجام فعالیت‌های، تبلیغی، ترویجی، فرهنگ‌سازی و ارتقای دانش و مهارت‌های تخصصی در حوزه رسانه‌های دیجیتال و فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش فرهنگ و هنر در سطح جامعه را بر عهده داشته و همچنین صدور مجوز و نظارت بر فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی در زمینه رسانه‌های برخط، بسته‌های نرم‌افزاری رسانه‌ای، نشر رقومی، تکثیر و عرضه حامل‌های دیجیتال و برپایی مراکز عرضه داده و سامانه‌های عرضه برخط و خدمات مرتبط بر عهده این مرکز در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی
اتحادیه صنف کسب‌وکارهای مجازی، شخصیتی است حقوقی، غیرانتفاعی و غیرتجاری که به موجب ماده (۲۱) قانون نظام صنفی و آیین‌نامه‌های مربوط تشکیل و رسمیت یافته است. از جمله وظایف اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، به کسب‌وکارهایی که در فضای مجازی فعالیت صنفی دارند پروانه کسب اعطا می‌کند.
ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی
این ستاد به منظور تدوین سیاست‌ها و تعیین اولویت‌های توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی و با توجه به اسناد مصوب این حوزه و خصوصا سند چشم‌انداز بیست ساله کشور، ایجاد هماهنگی بین‌دستگاهی و همکاری در جهت تسریع در انجام طرح‌های کلان و فناورانه حوزه اقتصاد و هوشمندسازی کشور و توسعه کسب‌وکارهای این حوزه در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تشکیل شده است.
ارزیابی و ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری
قانون «حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» که از سوی معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور تدوین و در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، سرآغاز گسترده‌ترین برنامه دولت برای حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در سال‌های اخیر بوده است.
در این قانون موضوعات مهمی نظیر تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی و ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی به شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تاکید قرار گرفته است که در سال ۱۳۹۱ به دستور رییس‌جمهور و رییس شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) تشکیل شده است.
سخن پایانی
با توجه به توسعه روز افزون اقتصاد دیجیتال و ارتباط تنگاتنگ فعالیت‌های فناوری اطلاعات در حوزه اقتصاد، با اسناد بالادستی و سازمان‌های حاکمیتی، برای کلیه دانشجویان، شرکت‌های نوپا و حتی فعالان قدیمی این صنعت لازم است شناخت اجمالی از سازمان‌های حاکمیتی فناوری اطلاعات و اهداف و ماموریت‌های آنها داشته باشند تا قبل از شروع فعالیت و یا در حین آن بتوانند با تعامل مناسب با این سازمان‌های حاکمیتی، ضمن کسب حمایت‌های لازم، کسب‌وکار خود را در راستای سیاست‌ها و قوانین کشور به پیش ببرند.
*مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره شرکت نظم آران
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :