از تئوری توطئه تا عواقب هیجان‌زدگی
به گزارش جهان صنعت نیوز: ماجرا از این قرار بود که سفیر جدید انگلستان مهمان سفارت روسیه شد و درست در محلی که تقریبا هشتاد سال قبل روزولت، چرچیل و استالین بعد از کنفرانس تهران عکس یادگاری گرفته بودند، با همتای روس خود عکس گرفت. نکته‌ای که در نگاه اول جلب توجه می‌کرد، خالی گذاشتن صندلی نماینده آمریکا بود اما برخی مقامات در ایران واکنش‌های تند و بعضا بیشتر از انتظاری به این عکس نشان دادند. به خاطر مسائل تاریخی و مثلا اینکه کنفرانس تهران بدون اطلاع تهران برگزار شده بود یا چیز دیگری، از این اقدام سفرای مذکور خوششان نیامد و آن را توهین‌آمیز تلقی کردند. جلودار همه هم محمدباقر قالیباف بود. او در صفحه توئیتر خود خواستار عذرخواهی آنان شد و می‌توان گفت که مساله را بغرنج کرد. او نوشته بود: «اقدام دور از ادب دیپلماتیک و نامناسب سفرای دو کشور روسیه و انگلستان باید به سرعت توسط وزارت خارجه پیگیری شود. هر دو سفیر باید فورا به طور رسمی بابت اقدام انجام شده عذرخواهی کنند در غیر این صورت واکنش قاطع دیپلماتیک ضروری خواهد بود.»
واکنش دولت جدید
وقتی قالیباف این توئیت را می‌نوشت، ظریف در توئیتر خود این اقدام را ناپسند خوانده و برخی دیگر مثلا معاون وی که ماجراهای تاریخی دیگر از جمله قضیه «نوز» بلژیکی را پیش کشید، حسام الدین آشنا و… واکنش‌هایی نشان داده بودند اما هنوز خبری از سیدابراهیم رییسی رییس‌جمهور جدید و همکاران احتمالی او نبود. چند ساعت بعد از آنکه رییس مجلس از موضوع برای این کشورها خط و نشان کشیده و خواستار برخورد قاطع دیپلماتیک شده بود، تازه حسین امیرعبداللهیان هم واکنش نشان داد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «اقدام غیردیپلماتیک دو سفیر خارجی در تهران، افکار عمومی را در جمهوری اسلامی ایران مکدر کرده است و نشان‌دهنده بی‌توجهی به آداب دیپلماتیک و غرور ملی مردم غیور ایران است. اصلاح و جبران سریع این خطا، ضرورت دارد.» بعد از آن هم وزارت خارجه ایران سفرای روسیه و انگلستان را فراخوند.
سفیر روسیه اگرچه پیش‌تر طی بیانیه‌ای توضیح داده بود، در ملاقات با معاون اوراسیای وزارت خارجه گفت که «به هیچ‌وجه هیچ انگیزه و منظور ضد ایرانی پشت انتشار این عکس وجود ندارد.» مقام ایرانی نیز بدون تاکید به نیاز بودن عذرخواهی رسمی گفت که «انتشار این عکس ولو با قصدی که عنوان شد قابل پذیرش نبوده و توجه لازم به مقتضیات تاریخی، سیاسی و فرهنگی کشور میزبان از جمله مواردی است که باید مورد توجه دقیق سفرا قرار گیرد.» وزارت خارجه ایران با سفیر جدید انگلیس نیز برخورد تندتری نکرد.
ترسیم زمین بازی
برای بررسی دقیق‌تر و منطقی‌تر این قضیه و سنجش درستی یا نادرستی واکنش‌های صورت گرفته اما باید نخست به این پرسش پاسخ داد که آیا سفرای انگلیس و روسیه با گرفتن و انتشار عکس جنجالی در پی ارسال پیامی به ایران بوده‌اند؟
قاسم محبعلی دیپلمات پیشین معتقد است که «بله». او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با این توضیح که « هر اقدام دیپلمات‌ها با یک مفهوم و پیامی همراه است و نباید آن را بدون پیام در نظر گرفت» می‌گوید: «در مورد اخیر هم حداقل همان پیامی که سفیر روسیه گفت، در کار بوده است.»
وی افزود: «اما اگر بخواهیم مساله را به روز کنیم، ممکن است مفهوم دیگری به ذهن برسد. مثلا اینکه پیامی به ایران بوده با این مضمون که ایران در زمین بازیگران بزرگ‌تر بازی می‌کند. این اقدام می‌تواند پیامی داشته و نوعی مشابه‌سازی با گذشته باشد با این معنی که همچنان مساله ایران و منطقه در توافق بزرگ‌ترها قابل حل‌وفصل است.»
ژست صلح‌طلبانه
فریدون مجلسی، دیگر دیپلمات کشورمان اما معتقد است که «به هیچ‌وجه این دیدگاه‌های توطئه‌گرایانه درست نیست.» او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به اینکه «دو کشور روسیه و انگلیس دارای طولانی‌ترین سوابق دیپلماتیک با جهان خارج و ایران و به حساسیت‌ها و بدبینی‌های افراطی ایرانی‌ها نسبت به بیگانگان واقف هستند» گفت: «ما می‌دانیم که بین روسیه و جهان غرب این روزها اختلافات و مسائلی مطرح است. به همین دلیل اگر این کار پیامی داشته باشد، پیامش ابراز اشتیاق دو طرف و دولت آمریکا که صندلی آن خالی است برای اتفاق در مسائلی مثل کریمه و… و آرزوی دوران بهتری است.»
وی تاکید کرد: «این کار از نظر دیپلماتیک ژست بسیار ظریف، صلح‌طلبانه و دوستانه‌ای بوده است و مساله‌ای که در این زمینه‌ها کمترین اهمیت را برای آنان دارد، ارسال پیام به جمهوری اسلامی است.»
کار روس‌ها
دومین نکته قابل توجه در این زمینه آن است که اقدام مذکور به فرض اینکه بدبینی واکنش‌‌نشان‌دهنگان درست باشد، بیشتر زیر سر کدام کشور است؛ انگلستان یا روسیه که آن را دوست می‌خوانید و متحد راهبردی؟!
مجلسی می‌گوید «روسیه». او توضیح داد: «نسبت دادن این اقدام به انگلیس خودش نادرست است. محل عکس سفارت روسیه است و آنها این سن را چیده‌اند. روس‌ها نیز نیات خود را دارند. درباره پیام آنها به ایران نیز باید در نظر داشت که آقای پوتین یک بار برای همیشه گفت که آنها آتش‌نشان مسائل ایران نخواهند شد. طبیعتا آن‌هایی که پیام‌هایی به این صراحت می‌فرستند دیگر نیازی ندارند که با یک عکس و نمایش پیام بدهند.»
نتیجه سیاست نامتوازن
محبعلی نیز با وی هم‌نظر است. او با نقد سیاست‌های نامتوازن ایران، گفت: «وقتی تاکید می‌شود که متحد راهبردی ما روسیه و چین است و همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد روسیه می‌گذارند باید انتظار چنین روزی را هم داشته باشند. روس‌ها همیشه مخصوصا در ۲۰ سال اخیر، شاید هم بیشتر، همیشه از بالا به ایران نگاه کرده و به عنوان یک ابرقدرت با ما برخورد کرده‌اند. همان‌طور که با سوریه برخورد می‌کنند، مثلا به آنجا سفر می‌کنند و آقای پوتین در پادگان روسیه با اسد دیدار می‌کند و خودش به دیدار رییس‌جمهور سوریه نمی‌رود، به ایران هم گاهی سفرهایی می‌کنند اما می‌بینیم که پوتین هیچ وقت به آقای ظریف ملاقات نداده است. همه اینها نشان می‌دهد که روس‌ها از موضع بالا با ما برخورد کرده و روابط خارجی متعادلی با ما ندارند.»
وی افزود: «ایران با اروپا و آمریکا در حال درگیری است و روسیه هم از ابزار ایران بهره‌برداری می‌کند تا در منطقه و آمریکا و اروپا نقش‌آفرینی کند. به نظر من حتی قضیه برجام را روس‌ها پیچیده کردند. آنها وارد مذاکرات شده و سعی کردند بین ما و آمریکا و اروپا رابط شوند. دقت داشته باشیدکه منافع آنها در این نیست که ایران از تحریم خارج شود. به خصوص در بخش انرژی احساس می‌کنند بازگشت ایران به بازار به ضرر آنهاست. همچنین علاقه‌مند نیستند ایران از نظر ژئوپلیتیک قدرتمند یا متحد و دوست غرب شود و یا حتی رابطه عادی با غرب داشته باشد بنابراین از موضع قدرت با ما برخورد کردند. این نیز ناشی از سیاست‌های خود ما و اشتباهات راهبردی مقام‌های سیاسی ما است و حالا هم باید نتیجه آن را ببینند.»
اشتباه قالیباف
سومین نکته قابل تامل اما آن است که واکنش‌های طرف ایرانی به این قضیه درست بود یا خیر؟ حداقل اینکه به اندازه بود یا توام با زیاده‌روی؟ همچنین باید پرسید که وقتی یک مقام مسوول در حد رییس مجلس تا حد درخواست عذرخواهی پیش می‌رود، چه نتیجه‌ای می‌بیند؟ آیا این اشاره وی کافی است دو سفیر به نیابت از کشورهایشان عذرخواهی کنند یا با این واکنش تند، به خودش و جایگاهش آسیب خواهد رساند؟
فریدون مجلسی در پاسخ به این سوالات گفت: «من فکر می‌کنم که عاقلانه‌ترین واکنش را تا حالا آقای رییسی نشان داده است.»
وی در واکنش به توئیت انتقادی قالیباف بعد از انتشار این عکس، گفت: «آنها اصلا جواب این درخواست را نخواهند داد. آقای قالیباف هم آرام‌آرام یاد می‌گیرد که در این موارد چطور صحبت کند. برای اینکه خواسته عذرخواهی کنند، آنها هم نخواهند کرد و او هم نمی‌تواند کاری کند. اشتباه دیگر او این است که روسیه را به عنوان تنها دولتی که در برخی موارد از جمهوری اسلامی حمایت‌هایی کرده است- ولو اینکه با صراحت گفته آتش‌نشان مسائل ایران نیست- در گروه دشمنان قرار داده است.»
پیام ضعف
قاسم محبعلی نیز واکنش‌های انتقادی را نادرست می‌داند. او با اشاره به اینکه «ما ایرانی‌ها خیلی کم‌حوصله هستیم و آستانه تحمل پایینی داریم و خیلی زود هم عکس‌العمل نشان می‌دهیم» گفت: «به نظر من دلیلی نداشت که ایران اینقدر واکنش سریع و در سطوح مختلف نشان دهد. این به جای اینکه قدرت ما را نشان دهد، آسیب‌پذیری ایران را نشان می‌دهد و خیلی هم مناسب به نظر نمی‌رسد.»
وی تصریح کرد: «اگر ما یک کشور قدرتمند و مستقل باشیم، این کارها خیلی در وضعیت ما اثر نخواهد داشت بنابراین این واکنش‌ها نشان می‌دهد که مسوولان و مقامات ما نگران هستند و احساس نمی‌کنند که قدرت برابری با این دو کشور هستند، بنابراین بلافاصله عکس‌العمل نشان می‌دهند.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی همچنین گفت: «بعید می‌دانم که آنها نیازی ببینند و به این نتیجه برسند که باید از این بابت از ایران عذرخواهی کنند.»
حضور سفرای انگلیس و روسیه در وزارت خارجه نیز نشان داد که این کار به عذرخواهی و این حرف‌ها نخواهد کشید، در نتیجه اینکه آقای قالیباف و دیگرانی که هیجان‌زده در این زمینه واکنش نشان دادند، اگر نگوییم که خودشان خود را سنگ روی یخ کردند، دیدند که عالم دیپلماسی، عرصه این همه شتاب‌زدگی نیست.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :