اوج‌گیری دلار
به گزارش جهان صنعت نیوز: دلار در شروع معاملات روز گذشته ۲۷ هزار و ۸۵۰ تومان قیمت خورد که حدودا ۵/۱ درصد بیشتر از قیمت آن در پایان معاملات روز دوشنبه بود. در ادامه معاملات بازار اما دلار کمی کاهش قیمت داشت و تا قبل از ظهر به ۲۷ هزار و ۷۷۰ تومان رسید. در نهایت نیز دلار دیروز با قیمت ۲۷ هزار و ۶۴۰ تومان به کار خود پایان داد. با در نظر گرفتن دو عامل سیاسی و اقتصادی که بر روند قیمت‌ها تاثیرگذار بوده‌اند می‌توان دو سناریو را برای بازار ارز تعریف کرد: سناریوی نخست نقش تحولات افغانستان و پیشروی طالبان در این کشور را در نظر می‌آورد. کارشناسان بر این باورند که اتفاقاتی که در افغانستان در جریان است توانسته نیرو محرکه رشد قیمت دلار در ایران نیز باشد چه آنکه مردم این کشور در شرایط ناامن اقتصادی به دنبال تبدیل دارایی‌های خود به دلار هستند. به عبارتی افزایش تقاضای دلار در افغانستان شدت خروج ارز از ایران را بیشتر کرده و همین مساله نیز به تقویت رشد قیمت دلار کمک کرده است.
اما عامل سیاسی دیگر مستقر شدن دولت جدید و آغاز فرآیند تشکیل کابینه سیزدهم است. تا اینجای کار نگاه مثبت و امیدوارانه‌ای نسبت به اعضای مشخص شده برای حضور در کابینه دولت شکل نگرفته و بسیاری بر این باورند که اداره امور کشور با چنین تیمی می‌تواند چشم‌انداز اقتصاد ایران را نامطمئن‌تر کند. شاید دلیل اصلی این مساله این باشد که کابینه پیشنهادی دولت گرایشات سیاسی متفاوتی دارند و سخت‌گیری‌ها نسبت به برجام و مذاکرات در بین آنها بیشتر است. ضمن آنکه مخالفت با FATF نیز مساله‌ای است که به نظر می‌رسد در این دولت تشدید شود. بنابراین معامله‌گران با دید تردید به آینده سیاسی و به تبع آن آینده اقتصادی کشور می‌نگرند و همین مساله نیز تصورات افزایشی در بین آنان را تقویت کرده است. بدون شک هرگونه تصمیمی از سوی دولت مبنی بر عدم پذیرش برجام می‌تواند شرایط بازار را ملتهب‌تر کند.
اما اگر با نگاه اقتصادی بخواهیم به مساله بپردازیم لازم است نگاهی به آمارهایی بیندازیم که از سوی نهادهای رسمی منتشر شده است. در آخرین گزارش بانک مرکزی نرخ رشد پایه پولی در چهار ماهه امسال ۸/۱۲ درصد بوده است. رشد نقطه به نقطه پایه پولی در پایان تیر ماه به ۶/۴۲ درصد رسیده است. ضمن آنکه رشد چهار ماهه و نقطه به نقطه نقدینگی در مدت یاد شده به ترتیب ۹/۹ و ۴/۳۹ درصد بوده است. چنین رشد بی‌سابقه‌ای در پایه پولی و نقدینگی نشان می‌دهد که موتور چاپ پول با سرعت هرچه تمام‌تر در حال فعالیت است و بانک مرکزی نیز اراده‌ای برای خاموش کردن آن ندارد. بسط پول از سوی بانک مرکزی در ماه‌های گذشته اساسا به دلیل افزایش برداشت‌های دولت از منابع این نهاد پولی است. آنطور که گزارش‌ها و شواهد نشان می‌دهند دولت برای تامین کسری و پرداخت حقوق کارکنانش اقدام به برداشت از منابع بانک مرکزی کرده است. افزایش سقف تنخواه‌گردان بانک مرکزی نیز خود نشان می‌دهد که دولت را برای تامین منابع مالی‌اش دچار مشکل کرده و راه چاره را نیز تنها در چاپ پول می‌بیند.
در عین حال آمارهای تورمی نیز بسیار نگران‌کننده است. تازه‌ترین برآوردها نشان داده که نرخ تورم در پایان مرداد به ۴۵ درصد رسیده که رکوردشکنی جدیدی است. از آنجا که تورم معلول رشد نقدینگی است با هر بار چاپ اسکناس تورم نیز روند صعودی به خود می‌گیرد. در عین حال نرخ ارز نیز خود معلول رشد نقدینگی است و از تغییرات آن تاثیر می‌پذیرد. این بدان معناست که بی‌انضباطی در بازار پول یکی از عوامل بنیادین و ریشه‌ای در بهم‌ریختگی‌های بازار ارز است. بنابراین دو تصویر می‌توان از آینده بازار ارز ارائه داد.
نخست آنکه اگر تحولات سیاسی به نفع آینده اقتصاد ایران نباشد دلار مسیر صعودی خود را ادامه خواهد داد. در عین حال اگر سیاستگذار پولی نیز قادر به مدیریت بازار پول نباشد بدون شک سرعت رشد نقدینگی نیز بیشتر خواهد شد که از مجموع این دو عامل سیاسی و اقتصادی می‌توان نتیجه گرفت که دلار به بالای ۳۰ هزار تومان نیز خواهد رسید.
پالس‌های سیاسی و اقتصادی به دلار
معاون اسبق ارزی بانک مرکزی معتقد است که اگر با نگاه واقع بینانه به وضعیت بازار ارز بپردازیم باید اعلام کنیم که در صورت عدم موفقیت دولت در مذاکرات برجامی قیمت دلار به بالای ۳۰ هزار تومان نیز خواهد رسید. اما اگر برجام احیا شود، FATF تصویب شود، بازار پول مدیریت شود و روابط ایران با جامعه جهانی تقویت شود قیمت دلار در سطح ۲۵ هزار تومان و یا پایین‌تر قرار خواهد گرفت.
سیدکمال سیدعلی، در گفت‌وگوی خود با «جهان صنعت» می‌گوید: اگر عوامل سیاسی و اقتصادی اثرگذار بر بازار ارز را تفکیک کنیم، خروج آمارهای سه‌ماهه نخست سال در خصوص نقدینگی، تورم، میزان افزایش پایه پولی، کسری بودجه و عدم تحقق درآمدها و به تبع آن افزایش تنخواه‌گردان بانک مرکزی در سایه تامین مالی دولت از این مسیر را باید مهم‌ترین عوامل اقتصادی تعریف کنیم که میل به افزایش قیمت ارز را بالا برده‌اند.
به گفته سیدعلی، پالس‌هایی که در این مدت از سوی مجموعه دولت به بازار ارز ارسال شده نیز پالس‌های چندان مثبتی نبوده و این مساله یکی از عوامل سیاسی تاثیرگذار بر تغییرات قیمت ارز بوده است. در کنار آن تحولات شکل گرفته در افغانستان که منجر به نیمه‌تعطیل شدن کابل و توقف فعالیت بانک‌ها و صرافی‌ها و افزایش تقاضای دلار در این کشور شده، روند خروج ارز از ایران به افغانستان را نیز افزایش داده است. ضمن آنکه کاهش امنیت سیاسی این کشور بر میزان صادرات ایران به افغانستان نیز تاثیر می‌گذارد، می‌تواند عاملی دیگر در افزایش قیمت ارز باشد.
آنطور که معاون اسبق ارزی بانک مرکزی می‌گوید، آن چیزی که اهمیت بیشتری دارد این است که دولت جدید تا چه اندازه با برنامه‌هایی که در مجلس ارائه کرده همگام خواهد بود. به نظر بنده این مساله دو بعد دارد. نخست آنکه حضور وزیر خارجه ژاپن در ایران اگر امید به مذاکرات برجامی در آینده را بالا ببرد کنترل و مدیریت بازار ارز امکان‌پذیر خواهد بود. اما بعد دوم این مساله طولانی شدن روند مذاکرات است که بدون شک تاثیر منفی بر قیمت ارز خواهد داشت.
به باور وی، عمده‌ترین دلایل رشد دلار طی دو هفته اخیر برداشت‌هایی است که جامعه از آینده برجام و FATF در دولت جدید دارند. اگر دولت نگاه مثبتی به این دو موضوع داشته باشد و به دنبال احیای برجام و هم دریافت تاییدیه از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام برای تصویب FATF باشد بازار ارز قابل کنترل خواهد بود اما آثار فشارهایی که اقتصاد به لحاظ رشد نقدینگی و تورم متحمل می‌شود کماکان در قیمت ارز متبلور خواهد شد.
معاون اسبق ارزی بانک مرکزی به تاثیرپذیری بورس از افزایش قیمت دلار نیز اشاره و می‌گوید که بازار سرمایه ایران نیز در این دو هفته و همزمان با رشد قیمت دلار روند رو‌به‌رشدی به خود گرفته است. باید امیدوار باشیم که رشد شاخص بورس یک رشد حبابی نباشد تا مردم و جامعه بار دیگر از جانب این بازار دچار زیان نشوند. بنابراین ما انتظار داریم که رشد این بازار منطقی و بر اساس سود و مبانی اقتصادی کارخانجات و شرکت‌ها باشد.
با همه اینها می‌توان بازار ارز را کنترل کرد اما به دلیل کمبود ذخایر ارزی و اهمیت آن برای تامین کالاهای اساسی دولت باید از ارزپاشی برای کاهش قیمت ارز خودداری کند چه آنکه این سیاست در شرایط کمبود ارز باعث تهی شدن بیشتر ذخایر ارزی و در نتیجه افزایش بیشتر قیمت ارز خواهد شد.
رشد نقدینگی، نیرو محرکه رشد دلار
علی سعدوندی، اقتصاددان نیز در خصوص وضعیت بازار ارز به «جهان‌صنعت» گفت: سرنوشت بازار ارز بستگی زیادی به مساله بازگشت و یا عدم‌بازگشت ایران به معاهده برجام دارد. حتی اگر دولت جدید نگاه مثبتی به این موضوع داشته باشد و با ادامه مذاکرات با هدف احیای برجام موافق باشد، باید دید که آیا قرار است بازار ارز از مسیر ارزپاشی همچون پنج دهه گذشته کنترل شود یا سیاستگذار به دنبال مهار رشد قیمت ارز از مسیرهای دیگری است.
به گفته وی، هر چند پیش‌بینی درخصوص وضعیت آتی قیمت‌ها در بازار ارز کار ساده‌ای نیست اما در صورت عدم بازگشت ایران به برجام، دلار بالای ۳۰ هزار تومانی چندان دور از انتظار نخواهد بود. در عین حال و در صورت احیای برجام شرایط بازار ارز تغییر زیادی خواهد کرد و حتی دلار ممکن است به زیر
۲۲ هزار تومان هم برسد. ضمن آنکه افزایش دسترسی به ذخایر ارزی در سایه بازگشت به برجام نیز می‌تواند به کاهش قیمت ارز کمک کند.
آنطور که این اقتصاددان می‌گوید آنچه در هفته‌های اخیر میل به رشد قیمت‌ها در بازار ارز را بالا برده فقط افزایش انتظارات قیمتی نیست بلکه ریشه در سیاست‌های انبساطی در حال اجرا از سوی بانک مرکزی دارد. در طول مدت اخیر دولت به دلایل متنوعی از قبیل خرید تضمینی گندم منابع مورد نیاز خود را از محل پایه پولی تامین کرده و در سایه این بی‌انضباطی‌های مالی رشد پایه پولی به طور لجام گسیخته‌ای افزایش پیدا کرده که از زمان جنگ جهانی دوم به بعد چنین رشدی بی‌سابقه است.
به باور سعدوندی، رشد دلار معلول رشد نقدینگی است. اگر ما می‌بینیم که دلار در حال افزایش قیمت است یا شاخص بورس در حال فتح قله‌های جدید است دلیل آن را باید در پمپاژ نقدینگی به اقتصاد بدانیم. بحران کنونی یک بحران مصنوعی و ساختگی است که به راحتی می‌توان جلوی آن را گرفت اما در دولت دوازدهم عزمی برای مقابله با این موضوع وجود نداشت و به نظر می‌رسد که دولت جدید نیز هنوز برنامه مشخصی برای حل این مساله ندارد و بنابراین تا زمانی که عزمی وجود نداشته باشد نمی‌توان نسبت به بهبود وضعیت خوش‌بین بود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :
