رییس بانک مرکزی ناجی بازار ارز می‌شود؟
علی قنبری * با وجود حساسیت بالایی که دلار نسبت به تحولات مختلف سیاسی و اقتصادی دارد کشف قیمت آن وابسته به نیروهای عرضه و تقاضای بازار است. از این رو افزایش قیمت‌ها در بازاری که تقاضا برای دلار از حجم ارز موجود در بازار بیشتر است را باید طبیعی دانست. اقتصاد ایران نیز در حال عبور از یک برهه خاص تاریخی است که از یک سو تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار دارد و از سوی دیگر نیز به دلیل نبود چشم‌انداز روشن اقتصادی در داخل، گرفتار عدم قطعیت شده است.
با وجود آنکه از زمان روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا مقداری از فشارها علیه ایران کاسته شده اما ایران هنوز هم نمی‌تواند همچون گذشته نفت بفروشد و درآمد حاصل از آن را در داخل صرف امورات جاری کشور کند. ضمن آنکه محدودیت‌ها در مسیر صادرات همچنان پابرجاست و پتانسیل‌های صادراتی ایران حتی به کشورهای همسایه و دولت نیز به میزان زیادی کاهش یافته است. بنابراین تمام عواملی که هم‌اکنون بر بازار ارز ایران حاکم هستند به نفع تقاضا عمل می‌کنند و عرضه ارز فاصله زیادی با میزان تقاضای موجود دارد.
اما دولت جدید هم که زمان زیادی از حضورش در صحنه سیاسی ایران نمی‌گذرد، هنوز برخورد شفاف و روشنی با مساله برجام نداشته و در عین حال در مقابل پیشنهاداتی که در این زمینه وجود دارد موضع‌گیری کرده است. نامشخص بودن سرنوشت مذاکرات منجر به ایجاد نااطمینانی نسبت به آینده برای فعالان بازار ارز شده و انتظارات افزایش قیمتی آنان را فعال کرده است. این همان مساله‌ای است که در ماه‌های اخیر و در دوره‌هایی که اخبار مثبتی از برجام به گوش می‌رسید به تغییر جهت‌گیری بازار می‌انجامید و میل به کاهش قیمت را در بین متولیان این بازار نیز افزایش می‌داد.
در کنار عوامل اصلی و بنیادی اثرگذار یاد شده، تحولات افغانستان نیز توانسته به ایجاد التهاب در بازار ارز ایران بینجامد. همزمان با سقوط دولت افغانستان و ناامنی‌هایی که پس از آن شکل گرفته، سرعت خروج دلار از ایران به سمت افغانستان را برای تبدیل دارایی‌های شهروندان کشور همسایه به دلار افزایش داده است. بدیهی است رخدادهای اخیر در افغانستان تاثیر مستقیمی بر میزان صادرات ایران به این کشور نیز می‌گذارد و این به معنای از دست رفتن یکی دیگر از مقاصد مهم صادراتی برای کشورمان و در نتیجه کاهش عرضه دلار است.
اما در خصوص چگونگی کنترل بازار ارز یک نگاه مترتب بر نقش بانک مرکزی و مقام پولی در این زمینه است؛ اما واقعیت این است که به دلیل اثرپذیری بالای مسائل اقتصادی از مسائل سیاسی، بازار ارز ایران تابع تصمیماتی است که در سطوح کلان کشور گرفته می‌شود که حتی بانک مرکزی نیز نمی‌تواند جلودار آن باشد. در دولت جدید نیز چهره‌های کارآمد و متخصصی برای به دست گرفتن امور و سیاست‌های پولی کشور مطرح نشده و این می‌تواند زنگ هشداری برای سلطه بیشتر سیاست‌های مالی بر سیاست‌های پولی باشد.
تجارب گذشته نیز نشان داده که تصمیم‌گیری حتی در زمینه بازار ارز نیز همواره بر عهده دولت (تحت‌تاثیر مسائل کلان کشور و مسائل مربوط به حاکمیت) بوده و بنابراین نمی‌توان امید داشت فردی ریاست بانک مرکزی را بر عهده بگیرد که تصمیماتش برای مقاومت در برابر سیاست‌های دولت و به کرسی نشاندن سیاست‌های پولی راه به جایی ببرد.
* اقتصاددان
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :