احتمال درگیری نظامی یا بلوف آمریکایی؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: ابهام در این باره درحالی است که به نظر می‌رسد، اوضاع بین‌المللی نیز به زیان ایران در حال تغییر است. شاهدش همین دیدار اخیر بایدن و بنت و لفاظی‌ها علیه ایران که با واکنش مقامات کشورمان نیز همراه شد و شاید بتوان آن را مصداق افزایش تنش‌ها یا مقدمه خروج از مسیر مذاکره دانست.
همین جمعه بود که نخست‌وزیر اسراییل با همتای آمریکایی خود ملاقات و ادعاهای خود علیه ایران را تکرار کرد. جو بایدن رییس‌جمهور دموکرات آمریکا که با روی کار آمدن خود امیدواری به حل و فصل پرونده هسته‌ای را افزایش داده بود اما عملا کاری از پیش نبرد، بعد از این ملاقات سر خانه اول برگشت و از احتمال به‌کارگیری «ابزارهای دیگری که در اختیار دارند» به جای مذاکره گفت.
اولین تعبیر از این سخن او استفاده از گزینه نظامی و بعد هم افزایش فشارها بر ایران است؛ دو سیاست و تهدیدی که به نظر می‌رسید در این دوره حکمرانی دموکرات‌ها کنار گذاشته شود و زمینه احیای برجام را فراهم کند. بایدن اما با تاکید بر اینکه رابطه آمریکا و اسراییل در قدرتمندترین وضعیت خود قرار دارد، گفت: «ما دیپلماسی را در اولویت قرار می‌دهیم ولی اگر دیپلماسی جوابگو نباشد، گزینه‌های دیگر را در نظر خواهیم گرفت.»
نفتالی بنت نخست‌وزیر اسراییل نیز با استقبال از این دیدگاه بایدن تکرار کرد: «موافقیم که اگر دیپلماسی جوابگو نباشد، ابزارهای دیگر در دست است.»
این سخنان اما همان‌طور که انتظار می‌رفت با واکنش مقامات ایرانی همراه شد. علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیتی به لفاظی‌ها و تهدیدات مطرح شده در دیدار اخیر نفتالی بنت و جو بایدن علیه ایران واکنش نشان داد و نوشت: «نخستین ملاقات بنت و بایدن و تاکید بر استفاده از گزینه‌های دیگر علیه ایران، ضمن آنکه تهدید غیرقانونی یک کشور دیگر است، حق جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ‌گویی متقابل علیه «گزینه‌های در دسترس» را تثبیت می‌کند.»
سوال مهم بعد از این تقابل لفظی این است که آیا این رویه مقدمه افزایش تنها است؟ آیا از این پس شاهد افزایش مشکلات و موانع در مسیر مذاکرات احیای برجام خواهیم بود؟ تحلیلگران و کارشناسان سیاست خارجی نیز در این باره نظرات متفاوتی دارند. برخی این رویکرد را بلوف دانسته و برخی هم نشانه در اولویت بودن دیپلماسی. گروه بدبین‌تری اما وجود دارند که این کار را تمام دانسته و منتظر بسته شدن دفتر مذاکره و درگیری احتمالا نظامی هستند.
موضع ازمدافتاده
محمدجواد جمالی‌نوبندگانی، کارشناس مسائل سیاست خارجی در گروه اول قرار دارد. او این موضع‌گیری بایدن را جدی نگرفته و یک بلوف سیاسی می‌داند. جمالی‌نوبندگانی در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» گفت: «این شعاری بوده که همیشه روسای جمهور آمریکا از زمان بوش و اوباما و… برای تهدید داده‌اند و همیشه این چماق تهدید نظامی را استفاده کرده‌اند. اما دیده‌ایم که حتی جنگ‌طلب‌ترین رییس‌جمهور آنها که بوش بود هم نتوانست این امر را عملیاتی کند لذا این شعاری دیگر قدیمی و ازمدافتاده شده است.»
وی افزود: «مساله دیگر این است که اسراییلی‌ها دنبال برهم زدن مذاکرات و عدم احیای برجام هستند و در این باره اختلاف نظر عمیقی با آمریکایی‌ها دارند. بنابراین این موضع بایدن را می‌توان اقدامی برای راضی کردن تبلیغاتی آقای بنت دانست. اگرنه همه می‌دانند که این بحث برای بایدن که توانست حتی در افغانستان از جان کارمندان خود محافظت کند، بلوف سیاسی است.»
این نماینده پیشین مجلس تاکید کرد: «ترامپ که خیلی هم جنگ‌طلب بود، وقتی ایران پهپاد فوق سری و پیشرفته آن را ساقط کرد یا پایگاه عین‌الاسد را با اطلاع قبلی زد، نتوانست واکنش نظامی نشان ندهد لذا این موضع را نباید جدی گرفت. همان طور که دیدیم خیلی هم با استقبال رسانه‌ای مواجه نشد. به نظر من این ژستی بود که آقای بایدن برای اسراییلی‌ها گرفت.»
وی تاکید کرد: «آمریکایی‌ها دیگر در آن موضع نیستند که بخواهند علیه ایران اقدامی کنند. زمانی بود که در شورای حکام قطعنامه صادر کرده، به شورای امنیت برده و از چین و روسیه هم رای می‌گرفتند اما الان آن توان یکپارچه‌سازی را نیز ندارند. حتی اروپایی‌ها با اینکه قدری با آمریکا یک‌کلام شده‌اند اما به نسبت قبل پشت مواضع آمریکایی‌ها نمی‌ایستند. ضمن اینکه بحث ایران نیز دیگر غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیست و غنی‌سازی ۶۰ درصدی است. خودشان هم اعتراف می‌کنند که سیاست فشار حداکثری جواب نداده است. بنابراین به نظر می‌رسد که اگر در مذاکرات آینده محکم‌تر برخورد کنیم و یکپارچه‌تر باشیم، موضع آمریکایی‌ها تغییر می‌کند و همان موضوع قبلی نخواهد بود.
مقطع حساس
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی اما به اندازه جمالی نوبندگانی موضوع را ساده نمی‌گیرد، در عین حال از این موضع توام با تهدید بایدن ورود به فاز درگیری نظامی را برداشت نمی‌کند. او در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» به تحلیل سفر بنت به آمریکا پرداخت و گفت: «سفر آقای بنت یک سفر کاملا سیاسی و در راستای ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران بود. همچنین می‌خواست در همراهی با آمریکا یک اجماع بین‌المللی علیه ایران ایجاد کند. با توجه به این سطح بالای انتظارات اما نتوانست خیلی راضی برگردد. انتظار بنت این بود که ایران تمام جریان غنی‌سازی خود را متوقف کند اما این اصلا برای ایران و حتی آمریکا قابل قبول نیست. بر همین اساس بایدن اعلام کرده که با ایران وارد مذاکره شده و اگر نتیجه نگیرد به بررسی گزینه‌های دیگر می‌پردازد.»
وی افزود: «بنت و بایدن در بحث فلسطین هم اختلاف داشتند. یعنی آن ائتلافی که بنت می‌خواست در سطح خاورمیانه ایجاد نشد. او می‌خواست عربستان را نیز به سوی خود بکشد اما عربستان به خاطر مردم خود که طرفدار فلسطین هستند، پیشنهاد داد که اسراییل اول مشکل را حل کرده و دو دولت مجزا ایجاد کند. این هم برای اسراییل دشوار است که از سرزمین‌ها بگذرد. بنابراین مجموعه این سفر نتیجه مطلوبی را برای بنت به دنبال نداشت اما به هرحال ما را هم در تنگنای بیشتری قرار داد.»
بیگدلی تاکید کرد: «سفارش من به عنوان یک کارشناس به مقامات تصمیم‌گیرنده در ایران این است که توجه داشته باشید ما در موقعیت بسیار حساس منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم و ایران باید سطح انتظارات خود را در مذاکرات آینده کاهش دهد. ایران باید انعطاف‌‌پذیری بیشتری از خود نشان دهد و با قواعد بین‌المللی بیشتر همراه شود چون اکنون با مشکلات مختلفی (کرونا از یک طرف، سختی اقتصادی و معیشتی از طرف دیگر) مواجه هستیم که می‌تواند زمینه‌های شورش اجتماعی را به طور پنهانی برای ما به وجود آورد.»
وی خاطرنشان کرد: «به نظر من این آخرین شانسی است که برای انجام دیپلماسی با غربی‌ها داریم زیرا این ناکامی بایدن در افغانستان اجازه نمی‌دهد که ناکامی دیگری داشته باشد. ایران باید به این موضوعات دقت کرده و با انعطاف بیشتر و سطح انتظار کمتری وارد مذاکرات شود.»
راه‌حل نهایی
فریدون مجلسی اما بدبین‌تر از همه است و وضعیت را حساس و خطیر می‌داند. او در گفت‌وگویی با «جهان صنعت» با تاکید بر اینکه «خروج از مذاکره با توجه به سیاست‌ها و مواضع دولت جدید، قطعی است» گفت: «از طرف دیگر بایدن تهدید می‌کند و صداقت زبان ترامپ را ندارد که بگوید جنگ و بمباران می‌کنم، آسیب می‌رسانم و می‌روم.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه «تصور طرف‌های بین‌المللی نیز این است که ایران دنبال ساخت بمب اتمی برای نابودی اسراییل است» گفت: «این ابزاری است که اسراییل هم در اختیار دارد. اگر هم به روش کار اسراییل در طول زمان نگاه کنیم، آنها از به کار بردن سلاح خود ابایی ندارند و اگر احساس کنند که موجودیتشان در خطر است، این کار را خواهند کرد.»
مجلسی افزود: «فکر می‌کنم جو هیجانی و اعتقادی و جهادی به نوعی است که وضعیت را به سوی راه‌حل نهایی می‌برد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه آیا منظور از راه‌حل نهایی همان درگیری نظامی است؟ گفت: «بله، راه حل نهایی همان نابودن کردن اسراییل است.»
این دیپلمات پیشین در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا ایران با ادامه این رویه به اهداف خود خواهد رسید؟ و با چه آسیب‌های احتمالی مواجه است؟ گفت: «تصور می‌کنم امکاناتی که این همه روی آن تبلیغ شده، می‌تواند به هدف نابودی اسراییل برسد. این هدف هم اهداف جمعی را نابود خواهد کرد. اما مسلما اسراییل و متحدانش هم در این فاصله با چند بمب اتمی یا تاکتیکی پاسخ خواهند داد. آن افرادی هم که درصدد هستند همه مسائل را از راه زور حل کنند و خیلی هم به توانمندی خود اعتماد دارند باید فکر این مسائل را هم کرده باشند و احتمالا کرده‌اند.»
وی درگیری نظامی را نیز در صورتی که طرفین در تهدیدات و مواضع خود راستگو باشند، محتمل دانست.»
اینکه کدام یک از این تحلیلگران نگاه واقع‌بینانه‌تری دارند، در گذر زمان و آینده‌ای نه‌چندان دور مشخص خواهد شد. درست به محض اینکه تکلیف مرجع و سازمان مسوول رسیدگی به پرونده هسته‌ای در این دولت روشن شده، تیم مذاکره‌کننده معین شود و مشاهد کنیم که سیاست‌های کلان، ما را به کدام سو می‌برد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :