مذاکره باید به نتیجه برسد
به گزارش جهان صنعت نیوز: آنچه که تا اینجای کار مشخص شده این است که دولت رییسی مثل هر دولت دیگری در این زمینه تابع سیاست‌های کلی نظام است و این سیاست‌ها نیز در شرایط فعلی مبتنی بر تداوم مذاکرات است.تداوم مذاکره اما نه تنها کار را تمام و مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه در یک نگاه دقیق‌تر، محل ایجاد ابهامات تازه است. مثلا اینکه مذاکره مورد نظر در چه چارچوب و بر چه مبنایی صورت خواهد گرفت و آیا می‌تواند منجر به نتیجه باشد؟ آیا همان طور که حمیدرضا ترقی چندی قبل بر اهمیت مذاکره‌‌کننده تاکید داشته و این تصور را ایجاد کرده بود که مذاکره در دولت اصولگرا به نتیجه خواهد رسید و باید شاهد اثربخشی مذاکره به سبک دولت سیزدهم باشیم؟ یا آنگونه که از اظهارات دیروز وحید جلال‌زاده، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس برداشت می‌شود، باید منتظر مذاکره و نرسیدن به نتیجه بمانیم؟!
چارچوب جدید
رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس در مصاحبه‌ای با «مهر» درباره روند مذاکرات ایران و ۱+۴ در دولت سیزدهم، گفته بود: «مذاکرات وین قطعا باید به سرانجام برسد. دولت سیزدهم هم همان‌طور که رییس‌جمهوری اعلام کرد، مذاکره را نفی نمی‌کند اما مذاکره بر اساس منافع جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌شود. ادامه و استمرار مذاکرات باید به گونه‌ای دنبال شود که لغو کامل تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن هم به دقت پیگیری شود.»
وی افزود: «اعتقاد ما این بود که پلتفرم و چارچوبی که در مذاکرات وین و در دولت قبلی دنبال شد، ایراد داشت و اگر بتوانیم چارچوب جدیدی را در مذاکرات مطرح کنیم، قطعا می‌توانیم منافع بیشتری را عاید ملت ایران کنیم.»
اتخاذ این موضع از سوی رییس کمیسیون امنیت مجلس با توجه به رویکرد مجلس یازدهم و آن مصوبه جنجالی تحت عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم، اصلا عجیب نیست، منتها زیادی غیرواقع‌بینانه به نظر می‌رسد. به هرحال می‌دانیم که طرف‌های برجامی چه موضعی دارند و به این سادگی‌ها تن به شروط ایران اعم از لغو همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی نمی‌دهند. ضمن اینکه خودشان هم شروطی دارند که ایران حاضر به پذیرش آن نیست.
در چنین شرایطی است که تحلیلگران، سخنانی اینچنینی در باب مذاکره را بیاناتی با مصرف داخلی تلقی می‌کنند.
مفهوم مذاکره
جاوید قربان‌اوغلو دیپلمات پیشین از جمله همین تحلیلگران است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار داشت: «مذاکره یک واژه عربی و در باب مفاعله و تفاعل است که در زبان عربی دو طرف دارد. این به معنای آن است که اگر قرار به صحبت است، دو طرف باید با هم صحبت کنند و به تفاهم برسند. اینکه یک طرف بخواهد شرط و شروط بگذارد، نمی‌شود. آقای روحانی هم در مصاحبه آخر خود گفت که اگر شرط رهبری مدنظر باشد امیدواری من برای رسیدن به تفاهم زیاد است و نود درصد کار هم انجام شده است. اما اگر مبنای مذاکره بر اساس شروط مجلس باشد که سال قبل گذاشت، نمی‌شود؛ همان شروطی که خلل بزرگی در روند مذاکرات ایجاد کرد.»
وی این رویه را مصداق با دست پس زدن با پا پیش کشیدن دانست و گفت: «این یعنی ما از تمایل به مذاکره می‌گوییم اما مذاکره‌ای که واقعا مایل به انجام آن یا در صورت انجام، مایل به نتیجه‌بخش بودن آن نیستیم.»
کلیدی که باز نمی‌کند
قربان‌اوغلو با نقد شروطی که برخی برای مذاکره مطرح می‌کنند، گفت: «ما عملا مطلبی را مطرح می‌کنیم که تحقق آن محل شک و تردید است. مثلا می‌گوییم همه تحریم‌ها باید لغو شود. معنای همه تحریم‌ها قطعا باید مشخص باشد. آیا منظور، تحریم‌هایی است که بعد از گروگانگیری اعمال شد؟ یا تحریم‌هایی که به خاطر مسائلی مثل داماتو اعمال شده است یا تحریم‌های مربوط به مساله هسته‌ایی؟»
این دیپلمات پیشین کشورمان ادامه داد: «به نظر من گزینه واقعا معطوف به حل مساله این است که نه ما شرط و شروط بگذاریم و نه آمریکایی‌ها. ما یک توافق اصطلاحا برد – برد کردیم که انجام هم شد. اما کسی هم به اسم ترامپ آمد و آن را برهم زد، حالا وارد مسائلی مثل اینکه ما چقدر نقش داشتیم و… هم نمی‌شوم. اما جانشین ترامپ قبل از آنکه روی کار بیاید گفته بود که آمادگی برگشت به توافق را دارد. البته شرایط فعلی که با آن زمان- هم برای ما و هم برای آمریکایی‌ها- تفاوت کرده را نیز باید در نظر داشت.»
قربان‌اوغلو توضیح داد: «سیاست یک امر واقع است نه تخیلی و مبتنی بر آرزوها. سیاست بر اساس توازن قوا و شرایط به قول عرب‌ها الارض است. یعنی اگر دچار مشکلاتی در منطقه شدیم، معلوم است که طرف مقابل سعی می‌کند به نوعی از آن استفاده کند. یا اگر آمریکایی‌ها در باتلاق افغانستان ماندند یا به این شکل مفتضحانه فرار کردند، برای ما هم نقطه قوتی در مذاکرات است. اگر قرار است شرط هم بگذاریم مثلا می‌توانیم بگوییم که دقیقا باید برگردیم به آن نقطه قبل از خروج ترامپ از برجام. یا همان نقطه که ترامپ سر کار آمد- آن هم فردی چون ترامپ که عامل مخرب برجام بود-. این شرط معقول است اما اینکه همه تحریم‌ها باید برداشته شود، مصوبه مجلس باید انجام شود، راستی‌آزمایی کنیم و… مثل این است که ما در حال ساخت کلیدی هستیم که هم به همه درها می‌خورد و هم هیچ دری را باز نمی‌کند.»
مصرف داخلی
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه علت بیان این شروط و چارچوب‌ها که مشخص است و ثمربخشی لازم را ندارد و ما را به هدف اصلی نمی‌رساند، چیست؟ گفت: « به نظر من این می‌تواند با دو هدف باشد. هدف اول مسائل داخلی است. بالاخره مردم در داخل ایران دیدند که در سال ۲۰۱۵ وقتی تفاهمی انجام شد، خیلی گشایش صورت گرفت و مردم هم آگاه هستند. پس بخشی از این حرف‌ها برای اقناع مردم و جواب مطالبات آنان است.»
وی افزود: «مساله دوم هم این است که بالاخره در دنیا هم همه وارد جزئیات مساله نمی‌شوند و اغلب تیتر خبرها را می‌خوانند بنابراین بیان این حرف‌ها بازخورد خوبی برای ما خواهد داشت. مساله اما اینجاست که این رویه شاید آن بخشی را که تیتر یا به قول شما خبرنگاران لید مطالب را می‌خوانند قانع کند اما آنهایی که از جزئیات مطلع هستند و می‌دانند که قضیه چیست با این تیترها قانع نمی‌شوند. بنابراین فکر می‌کنم که هدف از بیان این مواضع بیشتر مسائل داخلی است.»
دیپلمات پیشین کشورمان با تاکید بر اینکه مردم می‌خواهند از این شرایط خارج شوند، گفت: «این‌ها می‌دانند که این مطالبه مردم است و برای پاسخ به آن تاکید می‌کنند که قصد مذاکره وجود دارد.»
صبر مردم
بدیهی است که این رویکرد یعنی اصرار لفظی به تمایل به مذاکره و انداختن سنگ‌های درشت پیش پای امر مذاکره، نمی‌تواند تا همیشه ادامه داشته باشد. این رویه حتی اگر همان طور که قربان اوغلو می‌گوید برای مصرف داخلی و اقناع افکار عمومی در پیش گرفته شده باشد، تا یک جایی جواب دهد. مردم ایران که به باور کارشناسان و جامعه‌شناسان بیش از مردم هر جای دیگری در دنیا سیاسی و شاید هم سیاست‌زده هستند، تا ابد ژست مذاکره را از دولت رییسی پذیرا نخواهند بود.
پافشاری به شروطی که دولت جدید و حامیانش به آن اصرار دارند یا چارچوبی که مجلس یازدهم برای مذاکرات ترسیم کرده است، در صورتی که ظرف ماه‌های آینده و در کوتاه‌مدت به نتیجه خاص و ملموسی نرسد، مورد عدم اقبال عمومی قرار خواهد گرفت. آن زمان است که این حرف‌ها در داخل هم خریدار ندارد.
بر این اساس انتظار می‌رود که رییسی و تیم دیپلماسی او فکری اساسی‌تر برای این مساله کنند. منظور از فکر اساسی قطعا وادادگی و پذیرش شروط طرف مقابل بدون هیچ حرف و حدیثی نیست. این امر حتی با نگاه حل مشکلات داخلی با کمترین اثرپذیری از تحریم‌ها نیز منافات ندارد. حرف از واقع‌بینی و به قول قربان اوغلو توجه به مفاهیم واژه‌هاست. به بن‌بست رسیدن مذاکره‌ای که طرفین آن حاضر به عدول از خواسته‌های خود و مدارا نباشند، واضح است و جامعه ایران خاصه در شرایط فعلی حوصله پیگیری اخبار مذاکرات را، آن هم در حالی که می‌داند به نتیجه نمی‌رسد، نخواهد داشت.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :