سایه روشن روش جدید عرضه اولیه سهام بررسی شد

به گزارش جهان صنعت نیوز:  بر این اساس از روز دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند تا ۵۰ درصد دارایی که خریداری کرده‌اند را به فروش برسانند و سرمایه‌گذاران حقیقی هم می‌توانند اقدام به خرید سهام مذکور در معاملات ثانویه کنند. گفته می‌شود این اقدام در راستای تشویق حقیقی‌ها به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم صورت می‌گیرد. با این حال اما کارشناسان بازار سرمایه این روش را به ویژه در مورد عرضه اولیه حآفرین، رانت‌زا توصیف کرده‌اند. کارشناسان در این باره به قیمت عرضه اولیه سهام برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرده و فاصله ایجاد شده میان قیمت عرضه به صندوق‌ها و فروش سهام از سوی صندوق‌ها به مردم را نوعی رانت و منبع فساد می‌دانند. به ویژه اینکه هدف ابتدایی این طرح جدید، عرضه‌های اولیه با تعداد سهام اندک بوده است که این نکته در مورد تعداد سهام قابل عرضه حآفرین صادق نیست. از همین رو گفته می‌شود این نوع عرضه‌ها در نهایت سودی تضمینی را برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ارمغان می‌آوردند در حالی که عدالت در عرضه اولیه رعایت نشده است. در مقابل نیز عده‌ای بر این باورند که به دلیل نقش پررنگ متعهد عرضه در این روش، شرکت‌های پرریسک نیز برای ورود به بازار سرمایه راه هموارتری خواهند داشت و از زیان سهامداران حقیقی جلوگیری می‌شود.

آن طور که شرکت فرابورس ایران اعلام کرده است، از میزان سهام عرضه‌شده در عرضه اولیه حآفرین، ۳۷۱ میلیون و ۴۰۰ هزار سهم به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه می‌شود که بر اساس دستورالعمل جدید، منظور از سرمایه‌گذاران واجد شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار هستند. بر اساس بررسی‌های اولیه شیوه جدید عرضه اولیه در ابتدا قرار بود شرکت‌هایی که سهام اندکی را برای عرضه اولیه در بازار ارائه می‌کنند، در ابتدا به صندوق‌ها تخصیص داده شوند. این روند به دلیل جلوگیری از کاهش جذابیت عرضه‌های اولیه بر اثر تخصیص تعداد بسیار کم سهام در عرضه‌های کوچک به کدهای حقیقی اجرایی شد. با این حال اما در عرضه سهام حآفرین این نکته در نظر گرفته نشده است. گفته می‌شود ۳۷۱ میلیون سهم قابل عرضه این شرکت در روز عرضه اولیه در مقایسه با حجم عرضه اولیه شرکت‌هایی که هفته گذشته عرضه اولیه شدند، قابل ملاحظه است و نشان می‌دهد این عرضه عرضه کوچکی نخواهد بود. در همین حال کارشناسان بر این باورند که این روند باعث می‌شود شرکتی یک قیمت بسیار پایین به صندوق‌ها داده شود و بعد صندوق‌ها ۵۰ درصد آن را از روز بعد از عرضه اولیه، در تابلوی معاملات بفروشند که این روند در عمل رانت‌زاست. اکنون این سوال مطرح می‌شود که اگر قرار است سهام در عرضه‌های اولیه با قیمت اندک به صندوق‌های فروخته شود و سپس با نرخ بالاتری روی تابلو به کدهای حقیقی عرضه شود، چرا از همان ابتدا با نرخ اندک به مردم عرضه نمی‌شود؟ برخی ناظران بازار سرمایه این روش را موجب ثروتی بادآورده برای صندوق‌ها و به منزله رانت و فساد در بازار سرمایه می‌دانند.

ریسک هیجان در روش بوک بیلدینگ

هادی موسوی کارشناس بازار سرمایه در این خصوص بیان کرد: انتقاد بزرگی به روش عرضه اولیه بوک بیلدینگ وجود داشت مبنی بر اینکه هر سهمی که با این روش عرضه اولیه می‌شود، اعم از اینکه سهم ارزنده‌ای باشد یا پرریسک، خیل عظیمی از سهامداران حقیقی به‌ سادگی با فعال‌کردن تیک خرید خودکار عرضه‌های اولیه، اقدام به خرید این سهم می‌کردند و سهم رشد می‌کرد؛ بی‌آنکه شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در فرآیند تعیین قیمت این سهم‌ها نقشی داشته باشند. این فرآیند حرفه‌ای نبود و موجب سختگیری شدید هیات پذیرش بورس و فرابورس در پذیرش شرکت‌ها شده بود؛ چراکه هر سهمی که وارد بازار می‌شد، رشد می‌کرد و اگر ضرر و زیانی متوجه سهامداران می‌شد، سازمان بورس باید پاسخگو بود. وی افزود: روش‌های قبلی عرضه اولیه هم با اشکالاتی مواجه بود. برای مثال تا قبل از عرضه اولیه با روش بوک بیلدینگ، کارگزاری‌های کوچک امکان تخصیص سهمیه بیشتری به مشتریان ویژه خود داشتند که از نظر بعضی فعالان بازار سرمایه عادلانه نبود و ضمنا جذابیتی هم برای کارگزاری‌های کوچک ایجاد کرده بود. موسوی ادامه داد: با روش بوک بیلدینگ و ثبت‌سفارش و تخصیص سهام بین مشارکت‌کنندگان به میزان مساوی، بخشی از این ایرادات و اعتراضات برطرف شد. روش جدید عرضه اولیه هم تا حدودی مشابه روش بوک بیلدینگ است و برای حرفه‌ای‌تر شدن فرآیند عرضه اولیه، امکان خرید خودکار حذف‌شده است. با این اقدام، خرید هر سهمی برای یک سهامدار جذاب باشد، اقدام به خرید خواهد کرد.

جزئیات روش جدید

موسوی اظهار کرد: مهم‌ترین تفاوت این روش با روش قبلی(بوک بیلدینگ) این است که در روش ترکیبی ۷۰ تا ۱۰۰ درصد سهام قابل ‌عرضه توسط صندوق‌ها خریداری خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت بعد از این، سه روش برای عرضه اولیه خواهیم داشت؛ روش عرضه به عموم یا همان بوک بیلدینگ، روش واگذاری ۱۰۰ درصد سهام عرضه اولیه به صندوق‌ها و روش سوم، روش ترکیبی که ۷۰ درصد از سهام عرضه اولیه به صندوق‌ها واگذار شود و قیمتی که توسط صندوق‌ها کشف ‌شده، مبنای واگذاری ۳۰ درصد باقی‌مانده سهام عرضه اولیه به کدهای حقیقی قرار بگیرد. وی افزود: علاوه بر این، در جزئیات روش جدید (ترکیبی) عرضه اولیه آمده که عرضه‌ها به صورت دارک انجام خواهد شد‌. این کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با بورس نیوز اضافه کرد: یعنی در فرآیند ثبت ‌سفارش و تا قبل از مچینگ، هیچ شخصی سفارش دیگران را نخواهد دید و عملا بعد از انجام معامله قیمت افشا خواهد شد. نکته دیگر آن که اگر عرضه اولیه با شکست مواجه شود، به سه ماه بعد موکول خواهد شد و تمامی مراحل مربوط به پذیرش شرکت و عرضه اولیه باید از ابتدا دوباره انجام شود. این موضوع باعث می‌شود عرضه‌کنندگان انگیزه کافی برای ایجاد شرایط منصفانه فراهم کنند تا عرضه اولیه با موفقیت صورت بگیرد.

تسهیل پذیرش شرکت‌های پرریسک

اما آیا عرضه‌های ترکیبی به نفع بورسی‌ها است؟ این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال خاطرنشان کرد: عرضه موفق در روش ترکیبی، عرضه‌ای است که حداقل ۸۰ درصد از سهام عرضه‌شده در مرحله اول، توسط سرمایه‌گذاران واجد شرایط(صندوق‌ها) خریداری شود. اما در روش بوک بیلدینگ، عرضه موفق یعنی باید حداقل ۵۰ درصد از سهام عرضه‌شده در روز عرضه اولیه، توسط سرمایه‌گذاران خریداری شود. موسوی ادامه داد: نکته اینجاست که تاکنون قیمت پایه سهم در عرضه‌های اولیه مشخص می‌شد و سقف دامنه حداکثر ۱۰ درصد بالاتر از قیمت پایه تعیین می‌شد اما الان قرار است دامنه نوسان ۱۰ درصد بالاتر یا پایین‌تر از قیمت پایه باشد. وی تاکید کرد: نکته حائز اهمیت، تعیین قیمت سهام در روز اولیه خواهد بود. تعیین قیمت توسط متعهد خرید انجام خواهد شد و متعهد خرید همان شخصی است که اگر عرضه اولیه با شکست مواجه شود، باید ۵۰ درصد از سهام عرضه‌شده را خریداری کند. از آنجا که متعهد خرید در اینجا ذی‌نفع است، قیمت منصفانه‌ای تعیین خواهد کرد که سرمایه‌گذاران تشویق به خرید شوند و خودش ناچار به خرید نشود. موسوی خاطرنشان کرد: بنابراین متعهد خرید در فرآیندی حرفه‌ای و مطابق با استانداردهای سازمان بورس، قیمت‌گذاری را انجام خواهد داد‌. مهم‌ترین مزیت این روش، تسهیل فرآیند پذیرش شرکت‌ها و کاهش سختگیری‌های بورس و فرابورس برای پذیرش شرکت‌ها خواهد بود. می‌توان شرکت‌های پرریسک‌تر را هم با روش ترکیبی به صورت کامل به صندوق‌ها واگذار کرد تا با بررسی و تحلیل دقیق، اقدام به سرمایه‌گذاری روی این شرکت‌ها کنند. وی افزود: بدین ترتیب، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم هم جذاب‌تر خواهد شد. ضمن اینکه می‌توان با سلب حق تقدم، یک شرکت را عرضه اولیه کرد و نیازی نیست تا سهامداران سهام خود را به فروش برسانند. بلکه می‌توان سهامی را که در قالب افزایش سرمایه، اضافه خواهد شد با صرف بیشتر از قیمت اسمی، در عرضه اولیه به سرمایه‌گذاران واگذار کرد.