تکانه‌های کوتاه و بلندمدت بازار ارز

سیدکمیل طیبی * بازار ارز به اخبار مثبت و منفی حساسیت زیادی دارد، یک خبر خوش از جنس توافق به راحتی دلار را در مسیر کاهشی قرار می‌دهد و یک خبر بد از جنس فرسایشی بودن روند مذاکرات دلار را بر موج‌های صعودی سوار می‌کند. حضور همیشگی بازارسازها اعم از فعالان اقتصادی، دلال‌ها و آنهایی که به دنبال جهت‌دهی به عرضه و تقاضا هستند و واکنش سریع آنها به تحولات سیاسی نیز نشان می‌دهد که اشاعه یک خبر خوش و امیدوارکننده ذهنیت آنها را نسبت به نااطمینانی‌های موجود در بازار تعدیل و تقاضاهای آنی آنها برای ارز را کاهش می‌دهد. حتی با فرض اینکه بانک مرکزی منابع ارزی ثابت و مشخصی هم در اختیار داشته باشد، باز هم تاثیرگذاری سمت تقاضا بیشتر از سمت عرضه بازار خواهد بود و هر عاملی که کاهنده سطح تقاضا باشد تبعات خود را بر کاهش قیمت ارز نیز نشان خواهد داد.

با توجه به پیچیدگی‌هایی که در تعیین قیمت ارز وجود دارد، این تنها عوامل سیاسی نیستند که می‌توانند بازار ارز را در نااطمینانی و یا امیدواری نسبت به آینده فرو ببرند، چه آنکه وضعیت کلان اقتصادی کشور نیز سهم پررنگی در جهت‌دهی به بازار ارز دارد. ما می‌دانیم که حجم نقدینگی و به تبع آن نرخ تورم در اقتصاد ایران بسیار بالاست و اعتبار پول ملی به تبع آن افت زیادی داشته است. در عین حال هیچ نشانه‌ای از رونق اقتصادی دیده نمی‌شود و پیش‌بینی‌ها نیز عمدتا حول تداوم وضعیت رکودی می‌چرخد. این دو عامل در کنار حجم بالای کسری بودجه به راحتی می‌توانند عرضه و تقاضای موجود در بازار ارز را مختل و روند افزایش قیمت ارز را به امری متداوم و رایج بدل کنند.

بنابراین وجود خبرهای بد از نوع تنش‌های سیاسی به دلیل آنکه شرایط نااطمینانی در بازار ایجاد می‌کند می‌تواند به افزایش قیمت ارز منجر شود، اما امیدواری نسبت به مذاکرات و لغو تحریم‌ها با ایجاد یک ثبات نسبی در بازار، به صورت مقطعی و کوتاه‌مدت به کاهش قیمت ارز کمک می‌کند. در مقابل اما بهبود شاخص‌های اقتصادی تاثیر بلندمدت بر نرخ ارز دارد، بر این اساس عواملی از قبیل رشد اقتصادی پایین و رکود، نقدینگی، تورم و کسری بودجه به ما می‌گویند که چشم‌انداز بازار ارز افزایشی است با این تفاوت که جهش‌های قیمتی در سایه این عوامل کمتر خواهد بود. اما باید این را هم بدانیم که اگر مذاکرات فعلی به لغو تحریم‌ها منتهی شود همین مساله با کاهش تورم، فعال شدن بخش تجاری، ایجاد انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و افزایش رونق به بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی و نتیجتا برقراری آرامش در بازار ارز کمک می‌کند.

در مجموع به نظر می‌رسد که نتیجه بخش‌بودن روند مذاکرات، لغو تحریم‌ها و بهتر شدن وضعیت عمومی اقتصاد به ایجاد یک ثبات نسبی بلندمدت در بازار دارایی‌ها از جمله بازار ارز منتهی می‌شود. اما همه عوامل بازگفته نیز تنها به ثبات وضعیت کنونی بازار ارز کمک می‌کنند نه سقوط ناگهانی دلار به کانال‌های پایین‌تر قیمتی. بازار در حال حاضر نرخ‌های قیمتی ۲۶ تا ۲۷ هزار تومانی را تجربه کرده و حتی اگر یک شوک جدیدی نرخ دلار را از محدوده کنونی هم پایین‌تر ببرد باید انتظار بازگشت آن به محدوده قیمتی فعلی را بعد از مدت کوتاهی داشته باشیم. هر چند بسیاری، کاهش قیمت‌ها در بازار ارز را با امید بهبود در وضعیت اقتصادی انتظار می‌کشند اما آنچه اهمیت دارد نه کاهش قیمت ارز، بلکه حذف نوسانات قیمتی و جهش ناگهانی در این بازار است که پیامدهای سنگین‌تری بر وضعیت عمومی اقتصاد خواهد داشت.

* اقتصاددان