رسانه قدرت ملی است/مثلث تحریم، تورم و کرونا
مختاریان * مثلث تورم، تحریم‌ها و کرونا ضربات هولناکی را بر بدنه مطبوعات کشور وارد کرده و مسوولان نیز علاقه‌ای به کمک به رسانه‌ها نداشتند.
رسانه مکتوب در زمره مهم‌ترین رسانه‌های دنیا به شمار می‌رود. به طور کلی شاخصه امنیت ملی در سراسر جهان به سه امر بستگی دارد؛ غذا، سلاح و رسانه. در این میان رسانه‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مشروعیت و مقبولیت حکومت‌ها هستند، به طوری که کنفسیوس در ۵۵۱ سال پیش از میلاد مسیح توصیه می‌کرده که اگر حکومت‌ها قصد دارند پایدار بمانند باید مقبولیت و مشروعیت داشته باشند. اگر سرمایه اجتماعی حکومت‌ها دچار فروپاشی شود مصیبت رخ می‌دهد.
در گذشته همه تصور می‌کردند هر رسانه جدیدی که پدید می‌آید رسانه‌های قبلی از بین می‌روند اما رسانه‌های جدید کامل‌تر می‌شوند و به تکامل رسانه‌های موجود نیز کمک می‌کنند.
در طول تاریخ، رسانه‌ها تغییرات قابل توجهی پیدا کرده‌اند، در گذشته رسانه به صورت رادیوی زغالی بوده، سپس از مونولوگ به دیجیتال تغییر کرده و اکنون رسانه‌ها اینترنتی شده‌اند. با این همه همچنان رادیو رسانه اول است چراکه هم سرعت انتشار و هم مداومت انتشار دارد.
امروزه مطبوعات و رسانه‌های مکتوب کشورمان در شرایط نابسامانی هستند. به طور کلی سه موضوع تاثیر منفی روی مطبوعات کشور گذاشتند؛ کرونا، تورم و تحریم‌ها. کرونا موجب شد سال گذشته مطبوعات یک ماه تعطیل شوند، تورم و تحریم‌ها نیز بر مشکلات مطبوعات افزود. کسب‌وکارهای کشور بر اثر تحریم، تورم و کرونا تعطیل شدند. روزنامه و رسانه با آگهی به حیات خود ادامه می‌دهند اما صنایع با مشکل مواجه شده‌اند. با این شرایط برای رسانه‌ها به صرفه نیست که چاپ شوند.
سه نوع مدیریت برای مطبوعات مورد نیاز است
مطبوعات نیاز به سه نوع مدیریت دارد؛ مدیریت تحریریه، مدیریت درآمد و مدیریت امور جزئی. نیروها در رسانه‌ها هزینه چندانی ندارند و به اندازه سه یا چهار روز چاپ روزنامه هزینه حقوق نیروها می‌شود. هزینه اصلی چاپ، لیتوگرافی، توزیع و کاغذ است. البته این مشکلات در ایران وجود دارند و در دیگر کشورهای دنیا این‌گونه نیست.
بر اساس تعریف یونسکو به ازای هر هزار نفر باید صد نشریه وجود داشته باشد. همان‌گونه که در ژاپن برای ۱۲۷ میلیون ژاپنی ۸۴ روزنامه منتشر می‌شود. با وجود شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ژاپنی‌ها به روزنامه‌ها علاقه‌مند هستند و مطالعه رسانه‌های مکتوب را جدی می‌گیرند. در هندوستان ۳۷۰ میلیون تیراژ روزنامه‌های هر روزه است. البته تیراژ به معنی نسخه‌های فروش‌رفته است و نه نسخه‌های چاپ‌شده روزنامه. در کره‌جنوبی دو میلیون و ۵۰۰ هزار روزنامه منتشر می‌شود. ریدردایجست به ۱۹ زبان زنده دنیا منتشر می‌شود و ۱۰۰ میلیون نفر خواننده دارد.
کرونا، تحریم و تورم موجب شد که مطبوعات دچار ضربه هولناکی شوند و مسوولان نیز علاقه‌ای به کمک به رسانه‌ها نداشتند. بسیاری از مسوولان کشورمان این دیدگاه غلط را رواج دادند که دوران مطبوعات به اتمام رسیده و باید از بین بروند. این در حالی است که رسانه‌های مکتوب تاریخ مکتوب هر کشور را می‌نویسند. هابرماس استاد رسانه می‌گوید ما حکومت رسانه داریم. روزنامه کالای اندیشه است و فکر تولید می‌کند و اخلاق‌مدار است.
در رسانه‌ها دروازه‌بانی خبر داریم اما شبکه‌های اجتماعی نه اخلاق را رعایت می‌کنند و نه خبر درست را منتشر می‌کنند. خبرهای دروغ در شبکه‌های اجتماعی برای فارسی‌زبان‌ها و ایرانی‌ها هفت برابر تمام دنیا است. رسانه‌ها نقد می‌کنند و هیچ حرکت نوینی بدون نقد وجود ندارد. باید به مرور و گام به گام به سمت بهتر شدن پیش برویم و این امر بدون مطبوعات ممکن نیست. مطبوعات جسارت دارند و تحول ایجاد می‌کنند.
روزنامه‌های ما دچار مشکلات متعدد مالی هستند و نمی‌توانند از محتوای دیجیتال درآمدزایی کنند. این در حالی است که نیویورک‌تایمز اعلام کرده که در دوران کرونا ۶۰۰ هزار مشترک جدید داشته است. این رسانه می‌تواند محتوای دیجیتالی بفروشد اما ما نمی‌توانیم. با این بازار که هر روز در حال تغییر است، گرانی کاغذ و ابزار چاپ و مرکب چاپ، مطبوعات به کالای گرانی تبدیل شده است. حتی پست نیز بسیار گران شده است، برخلاف تمام دنیا که تلاش می‌کنند هزینه‌های مطبوعات و پست را کاهش دهند.
به امید آنکه وزیر ارشاد جدید و مسوولان به رسانه‌های مکتوب کمک کنند که ماندگار شوند.
اگرچه بسیاری بر این باورند که فعالیت در شبکه‌های اجتماعی منجر به تربیت روزنامه‌نگاران برجسته می‌شود اما این تصور اشتباه است. پست‌نویسی و کوتاه‌نویسی در توئیتر و تلگرام، تولید فیلم در موبایل و فعالیت در اینستاگرام روزنامه‌نگار تربیت نمی‌کند. روزنامه‌نگار در تحریریه مطبوعات تربیت می‌شود. با توجه به اشتباه همگانی در رابطه با رسانه‌های مکتوب و کم شدن اقبال عمومی از آنها باید بازتعریف جدیدی از رسانه‌های مکتوب ارائه دهیم.
امروزه رسانه‌ها در ایران منفعل هستند و نمی‌توانند مطالبات مردم را منعکس کنند. مردم نیز از رسانه‌ها عبور کرده‌اند و آنها را با اهمیت نمی‌دانند. باید برای رسانه ارزش‌افزوده ایجاد کنیم. در ایران دانش رسانه داریم اما مهارت نداریم. نمی‌توانیم سوالات امروز را در پاسخ‌های دیروز پیدا کنیم. مشکل امروز رسانه‌ها مفصل‌نویسی، کپی‌پیست و گرافیک ضعیف است. ۸۰ درصد دیداری و ۲۰ درصد نوشتاری پیام‌ها منعکس می‌شوند اما گرافیک رسانه‌ها ضعیف هستند.
رسانه‌ها بخشی از قدرت دفاعی به شمار می‌روند. جوزف نای دانشمند و پژوهشگر آمریکایی رسانه را بخشی از جنگ نرم می‌داند.
باید به این نکته توجه داشت که رسانه قدرت ملی است. کارکرد رسانه در جامعه اعتمادسازی، بسترسازی، فرهنگ‌سازی و تمدن‌سازی است. رسانه باید در خدمت منافع ملی و غرور ملی باشد. رسانه باید در خدمت تعامل باشد و نه تقابل و باید در جهت ایجاد وحدت ملی و فضای شاداب در جامعه بکوشد.
*مدرس روزنامه‌نگاری و از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری در ایران
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :