توسعه پایدار برای بازیابی توریسم

به گزارش جهان صنعت نیوز:   شیوع ویروس کرونا تاثیرات اقتصادی و اجتماعی ناگواری روی کشورها برجای گذاشته است. کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه همگی آسیب دیده‌اند. حال راه‌اندازی مجدد گردشگری می‌تواند به بهبود و رشد کشورها کمک کند. کشورها می‌توانند با توسعه گردشگری مجددا نشاط را به جوامع بازگردانند. UNWTO روز جهانی گردشگری ۲۰۲۱ را به عنوان روزی برای تمرکز بر گردشگری برای رشد فراگیر تعیین کرده است. این فرصتی است برای ارتقای گردشگری از نظر آماری و درآمدزایی با توجه به این حقیقت که در هر رقم آماری، اشخاصی وجود دارند که به سفر رفته و یا از طریق این صنعت درآمدزایی می‌کنند.

سازمان جهانی گردشگری از کشورهای عضو این سازمان، کشورهای غیرعضو و اعضای سازمان ملل، مشاغل و افراد دعوت کرده است تا توانایی منحصر‌به‌فرد گردشگری را جشن بگیرند و اطمینان حاصل کنند تا در بازگشایی مجدد دنیا به روی توریست‌ها، کسی عقب نماند، همچنین به آینده بنگرند. ۲۷ سپتامبر روز جهانی گردشگری است؛ روزی برای آگاهی از ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی گردشگری و واقف شدن به این حقیقت که گردشگری در دستیابی به اهداف توسعه پایدار، کمک‌کننده است.

یکی از حوزه‌هایی که به شدت پس از شیوع کرونا آسیب دیده، حمل‌ونقل است.

اگرچه «توماس کوک» انگلیسی اولین تور گردشگری تاریخ را در سال ۱۸۴۱ برگزار کرد، اما گردشگری به شکلی که امروزه آن را می‌شناسیم از بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت و هر ساله رشد قابل توجهی داشت.

۱۰ درصد از تولید ناخالص جهانی سهم گردشگری بود

بر اساس آمار شورای بین‌المللی سفر و گردشگری (WTTC) ۱۰ درصد از تولید ناخالص جهان در سال ۲۰۱۹ مربوط به صنعت گردشگری بوده و در این سال ۳۱۰ میلیون نفر در دنیا شغلی مرتبط با صنعت گردشگری داشتند. به زبان ساده‌تر این یعنی از هر ۱۰ شاغل در دنیا شغل یک نفر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به گردشگری مربوط است. از طرفی گردشگری صنعتی است که بیشتر کارکنان آن را قشر آسیب‌پذیر زنان و جوانان تشکیل می‌دهند.

بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) صنعت گردشگری که در سال ۲۰۱۹ بهترین سال اقتصادی خود را پشت سر گذاشته بود، با افتی ۷۰ درصدی در سال ۲۰۲۰ مواجه شد. آمارهای اقتصادی گردشگری در سال ۲۰۲۰، شباهت بسیاری با آمارهای این صنعت در سال ۱۹۹۰ داشت و این یعنی یک عقبگرد ۳۰ ساله برای یک صنعت و مرثیه‌ای برای رویای بسیاری از کشورها از جمله ایران که سودای توسعه گردشگری در سر داشتند.

این وضعیت بر گردشگری ایران نیز تاثیر بسیاری داشته و گردشگری ورودی ایران به طور کامل تعطیل شد. این رخداد در شهرهایی نظیر اصفهان که تعداد قابل‌توجهی از مشاغل آن وابسته به حضور گردشگران بین‌المللی است، شرایط را سخت‌تر کرده است. شاید هم به همین دلیل باشد که سازمان جهانی گردشگری شعار «گردشگری و رشد فراگیر» را با عکسی از یک هنرمند صنایع‌دستی در میدان نقش جهان منتشر کرده است.

سازمان جهانی گردشگری پیش‌بینی کرده که بازیابی (Recovery) این صنعت، حداقل پنج سال به طول بینجامد و شاید در سال ۲۰۲۴ آمارهایی نظیر سال ۲۰۱۹ برای گردشگری جهان دوباره رخ نمایی کند. در اولین سال بازیابی، سازمان جهانی گردشگری شعار «گردشگری و توسعه فراگیر» را انتخاب کرده، شعاری که سال گذشته «گردشگری و توسعه روستایی» بود. احتمالا در سال پیش حتی تئوریسن‌های سازمان جهانی گردشگری نیز تصور طولانی شدن قصه کرونا را نمی‌کردند و حدس نزدند که فرصتی برای توسعه نیست!

با این حال ارتباط «رشد فراگیر» و صنعت گردشگری از چند جهت قابل تامل است. اول از همه اینکه صنعت گردشگری دامنه بسیار فراگیری از حمل‌ونقل، اقامت، خدمات، غذا، نوشیدنی، جاذبه‌ها و غیره را شامل می‌شود که در هیچ صنعت دیگری این دامنه گسترده قابل مشاهده نیست. این گستردگی بزرگ‌ترین عاملی است که گردشگری را برای دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه محلی جذاب کرده است.

یکی دیگر از عواملی که در گردشگری می‌تواند باعث رشد فراگیری شود این است که در سطوح ابتدایی تخصص‌محور نیست و با کمترین آموزش می‌توان برخی خدمات را به گردشگران ارائه داد. به همین دلیل بسیاری از جوان‌ها و زنان به سمت گردشگری می‌آیند و بسیاری دیگر از مردم جهان به عنوان منبع درآمدی موقت و فصلی به آن می‌نگرند.

عامل دیگری که بستر گردشگری را برای یک رشد فراگیر محیا کرده، میزان اندک سرمایه‌گذاری در بخش‌های خدماتی (نه زیرساختی) آن است ضمن اینکه زمان بازگشت سرمایه در این صنعت بسیار سریع‌تر از دیگر صنایع است. از همین روی در روستاها و مناطق کمتر برخوردار نیز می‌توان امید به توسعه گردشگری و رشد اقتصادی داشت.

گردشگری ارزآوری بسیار زیادی دارد و بسیاری از کشورها، مبنای اقتصاد خود را بر دلارهای گردشگران نهاده‌اند. اما علاوه بر ارزآوری، گردشگری یک اهرم برای توزیع عادلانه ثروت در یک منطقه است. شهرنشین متولی که اوقات فراغت خود را در خانه‌های روستایی زیبا می‌گذراند، در واقع دارد به توزیع عدالت اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کند.

تاثیر سیاست و مسائل اجتماعی روی گردشگری

اگرچه گردشگری پلی برای توسعه پایدار و همه‌گیر در جهان شناخته می‌شود، اما موانعی نیز بر سر راه این صنعت قرار دارد. گردشگری وابستگی بسیاری به دنیای سیاست و عرصه اجتماعی دارد، یعنی لازمه توسعه گردشگری شکل‌گیری روابط سیاسی پایدار بین دو دولت است؛ زیرا همواره سفارتخانه‌ها و صدور ویزا به عنوان اهرمی برای فشار کشورها به یکدیگر شناخته می‌شوند.

از طرفی در بحران کرونا دیدیم که چطور در عرض یک سال بزرگ‌ترین و پول‌سازترین صنعت دنیا تا مرز ورشکستگی رفت و چگونه بحران بیکاری فعالان گردشگری، یقه بسیاری از دولت‌ها را گرفت. گردشگری صنعتی بسیار حساس است و همین حساسیت، با وجود تمام ویژگی‌ها باعث شده تا برخی کشورها علاقه‌ای به توسعه آن نداشته باشند.

مشکل بزرگ دیگر که بر سر راه توسعه گردشگری در کشورهای در حال توسعه بوده، نبود حساب‌های اقماری صنعت گردشگری و به تبع آن مشخص نبودن درآمد کشور از این صنعت است. ضمن اینکه تقریبا ۱۰۰‌درصد درآمد صنعت گردشگری به صورت مستقیم به جیب مردم می‌رود و خبری از واسطه‌گری بخش‌های دولتی و نیمه‌دولتی نیست. این رخداد باعث شده تا گردشگری برای برخی دولت‌هایی که به درآمدهای مالیاتی وابستگی دارند، جذاب نباشد و در این بخش سرمایه‌گذاری صورت نگیرد.

فراز و فرودهای گردشگری در ایران

پس از امضای برجام و در کنار آن تغییر بازارهای هدف ایران و سرمایه‌گذاری روی بازار چین، وضعیت گردشگری ایران کمی بهبود یافت؛ اما در سال ۱۳۹۸ پیش از آنکه بحران کرونا شکل بگیرد، بحران‌های دیگر نظیر ناآرامی‌های ناشی از گرانی بنزین در آبان‌ماه، ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و همچنین حواشی پیرامون هواپیمای اکراینی، باعث شد تا رغبت گردشگران برای سفر به ایران کم شود.

در میانه این بحران‌ها، کرونا نیز مهر پایانی بر صنعت گردشگری ایران زد. گردشگری ایران در سال ۱۳۹۹ و شش ماه ابتدایی سال جاری، آسیب‌های فراوانی را تحمل کرد و بسیاری از فعالان و متخصصان گردشگری بیکار شدند و برخی از آنها در رسته‌های شغلی دیگر مشغول به کار هستند. حتی هنوز هم که بیش از یک سال و نیم از شیوع ویروس کرونا می‌گذرد و بسیاری از کشورها با واکسیناسیون توانستند این بیماری را مهار کنند، ایران هنوز مرزهای خود را باز نکرده و خبری از صدور ویزای توریستی نیست.

امنیت مهم‌ترین شرط رونق گردشگری

کارشناسان گردشگری، امنیت را مهم‌ترین شرط رونق گردشگری می‌دانند و امروزه یکی از ارکان امنیت، کنترل شیوع کرونا و واکسیناسیون در کشورها محسوب می‌شود.

مهرداد فرشیدی، مدرس گردشگری و حمل‌ونقل به «جهان‌صنعت» گفت: گردشگر همواره به مکانی سفر می‌کند که در آن امنیت داشته باشد. سازمان جهانی گردشگری همواره شعاری عمومی اعلام می‌کند، تصور این سازمان بر این است که بیشتر کشورها واکسیناسیون همگانی را به طور کامل انجام داده‌اند و از نظر بهداشتی ایمنی لازم را برای گردشگران جهانی دارا هستند.

او افزود: ایران در واکسیناسیون کرونا ضعیف عمل کرده و باید علاوه بر شعارهای جهانی، شعارهای دیگری نیز برای جذب توریست انتخاب کرده تا به دنیا ثابت کند کشوری ایمن و مناسب برای سفر است. البته در اقدامات اولیه مانند تبلیغات، بازاریابی و برندسازی همواره بد عمل کرده‌ایم و به این مسائل اهمیتی نداده‌ایم در صورتی که کشورهای پیشرو در عرصه گردشگری مانند ترکیه و تایلند با اینکه در گردشگری پیشرو هستند همچنان در حال تبلیغات و بازاریابی گردشگری هستند.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانخواندنی