چرا مجوز واردات فایزر به کشور لغو شد؟!

محمدرضا محبوب‌فر * وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرده که ظرف چند هفته آینده تحولی در بحث قرنطینه ایجاد می‌شود و قرنطینه هوشمند در کشور اجرایی خواهد شد. بهرام عین‌اللهی با اعلام خبر برگزاری جشن پوشش کامل واکسیناسیون در کشور افزوده است که تاکنون بیش از ۵۰ میلیون دوز واکسن تزریق شده و طی هفته آینده پوشش واکسیناسیون کشور به ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت. سخنان وزیر بهداشت و درمان در حالی است که همزمان با رفع محدودیت‌های سنی واکسیناسیون، تعداد ضد واکسن‌ها و تعداد افرادی که تاکنون به مراکز واکسیناسیون کشور برای دریافت واکسن مراجعه نکرده‌اند، در حال افزایش است. عمده نگرانی‌ای که باعث شده مردم از حضور در پایگاه‌های واکسیناسیون سر باز زنند محدودیت سبد واکسیناسیون در کشور است و شماری از مردم ترجیح می‌‌دهند از چند نوع واکسن موجود فراتر رفته و واکسن‌‌های دیگری مثل فایزر، مدرنا و غیره تزریق کنند. اما وزارت بهداشت و درمان و طرفداران دولت با طرح این مساله که اکنون کشور از واکسن‌های کرونا از نوع سینوفارم و برکت اشباع شده است و وفور واکسن در مراکز واکسیناسیون به چشم می‌خورد، واکسینه نشدن بخشی از مردم را حمل بر بهانه‌های «بی‌‌راه» برای واکسن نزدن دانسته‌اند. این بهانه‌جویی‌ها اما وقتی واکسن‌های موجود یعنی سینوفارم و برکت یا همچنان در مرحله آزمایشی و مطالعات بالینی فاز سوم به سر می‌برند و صرفا در مورد برکت، مجوزهای تزریق اضطراری از مجامع سلامت کشور تولیدکننده دریافت نموده است و درخصوص سینوفارم، سازمان جهانی بهداشت مجوز مصرف اضطراری صادر کرده است، یا ایمنی‌‌زایی هر دو نوع واکسن در برابر ویروس‌های جهش‌یافته کرونا مانند دلتا، لامبدا و مو قابل مقایسه با انواع برندهای واکسن مانند فایزر، مدرنا، جانسون و اسپوتنیک نیست و آزمایش سرولوژی آنتی‌بادی واکسینه‌شده‌ها این مساله را به خوبی آشکار کرده است، می‌‌تواند برای قشری از جامعه که به واکسن‌های موجود بی‌اعتماد و دنبال واکسن‌های دیگر هستند، توجیه‌‌ساز باشد.

در این میان پیشنهاد واردات واکسن‌های معتبر خارجی به کشور مطرح شد. این در حالی است که ابتدا مطرح شد واکسن فایزر واکسن خوب و موثری است و بنابراین دو میلیون و ۴۰۰ هزار دوز واکسن فایزر سفارش داده شده و خرید پنج میلیون دوز واکسن جانسون‌اندجانسون هم نهایی شده است، سپس اعلام شد که واردات واکسن فایزر محدود و برای زنان باردار است و به افراد عادی تزریق نمی‌‌شود و مردم باید از واکسن سینوفارم و برکت و هر آنچه وزارت بهداشت تایید کرد استفاده کنند تا بدنشان مقاوم شود. اما در این هنگام بود که مسوولان خبر از واردات  واکسن فایزر و جانسون‌اند‌جانسون به کشور طی هفته جاری دادند که آنها را وادار کرد تا نسبت به تزریق واکسن‌های چینی و ایرانی دست نگه دارند و منتظر باشند تا واکسن‌های معتبر خارجی وارد کشور شود؛ جمعیتی که تاکنون واکسن تزریق نکرده‌اند و بیشتر از فراوانی و تعدد واکسن به تنوع و کیفیت واکسن بها می‌دهند. هر چند از واردات فایزر پس از مرگ ۱۲۰ هزار نفر در ایران به عنوان نوشدارو بعد از مرگ سهراب تعبیر می‌شد، این خوش ‌بینی و امیدواری به مقامات سلامت کشور با خبر لغو واردات واکسن فایزر دیری نپایید و ناامیدی جای آن را گرفت و حتی باورمندی به کنترل و مهار بیماری کرونا به واسطه تزریق واکسن‌های معتبر خارجی در کشور از بین رفت. وزارت بهداشت و درمان اعلام کرد از آنجا که براساس آخرین شواهد علمی معتبر کمیته علمی کرونا، واکسیناسیون زنان باردار در مراکز واکسیناسیون توسط شبکه بهداشتی با واکسن سینوفارم انجام می‌‌شود، تصمیمی برای واردات واکسن فایزر وجود ندارد. این تصمیم وزارت بهداشت و درمان درست دو روز پس از آن اعلام شد که تعدادی از رسانه‌‌های وابسته به دولت از مخالفت‌ عده‌ای به اصطلاح «مردم» با واردات واکسن فایزر خبر دادند و مدعی شدند که مادران ایرانی با تزریق این واکسن در خطر خواهند بود.

طبق آخرین پژوهش‌ها، واکسن فایزر نه ‌تنها باعث ایجاد ایمنی مناسب در بدن مادر می‌شود، بلکه از طریق بند ناف این ایمنی به جنین نیز منتقل می‌‌شود؛ بنابراین بار دیگر وزارت بهداشت و درمان با ورود واکسن فایزر مخالفت کرد تا همچنان مردم را در تشویش و نگرانی از عوارض احتمالی سبد واکسیناسیون فعلی بر کودکان یا زنان باردار نگه دارد. واکسن فایزر تنها واکسنی است که تاییدیه تزریق به همه گروه‌های سنی و نیز زنان باردار را دریافت کرده و اولین واکسنی است که به جای مجوز اضطراری، تاییدیه نهایی را دریافت کرده ‌است.

از منظر دیگری، لغو مجوز واردات فایزر قابل تحلیل است؛ پس از روی کارآمدن دولت جدید، به اصطلاح شیر واکسیناسیون باز شد و در جهت همراهی با کشور دوست یعنی چین، بخشی از منابع ارزی بلوکه شده جمهوری اسلامی ایران در چین صرف خرید مقادیر زیادی واکسن سینوفارم شد. حتی به دلیل اینکه واکسن سینوفارم با چندین واسطه خریداری و به کشور ایران حمل می‌شود، قیمت تمام‌شده این واکسن نسبت به واکسن‌های برکت، فایزر، مدرنا و جانسون قابل مقایسه نیست. بنابراین چون وزارت بهداشت و گمرک ایران خبر از واردات فایزر و جانسون تا رقم ۱۰ میلیون دوز به کشور را دادند و چین مقدار زیادی واکسن سینوفارم به ایران داده است، نباید تابع و تسلیم ضدواکسن‌ها شد تا واکسن‌های موجود پس زده شود و حاشیه‌‌سازی زیادی درباره واکسن‌های موجود صورت گیرد. با توجه به اینکه ظرفیت تزریق واکسن در کشور تا دو میلیون دوز در روز افزایش یافته است، بی‌استفاده ماندن روزانه حدود یک میلیون ظرفیت تزریق در شهرهای مختلف و همچنین بین روستاییان و عشایر باعث شده تا مقامات سیاسی و نظامی و سلامت کشور حتی به خاطر بلاتکلیفی واکسن‌ها و گذشتن تاریخ انقضای میلیون‌ها واکسن کرونای چینی در انبارهای گمرک و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی استان‌ها هم که شده جملگی مسوولیت نزدن واکسن، ناقل بودن و بیماری را برعهده شهروندانی قرار دهند که واکسینه شدن را به تاخیر می‌اندازند.

با این تفاسیر مسوولیت عدم‌تمایل مردم ایران به تزریق واکسن‌های موجود و شکست ایمنی جمعی در مقابل ویروس برعهده کسانی است که واکسیناسیون جمعیت کشور را هشت ماه با خودتحریمی و وعده‌های کذب تولید واکسن داخلی به تعویق انداختند و پس از شکست‌های پی‌درپی در کنترل و مهار بیماری و غرق‌کردن مردم در پیک‌ها و موج‌های متعدد کرونا همچنان بر مواضع قبلی خود مصر هستند.

* کارشناس حوزه سلامت