نگاهی به پرونده هسته‌ای با عینک خوش‌بینی
به گزارش جهان صنعت نیوز: یا اینکه جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید: «مذاکرات هسته‌ای با ایران در یک بازه زمانی مناسب از سر گرفته خواهد شد» نشانه امیدوار‌کننده‌ای است. همین که وزیر خارجه قطر تاکید دارد برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با ایران تلاش می‌کند یا اینکه سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه کشورمان تاکید می‌کند «مذاکرات حتما انجام خواهد شد» همه و همه نشانه‌های مثبتی است و این امید را ایجاد می‌کند که طرفین در مذاکرات برجامی به اراده و عزمی جدی برای رسیدن به توافق رسیده باشند. اینکه این خوش‌بینی چرا ایجاد شده و کدام یک از کشورهای عضو برجام در ایجاد آن بیشتر نقش داشته‌اند البته محل سوال است. به خصوص که بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، هم تاکید کرده، توپ در زمین ایران است. باید دید که آیا ایران از مواضع خود عقب نشسته که طرف مقابل آنقدر خوش‌بین شده یا اینکه ایران با وساطت سایرین مثلا روسیه و چین امتیازی گرفته که بقیه به ثمربخشی مذاکرات دل بسته‌اند؟
زندگی کن و بگذار زندگی کنند
فریدون مجلسی دیپلمات پیشین مواضع اخیر را نشانه ایجاد خوش‌بینی‌هایی نسبت به ازسرگیری و ثمربخشی مذاکرات می‌داند. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره دلایل شکل‌گیری این خوش‌بینی‌ها نیز می‌گوید: «حداکثر این است که ایران به آنها اطمینان داده خیال ساختن بمب هسته‌ای را ندارد و این خود یک مرحله از پیشرفت است.»
وی البته «مذاکرات بین ایران و عربستان» را نیز به این موضوع مرتبط دانست و گفت: «با توجه به اینکه دید عربستان همان دید غرب است، اگر قرار به ادامه خصومت بین ایران و آمریکا باید، آن مذاکرات نیز به جایی نمی‌رسد. شرایط هم به نحوی است که فعلا نمی‌شود- حداقل در کوتاه‌مدت و دوران فعلی- انتظار مسالمت بین ایران و آمریکا داشت اما یک حالت ترک مخاصمه را می‌شود حدس زد؛ حالت زندگی کن و بگذار دیگران هم زندگی کنند.»
مجلسی از تمایل ایران و غرب به برقراری یک نوع آتش‌بس گفت و تاکید کرد که «چون پای اسراییل در میان است، روسیه و چین هم مایل به برقراری نوعی آتش‌بس هستند؛ روسیه به این خاطر که ۲۰ درصد جمعیت اسراییل روس‌تبار هستند و بیشتر روابط بازرگانی و فرهنگی را با روسیه دارند. کل اسراییل هم که فرزندخوانده آمریکا محسوب می‌شود و تعهداتی به آمریکا و غرب دارد. چین هم در حیفا بیشترین سرمایه‌گذاری‌های بندری را داشته و آنجا را به یک پایگاه مدیترانه‌ای برای خود تبدیل کرده است. بنابراین آنها مایل نیستند این تنش بیش از این ادامه یابد. عربستان از قدیم و زمان ملک عبدالله خواهان تامین حقوق مردم فلسطین در قالب کشور فلسطین مستقل به موازات اسراییل و به پایتختی اورشلیم و جبران خسارات مردم فلسطین بوده است. این امر البته ظاهر صلح‌طلبانه‌تری دارد. چنانچه غیر از این باشد، تمام این حرف‌ها و بحث‌ها اضافی است و خطر جنگ وجود خواهد داشت.»
زمینه ترک مخاصمه
وی افزود: «لحن نخست‌وزیر جدید اسراییل هم به شدت لحن نتانیاهو و زیاده‌خواهی‌ها و تهدید و فریاد و فغان او نیست. اما به هرحال این حالت جنگ به همه خسارت زده و همه منطقه و همه کشورها مایل هستند که شرایط صلح‌آمیزی فراهم شود تا این همه خسارت در شرایط بحران اقتصادی جهانی که بخشی از آن هم ناشی از بیماری کروناست، وارد نشود. نکته دیگر اینکه آخرین تهدیدات اسراییل مبنی بر این بود که اجازه نمی‌دهیم ایران بمب اتم بسازد، وقتی هم اطمینان حاصل شود که ایران اصلا تمایل و برنامه‌ای برای این کار ندارد، خود به خود آن تهدید منتفی می‌شود و زمینه ترک مخاصمه فراهم می‌شود. اما در عین حال تهدیدات جمهوری اسلامی بلافاصله مواجه شد با مساله یک میلیارد دلار کمک آمریکا برای تکمیل گنبد آهنین اسراییل. این مساله ضمن اینکه رنگ دفاعی دارد یک حالت تهدید هم دارد. یعنی می‌گویند اگر ما به شما حمله کنیم، می‌دانیم که شما هم حمله می‌کنید و برای آن هم آماده هستیم.»
مجلسی ادامه داد: «این رنگ تند قضایایی است که این روزها شاهدیم. اما رنگ دیگر آن همین صحبت‌های مسالمت‌آمیز است و شاید به این خاطر باشد که احساس کرده‌اند با همین دولت کنونی هم امکان راه آمدن و تفاهم‌هایی وجود دارد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی توضیح داد: «بالاخره دولت‌ها تا وقتی سر کار نیستند از جانب گروه‌های حامی خود با شعار و فریادهایی اظهارنظر می‌کنند اما وقتی شروع به کار می‌کنند با واقعیاتی مواجه می‌شوند که آنان را به تفکر وامی‌دارد. اینکه مسوولیت امانت زندگی یک ملت ۸۰ میلیونی را برعهده دارند و در برابر سلامت، رفاه، اشتغال، درآمد و… مسوول هستند، اینکه اگر جنگ شود و ما با همه امکانات موشکی خود همه آنهایی را که دشمن می‌نامیم و بعضا همسایه ما هستند نابود کنیم، به خودمان هم لطماتی خواهد رسید، اینکه کلانشهرهای چندمیلیونی که یک قطع برق چندساعته آنها را فلج می‌کند و… همه فکرهایی است که وقتی در قدرت و مسوولیت باشند به آن توجه می‌کنند و نهایتا به این نتیجه می‌رسند که بهتر است زندگی کنند و بگذارند دیگران هم زندگی کنند. امیدوارم که به چنین آرامشی بالاخره دست یابند.»
مجلسی گفت: «اگر احیانا بویی از عدم آرامش و تفاهم به مشام می‌رسد، نگاهی با خوش‌بینی ما را امیدوار می‌کند که چنین تفکراتی هم هست و فقط جنگ‌طلبی و خون و التهاب نیست و قدری هم به مردم اجازه تنفس داده می‌شود.»
صرفا ابراز امیدواری
حسن بهشتی‌پور دیگر تحلیلگر مسائل بین‌المللی اما اظهارات گروسی و مقامات اروپایی را نشانه خوش‌بینی نمی‌داند. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» این‌گونه موضع‌گیری‌ها را صرفا ابراز خوش‌بینی می‌خواند و می‌گوید: «این مواضع شبیه همان «به‌زودی» آقای امیرعبداللهیان است و نشان‌دهنده خوش‌بینی نیست. این نشانه امید داشتن برای از سرگیری مذاکرات است چون این وضعیت اقتصادی در ایران ناشی از تحریم‌هاست و ادامه آن هم به زیان ما است.»
وی تاکید کرد: «امید داشتن وقتی است که بر اساس تحولاتی، به از سرگیری مذاکرات امیدوار شده باشیم. این حرف‌ها فقط ابراز امیدواری است. الان تمام شواهد و قرائن نشان می‌دهد که ایران فعلا قصد دارد منتظر بماند. دقیقا هم نمی‌دانم منتظر چه چیزی. امید این بود که مذاکرات در ماه اکتبر شروع شود اما الان به نظر نمی‌رسد که تحول خاصی ایجاد شده باشد. اینها هم فقط ابراز امیدواری می‌کنند تا ایران را تشویق کنند که مذاکره کند. ایران هم می‌گوید که من وقتی وارد مذاکره می‌شوم که دورنمایی از لغو تحریم مشاهده شود.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل مشاهده دورنمای مورد نظر ایران را بعید دانست و گفت: «تمام صحبت‌هایی که آقای امیرعبداللهیان در نیویورک با وزیر خارجه فرانسه و… داشت، همچنین تماس‌ها و مصاحبه‌های بعدی، نشان می‌دهد که ایران فعلا دنبال فراهم‌شدن یک شرایط جدید برای شروع مذاکره است. نمی‌دانم که این شرایط جدید دقیقا چیست اما به عنوان یک پژوهشگر معتقدم که هرچه زودتر مذاکرات را شروع کنند، به نفع ما است.»
بهشتی‌پور درباره نقش روسیه و چین در این موقعیت نیز گفت: «موضع رسمی روسیه این است که مذاکرات هر چه سریع‌تر شروع شود و آمریکا را هم مقصر عقب‌افتادن آن می‌داند. بنابراین روسیه یا چین عامل بازدارنده مذاکرات نیستند و حتی عامل تشویق‌کننده هستند و این از مواضع آنها مشخص است. منتها تصمیم ایران منوط به تصمیم چین و روسیه نیست بلکه منوط به شرایطی است که انتظار دارد برای شروع مذاکره فراهم شده و منجر به پایان دادن تحریم‌ها شود.»
وی تاکید کرد: «من قبلا هم گفته‌ام که تصور لغو کل تحریم‌ها خیلی بعید است چون آنها از تحریم به عنوان یک ابزار استفاده می‌کنند و قاعدتا کل این ابزار را به خاطر اینکه ایران مذاکرات را شروع کند، کنار نخواهند گذاشت.»
این تحلیلگر روابط خارجی در پاسخ به اینکه آیا هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که تصور کنیم، شرایط مورد نظر ایران فراهم خواهد شد؟ گفت: «بعید است. مگر آنکه همین امروز تصمیم بگیرند و مثلا تحریم‌های نفتی را بردارند، یا مبادلات دلاری را تا حدی برای ایران آزاد کنند تا کره، چین، هند و عراق دارایی‌های بلوکه شده را آزاد کنند. اگر آمریکا بخواهد نشان دهد که مایل به از سرگیری مذاکرات است می‌تواند دستور دهد که فعلا موانع آزادسازی دارایی‌های ایران برداشته شود. کافی است یک چراغ سبز به عراق، کره‌جنوبی، ژاپن و… بدهد چنانچه در موضوع اقدام کره برای پرداخت بدهی ایران به سازمان ملل از محل دارایی‌های ایران یا مجموعه اقدامات برای صادرات به ایران همین‌طور عمل شد و همه کارها با موافقت آمریکا صورت گرفت.»
بهشتی‌پور در پاسخ به اینکه در شرایط فعلی ابراز امیدواری‌ها چه دلیلی دارد؟ گفت: «دلایل دیپلماتیک. یک دیپلمات هیچ‌وقت ناامید نیست. او راه‌حل‌های سیاسی را دنبال می‌کند و با ابراز امیدواری‌ها انتظارات خود را بیان می‌کند. این حرف‌ها به معنی آن نیست که تحولی رخ داده باشد. هر وقت دیدید که یک دیپلمات تاریخی را اعلام کرد یعنی تحولی صورت گرفته اما وقتی این‌طور کلی صحبت می‌کنند، مساله فقط ابراز امیدواری است.»
بدون‌شک اندکی تامل و صبر روشن خواهد کرد که به قول مجلسی می‌توان خوش‌بینانه نگاه کرد و منتظر تحولات مثبت بود یا اینکه به قول بهشتی‌پور باید فرق بین امیدواری و ابراز امیدواری را دانست و صرفا شواهد را دنبال کرد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانسیاسیلینک کوتاه :