نقش روسیه در احیای برجام
به گزارش جهان صنعت نیوز: طرف آمریکایی نیز می‌گوید که برای بازگشت به مذاکره شرط ندارد. فقط اما این نیست و شاهدیم که قید «به زودی» در اظهارات طرف‌های برجامی بیش از قبل به کار برده می‌شود. مثلا وزیر امور خارجه کشورمان در پایان سفر خود به مسکو در جمع خبرنگاران گفت که «در این مذاکرات ما تاکید کردیم ایران اهل مذاکره است، مرد مذاکره و مرد عمل واقعی است و امیدواریم در آینده نزدیک در میز مذاکرات، طرف‌های مقابل نیز به همه تعهدات خود بازگردند و اگر همه طرف‌ها به تعهدات خود پایبند باشند و راستی‌آزمایی در این زمینه صورت بگیرد، ایران نیز پایبندی خود را همانطور که در گذشته نشان داده در آینده نیز نشان خواهد داد.»
به اضافه اینکه لاوروف هم صراحتا از بازگشت ایران به مذاکرات گفته است. در این بین البته بلینکن، وزیر خارجه آمریکا بر محدود بودن فرصت مذاکرات تاکید کرده و مرکل هم قصد رایزنی‌هایی درباره ایران با بنت را دارد که شاید بتوان آن را نشانه سختی مواضع طرف غربی دانست. با این حال نشانه‌های امیدوارکننده‌ای از تغییر فضای مذاکرات بیشتر است. البته تحلیلگران داخلی در این باره هم اختلاف‌نظر دارند.
نقش روسیه
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، کارشناس مسائل سیاست‌خارجی از جمله کسانی است که معتقد است فضا نسبت به قبل مثبت‌تر و امکان ادامه مذاکرات و رسیدن به توافق بیشتر شده است. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» نقش روسیه در این راستا را مورد توجه قرار داد و تاکید کرد که این کشور شاید بتواند در نزدیک کردن فضای ذهنی طرف‌های برجامی به هم نقش‌آفرین باشد.
این نماینده پیشین مجلس گفت: « این تحلیل را که ایران وقت‌کشی می‌کند نمی‌پذیریم. به نظر من کم‌اعتنایی که ایران نسبت به مذاکرات هسته‌ای دارد بیش از آنکه ناشی از کشتن زمان باشد به اصل مذاکره ارتباط دارد. ایران سعی دارد تا شرایطی را فراهم کند که مشکلات پیشین دوباره ایجاد نشود. یکی از دلایلی که باعث کج‌فهمی رفتار ایران نزد طرف‌های برجامی شده همین موضوع است. اتفاقا موضع‌گیری‌های طرف‌های دیگر موجب پیچیدگی بیشتر وضعیت می‌شود. بنابراین اول باید یک درک متقابل ایجاد شود.»
وی ادامه داد: «به اعتقاد من ضعف اصلی این است که یک کانال ارتباطی موثری بین ایران و طرف‌های هسته‌ای برجام به ویژه آمریکا وجود ندارد. طرف‌های دیگر چون فکر می‌کنند که ایران در حال کشتن زمان است تا برنامه هسته‌ای خود را پیش ببرد، یک نوع برخورد توام با اضطراب را با ایران دارند و می‌گویند که ایران در حال رسیدن به نقطه قرمز است و ممکن است که بعد از آن دیپلماسی پاسخ ندهد. همین رفتار هم باعث می‌شود که در طرف مقابل ایرانی‌ها به نحو دیگری دچار نگرانی شوند، ایرانی‌هایی که موضوع اصلی آنها مذاکره است و نه مسائل فنی و پیشرفت هسته‌ای.»
فلاحت‌پیشه با اشاره به اینکه ایران همیشه سه دغدغه اصلی داشته است، گفت: «دغدغه اول ایران فرسایشی‌شدن مذاکرات، دوم پایدار نماندن تعهدات که مسبوق به سابقه رفتار ترامپ است و سوم دغدغه عملیاتی‌نشدن تعلیق تحریم‌هاست که بخشی از آن به دوران اوباما و بیشتر آن به دوران ترامپ برمی‌گردد.»
به گفته او، طرف آمریکایی به جای اینکه این دغدغه‌ها را در نظر بگیرد فضایی ذهنی دارد که اسراییلی‌ها آن را مبنی بر گریز هسته‌ای ایران شکل داده‌اند.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: «به اعتقاد من تا زمانی که این دو فضای ذهنی با هم منطبق نشود و ایران و طرف‌های برجامی به خصوص آمریکا از طریق کانال موثری به هم اطمینان ندهند که موضوع در قالب اضطراری و قرمز شدن برنامه هسته‌ای ایران نبوده و در قالب ماهیت مذاکرات و نگرانی نسبت به نتایج آن نیست، این مشکل را خواهیم داشت.»
این عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به نقش روس‌ها در مذاکرات برجامی گفت: «سفری که آقای امیرعبداللهیان به روسیه داشت در شکل‌دهی شرایط مناسب بی‌اثر نیست به این خاطر که روسیه در قبال مسائل و خط‌قرمزهایی که آمریکایی‌ها و غربی‌ها مطرح می‌کنند این‌همانی دارند اما باورشان بیشتر به موضع ایران نزدیک است تا تردیدهای طرف مقابل. لذا اگر وزرای امور خارجه ایران و روسیه بتوانند این موضع را در برجام جااندازند، امکان اینکه مذاکرات احیا بشود هست، اگرنه تحول دیگری شکل نگرفته است.»
فلاحت‌پیشه در ادامه گفت: «شرایط حتما نسبت به شرایط یک ماه قبل بهتر است اما کماکان به نحوی نیست که فکر کنیم دو فضای ذهنی به هم نزدیک شده است. با این حال می‌توان پیش‌بینی کرد که ایران تیم مذاکره کننده خود را اعلام کند. توصیه من به دولت آقای رییسی این است که به جای عملکرد انفعالی، یک برنامه مشخص را به صورت فعال ارائه دهند. برنامه‌ای مبنی بر اینکه ایران به اعضای برجام بگوید با چه شرایط و افرادی حاضر به مذاکره است. یعنی شرایط خود را که پاسخ به همان سه دغدغه است مشخص کند. به عبارتی یک زمان‌بندی را برای پرهیز از فرسایشی شدن پیشنهاد دهد. برای پایداری تعهدات نیز پیشنهاداتی مثل قطعنامه سازمان ملل درخواست کند و در قسمت سوم تاکید کند که رییس‌جمهوری آمریکا در قالب فرمان اجرایی مانع از تداوم تحریم‌ها به خصوص تحریم‌های کنگره‌ای بشود.»
دو راهی ایران
فریدون مجلسی دیپلمات پیشین، اما نظر دیگری دارد. او اصلا به وضعیت موجود خوشبین نیست و معتقد است که دو راه بیشتر وجود ندارد. وی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به اینکه «دولت فعلی ایران کاملا در اختیار کسانی است که اصولا و از روز اول با برجام مخالف بوده‌اند» گفت: «طرف مقابل اکنون با مخالفان برجام طرف است و انتظار واقعی ندارند که به زودی سر میز مذاکره بنشینند و اعلام هم کرده که به ما از این «به زودی»ها نگویید و یک زمان مشخص را در کوتاه‌مدت تعیین کنید.» مجلسی وضعیت فعلی ایران را «یک محاصره کامل» توصیف کرد و گفت: «تحولات اخیر در قفقاز با شرکت سه برادر یعنی پاکستان که اکنون با کودتا در افغانستان آن کشور را در اختیار و اشغال خود دارد، جمهوری آذربایجان و ترکیه به اضافه گرجستان که راه‌های عبور و مرور ایران را سد کرده و ارمنستان که با توافق عبور مستقیم نخجوان به خاک آذربایجان به جای مسیر ایران، عملا یک امتیازی در برابر امتیازاتی که لابد گرفته، داده است؛ حاکی از شکل‌گیری یک محاصره کامل است. به هرحال همه سعی می‌کنند خود را در تیمی قرار دهند که از دید آنها می‌تواند تیم برنده باشد. جنوب ایران هم در انحصار کشورهای گروه ابراهیم یعنی آمریکا و انگلیس و دوستان اسراییل در بحرین و … است. این وضعیت نشان می‌دهد که تهدیدات آنها در برابر شعار نابودسازی اسراییل، تهدید جدی است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی افزود: «اکنون دو مسیر وجود داد. یک، همان اقداماتی است که در دولت‌های قبلی به صورت ناموفق انجام شد و سعی داشت ایران را از گرداب جنگ فرسایشی خارج کند و دوم هم اینکه جنگ و جهاد را به صورت عملی به پایان برسانند. به عبارت دقیق‌تر جنگ و جهاد را آغاز کنند چون پایان آن که دیگر مشخص نیست.»
وی در پاسخ به اینکه نقش روسیه و چین و حمایت آنها که ایران همیشه روی آن حساب کرده، چیست؟ گفت: «این یک حمایت آرزواندیشانه است. چون برای روسیه و چین حمایت از ایران اصلا مطرح نیست و آنها به منافع خود می‌اندیشند و اگر حمایت از ایران در مقاطعی در جهت منافع آنها باشد با استفاده ابزاری در یک مورد خاص از ما حمایت می‌کنند. اما به طور کلی چین بزرگ‌ترین طرف بازرگانی کشورهای عربی است.
در خود اسراییل و در بندر حیفا که بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها را کرده است. روسیه هم همچنین. چین و روسیه، هر دو تحریم آمریکا را علیه ایران به دقت رعایت می‌کنند و روابط روسیه با اسراییل ویژه است اما هرجا که به سودش باشد با ایران همکاری می‌کند مثل جنگ داخلی سوریه که کشته شدن‌ها و هزینه‌های زمینی را به ایران محول کرد.»
خوشبین باشیم یا بدبین اما راهی غیر از صبر نیست و باید دید که دولت رییسی کی تیم مذاکره‌کننده خود را معرفی می‌کند و به میز مذاکرات برمی‌گردد. آن وقت است که معلوم می‌شود «به زودی» دقیقا کی بوده و منظور از «شرط نداریم»، چه بوده است. همچنین آن وقت است که معلوم می‌شود روسیه و چین توانسته‌اند نقش کانال ارتباطی را بازی کنند و فضای ذهنی ایران و غرب را به هم نزدیک سازند یا همان طور که مجلسی می‌گوید در پی منافع خود بوده‌اند. همچنین معلوم می‌شود که ایران واقعا در پی ورود دوباره به مذاکره است یا آنطور آنها می‌گویند زمان بیشتری برای خود می‌خرد.
لینک کوتاه :