خاورمیانه و جنگ سرد پاسیفیک

محمود اشرفی * استراتژی نوین آمریکا در حوزه پاسیفیک بر خاورمیانه تاثیرات ژرفی خواهد داشت. چین آرام‌آرام راهبرد حرکت خزنده به مواضع نظامی جدید در پاسیفیک را آشکار می‌کند. این تهدید بزرگی در مرزهای غربی آمریکا به‌شمار می‌رود.

تاکید آمریکا بر حضور نظامی بیشتر در حوزه پاسیفیک به معنای کم رنگ شدن نقش آمریکا در خاورمیانه است.فرآیندی‌ قابل پیش‌بینی که از چندی قبل آغاز شده است. خروج ناگهانی آمریکا از افغانستان داستان قدیمی رفتن و باقی گذاشتن سرزمین‌های سوخته را به ذهن بسیاری متبادر کرد، اما ماجرا به گونه دیگری است. آمریکا، چین، روسیه و به ویژه اروپا خواهان برهم خوردن ثبات خاورمیانه و جنوب آسیا نیستند. جهان غرب نیازمند منابع انرژی خاورمیانه بوده و تنگه هرمز گذرگاه یک‌پنجم انرژی مصرفی جهان است. روسیه ناامنی گسترده در سرزمین‌های پایین‌دست خود را برنمی‌تابد و توسعه اقتصادی چین نیازمند جریان پیوسته و مطمئن انرژی است. در این میان اروپا علاوه بر برقراری پیوندهای ناگزیر و ضروری اقتصادی با خاورمیانه، دارای تشویش‌های امنیتی روزافزونی است. اروپا هرگز خواهان مخاصمات و جنگ در حوزه‌ای که با آن اتصال ارضی دارد نیست. بنابراین در کشاکش نظامی پاسیفیک بار امنیتی و ثبات خاورمیانه بر دوش اروپا سنگینی می‌کند. اروپا به جز هم‌پیمانی با آمریکا و مسوولیت‌های ناشی از حضور در ناتو، منافع حیاتی چندانی در حوزه پاسیفیک ندارد. در این میان تنها فرانسه در اقیانوس آرام دارای جزایر و مناطقی بوده که تکیه‌گاه نظامی نبوده و بیشتر برای این کشور جنبه نوستالژیک و سنتی دارد. در چنین شرایطی خاورمیانه و اروپا مصون از مخاطرات جنگ سرد پاسیفیک خواهند بود؛ جنگی که الزما به رویارویی نظامی نخواهد انجامید. حضور روبه گسترش چین در اقیانوس آرام به بزرگ‌ترین تهدید امنیتی آمریکا بدل شده است. چین مواضع نظامی خود در دریای جنوب کشورش را تثبیت کرده که تهدید و خطر بالقوه‌ای برای کشور‌های پیرامون این دریا است. قدرت نوظهور اکنون در حال یافتن مواضع نظامی در پاسیفیک است. این علاوه بر موشک‌های چینی است که از خاک چین پایگاه‌های آمریکا را در جزایر اقیانوس آرام هدف گرفته‌اند. چین استراتژی در‌هم‌تنیده اقتصاد و نظامی‌گری را در حوزه پاسیفیک نیز به کار گرفته است. در این راستا از طریق درگیر کردن مالی کشور کوچک «کریباتی» در حال تحکیم زیربناهای نظامی و لجستیکی خود است. کریباتی متشکل از ۳۳ جزیره بوده که در حال حاضر چین در دورافتاده‌ترین جزیره که «کانتون» نام دارد درحال ساختن تاسیسات زیربنایی است. این جزیره درست در برابر ‌هاوایی ایالات‌متحده آمریکا قرار دارد. آمریکا استراتژی و دکترین دفاعی نوین خود را تحت‌تاثیر این دگرگونی تجدیدنظر کرده است. استراتژی نوین آمریکا در پاسیفیک بیشتر جنبه دفاعی دارد. در این شرایط پراکنش نیروهای آمریکای بر مبنای عدم تمرکز و گسترش و پراکندگی خواهد بود. زیرا در حال حاضر نیروهای آمریکایی عمدتا در چند جزیره استقرار یافته‌اند. این تمرکز، نیروهای آمریکایی را در برابر آتش موشک‌های چین غافلگیر می‌کند. از این رو آمریکا اکنون راهبرد ساخت پایگاه جدید در در جزایر کوچک و پراکنده اقیانوس آرام را پیش‌رو دارد. در این راستا ایحاد پایگاه در کشورهای مجمع‌الجزایری پالائو، میکرونزی و ماریانا واقع در میانه اقیانوس آرام در برنامه راهبردی مورد نظر است‌. ‌‌شاید تاریخ به گونه‌ای دیگر تکرار شود. در جنگ دوم جهانی روس‌های کمونیست با وجود اختلاف ژرف ایدئولوژیک با غربی‌ها، برای رویارویی با دشمن مشترک متحد شدند؛ اتحادی که سرانجام به شکل‌گیری جنگ سرد انجامید. دور از انتظار نیست که این بار نیز روسیه در جنگ سرد پاسیفیک در کنار آمریکا باشد زیرا از گذشته‌های دور اقیانوس آرام تنها جولانگاه سیاسی و نظامی آمریکا و روسیه بوده و اکنون چین نیز در حال قدرت‌نمایی است.