جراحی نظام پولی و ارزی

علی ملکی * تورم از دیرباز گریبانگیر اقتصاد ایران بوده و هم‌اکنون وجود آن در تمامی لایه‌های زندگی و معیشت مردم نمایان است.از سوی دیگر تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی این درد را در اقتصاد چندین برابر کرده است. حال چاره چیست‌؟ در این نوشتار نگارنده با بهره‌گیری از ابزارهای کلاسیک و نوظهور پیشنهادی را برای جراحی نظام پولی و ارزی با پیش‌فرض و الزام شفافیت و پاسخگویی در تمامی سطوح اجرایی آن ارائه می‌نماید.از یک‌سو در عرصه بین‌المللی‌، آمریکا و متحدانش در غرب طی سالیان طولانی با اعمال تحریم‌های مغرضانه و بدعهدی‌های مکرر ملت ایران را در مضیقه‌های معیشتی فراوان قرار داده‌اند که همچنان ادامه‌دار است و از سوی دیگر ایران با اتخاذ راهبرد استراتژیک در همکاری بلندمدت با چین قرار است طی ۲۵ سال چهارصد میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جذب کند.حال این شریک استراتژیک ایران دارای چه ویژگی‌هایی است که بتواند برای بلندمدت قابل اتکا و تعامل پایدار باشد.چین به عنوان دومین اقتصاد قدرتمند دنیا به سرعت در حال تبدیل شدن به قدرت اول اقتصادی دنیاست در حالی که آمریکا و اتحادیه اروپا با چاپ و تزریق تریلیون‌ها دلار و یورو به اقتصادشان برای خروج از رکود ناشی از همه‌گیری کرونا‌، با تورم و تبعات آتی آن در اقتصاد‌هایشان مواجه هستند. همچنین چین با استفاده از فناوری‌های نوظهور مالی‌، پیشرو در ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) خود است که انقلابی در عرصه پرداخت و تسویه‌های بین‌المللی ایجاد خواهد کرد. از یک طرف سلطه آمریکا در سامانه سوییفت بی‌اثر شده و از طرفی دیگر پرداخت‌ها و تسویه‌های بین‌المللی که هم‌اکنون طی چندین روز کاری و با هزینه‌های بالای ارسال و نرخ مبادله انجام می‌شود به صورت آنی و با هزینه ناچیز قابل اجراست.چین به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده بازارهای جهان تقریبا در تمامی عرصه‌های تولیدی و خدماتی است که می‌تواند به عنوان شریک تجاری اصلی برای کشور قلمداد شود و همچنین قدرت دیپلماتیک‌، سیاسی‌، نظامی و فضایی آن نیز در این مجال قابل ذکر است که ایران با عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند از مزایای آن بهره‌مند شود.با ملاحظات فوق پیشنهاد می‌شود ایران طی سه اقدام کوتاه‌مدت‌، میان‌مدت و بلندمدت نظام پولی و ارزی خود را با پشتوانه و ترکیبی از ذخایر طلا و یوآن به ارز جهانروا چین میخکوب کند یعنی هر واحد ارز ایران با مقدار مشخص و ثابتی از یوآن قابل مبادله باشد.حال چرا از این تغییر به عنوان جراحی یاد شده است؟ چرا که یک جراحی نیازمند متخصص توانمند و با جسارت است که با تشخیص درست و در زمان صحیح عمل را انجام دهد و از سوی دیگر عمل جراحی نیازمند‌ مراقبت‌های ویژه قبل و بعد از عمل جراحی است که حتی مراقبت‌های بعد از جراحی نیازمند حوصله و ظرافت‌های خاص است. حال در پیشنهاد فوق‌، باید اقدامات سه‌گانه در نهایت شفافیت و پاسخگویی و با اراده‌ای راسخ، تصمیم‌گیری و اجرا شود.در گام اول و در اقدام کوتاه‌مدت‌، بانک مرکزی به منظور جذب و کنترل نقدینگی پلتفرمی هوشمند و با بهره‌گیری از فناوری بلاکچین و هوش‌مصنوعی و با رویکرد تامین مالی جمعی خرد ایجاد کند که در آنجا به عرضه هر واحد سرمایه‌گذاری با پشتوانه یک یوآن به‌طور مثال برابر با پنجاه هزار ریال اقدام نماید. در این بستر حتی فرصت سرمایه‌گذاری در خردترین مقیاس نیز فراهم می‌شود.ویژگی‌های این پلتفرم می‌تواند اینگونه باشد که در سمت عرضه، به همراه و با نظارت بانک مرکزی بنگاه‌های اقتصادی‌، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی اعم از حقیقی و حقوقی که امکان عرضه یوآن را دارند با رعایت پروتکل‌های احراز هویت و پیشگیری از مصادیق پولشویی می‌توانند حضور داشته باشند و از این بستر تامین مالی ریالی کنند. همچنین عرضه می‌تواند تا حد اشباع تقاضا ادامه یابد و محدودیتی برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی وجود نداشته باشد. سرمایه‌گذاران در این پلتفرم امکان مبادلات داخلی خواهند داشت و از آنجایی که واحدهای سرمایه‌گذاری دستخوش تبعات تورمی نخواهند بود‌، سرمایه‌گذاران می‌توانند از آنها به عنوان وثیقه‌های مورد نیاز و یا حتی مبادلات دارایی‌های سرمایه‌ای از پیش‌مشخص‌شده استفاده کنند. همچنین صادرکنندگان می‌توانند بهای کالا یا خدمات خود را از طریق این پلتفرم دریافت کنند و بازرگانان نیز سرمایه مورد نیاز خود را از طریق عقود اسلامی مرابحه و تضمین بانک عامل خود در این پلتفرم را به صورت رقابتی تامین نمایند.در اقدام میان‌مدت‌، بانک مرکزی در چارچوب همکاری راهبردی با چین با طرف مقابل نسبت به انتشار اوراق قرضه دولتی با پشتوانه نفت خام و با سررسید ۲۰ یا ۳۰ ساله با ارز یوآن مذاکره و اقدام کند. به‌طور مثال حجم ۷۷۵ میلیارد یوآن و با سررسید ۲۰ یا ۳۰ سال که اعداد و مکانیسم اجرایی آن در عمل قابل محاسبه دقیق و برنامه‌ریزی است. از سوی دیگر بستر برای حذف چهار صفر پولی مهیاست‌ که دولت نقدینگی کشور را با نرخ ثابت و محاسبه‌شده‌ای مثلا همان هر پنج تومان معادل یک یوآن را به تومان با پشتوانه یوآن تبدیل نماید. همچنین بانک مرکزی ذخایر ارزی یوآن که هم‌اکنون پشتوانه تومان است را با حضور در بازار پولی و ارزی چین (CFETS) مدیریت ثروت کند.در این مرحله اراده و شجاعت تصمیم‌گیرندگان‌، شفافیت و پاسخگویی در تمام مراحل اجرایی و همچنین مراقبت و نظارت‌های ویژه برای حفظ سلامت و استقلال بانک مرکزی برای نگاهداشت دقیق این نظام پولی و ارزی دارای اهمیت فراوان است.در اقدام بلندمدت‌، بانک مرکزی با رصد هوشمندانه شرایط اقتصاد جهانی و منافع کشور‌، از واردات و ذخیره طلا به عنوان دارایی استراتژیک کشور استقبال کند و تسهیلات تعرفه‌ای و مالیاتی برای واردات طلا در کشور لحاظ شود. همچنین بانک مرکزی از هم‌اکنون باید بستر فناورانه و هوشمند انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی خود مثلا e-Toman را فراهم آورد چرا که همزمان دنیا و کشور چین اراده راسخی برای انتشار ارز خود و انجام مبادلات بین‌المللی بر این بستر را دارا هستند که در نهایت ایران در موضع منفعلانه قرار نگیرد و به موقع از منافع این فناوری‌ها بهره گیرد.ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران باید دارای ویژگی اخذ مالیات هوشمند و اتوماتیک براساس هر تراکنش باشد که پایه و اساس شفافیت در عرصه نظام پولی و مالی کشور خواهد بود. همچنین به منظور حرکت کشور به سوی اقتصاد هوشمند همزمان باید بستر اجرایی بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند (Smart contracs)‌، احراز هویت هوشمند