عوامل تقویت «ظن دستکاری» در بورس

به گزارش جهان صنعت نیوز: در حالی که پیش‌بینی می‌شد شاخص کل بورس بتواند با آغاز فصل پاییز از سد یک میلیون و ۶۰۰ هزار  واحدی عبور کند اما نماگر بازار در روندی کاملا معکوس، روز گذشته به آسانی به کانال ۳/۱ میلیونی سقوط کرد. روند نزولی غیرقابل انتظار بازار، هیجانی منفی را در میان معامله‌گران رقم زده است، به نحوی که از ابتدای مهرماه به طور میانگین، روزانه شاهد خروج بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار بوده‌ایم. ارزش معاملات خرد نیز تحت تاثیر وضعیت مبهم بازار در مسیر نزولی قرار گرفته و روز گذشته به چهار هزار و ۸۳۹ میلیارد تومان رسید. روزبه شریعتی تحلیلگر بازار سرمایه تعلل پالایشی‌ها در ارائه گزارش‌های عملکردی بر مبنای نرخ‌های اعلامی از سوی وزارت نفت در هفته گذشته را یکی از عوامل تقویت ظن دستکاری در بازار می‌داند و بر این باور است که این اقدام از سوی گروه پالایشی اثر دومینوواری بر افت دیگر سهم‌ها و حاکم شدن ترس بر بازار داشته است.

تحلیل‌های مختلفی درباره روند کنونی بازار سرمایه ارائه می‌شود که معمولا به کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر و افزایش نرخ بهره بین‌بانکی و عرضه اوراق دولتی اشاره دارد. با این حال اما کارشناسان بازار با توجه به ارزندگی سهام اغلب شرکت‌ها، گزارش‌های مثبت و افزایش نرخ دلار نیمایی، نسبت به رفتار معامله‌گران و فروش برخی سهم‌های بنیادین اظهار تعجب می‌کنند. در این میان همچنین بیم آن می‌رود که بازی‌های مدیریتی در وزارت اقتصاد و سازمان بورس، کاهش عمدی شاخص کل و ایجاد هیجان منفی در بازار را رقم زده باشد.  طی هفته‌های اخیر، قیمت سهام ارزنده و به تبع آن شاخص‌های کل و هم‌وزن با افت قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شده‌اند. این شرایط سبب ترس معامله‌گران حقیقی از تکرار ریزش‌های سال گذشته و هیجان فروش حتی در سهم‌های ارزنده و با P/E  پایین بازار شده است. بررسی روند بازار سرمایه نشان می‌دهد خروج پول حقیقی از نیمه دوم شهریورماه شدت گرفته است؛ به نحوی که از نیمه دوم ششمین ماه سال بدین سو بازار سرمایه تنها سه روز شاهد ورود پول حقیقی بوده است که مبلغ آن نیز مجموعا به ۷۶۱ میلیارد تومان می‌رسد. این در حالی است که تنها از ابتدای مهرماه تاکنون به طور میانگین روزانه ۵۰۰ میلیارد تومان پول از بازار خارج شده است. در همین حال طی هفته‌های اخیر، تراز سرانه معاملات اشخاص حقیقی مجددا منفی شده است؛ به نحوی که در هفته جاری رقم تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی به سه هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان رسید. روند نزولی پرشتاب هفته‌های اخیر، ارزش بازار بیش از ۱۸۰ شرکت بازار سرمایه را به سطح سال ۹۸ رسانده است. در حالی بازار سرمایه در باتلاق خروج پول گرفتار شده است که تحلیلگران مهم‌ترین محرک بورس و بازگشت رونق به دادوستدها را ورود پول قوی و اثرگذار به معاملات می‌دانند؛ امری که البته با توجه به وضعیت پرابهام بازار امری دور از دسترس به نظر می‌رسد. بر همین اساس تحلیلگران مهم‌ترین چالش این روزهای بازار را ابهام در سیاست‌های دولت عنوان می‌کنند. به نظر می‌رسد دولت سیزدهم وعده‌های حمایتی از بازار سرمایه را به کلی به فراموشی سپرده است و وزیر کنونی اقتصاد نیز که در زمان نمایندگی مجلس و در دوره ریزش بورس، منتقد جدی وزارت اقتصاد بود و نسخه‌های متعددی برای تبدیل سقوط به فرود آرام ارائه می‌کرد، اکنون استراتژی مشخصی برای بهبود وضعیت بازار در دست ندارد.

اثر روانی عرضه اوراق

طی هفته‌های اخیر دلایل مختلفی برای تنزل شاخص کل عنوان شده؛ یکی از این عوامل عرضه اوراق دولتی بوده است. برخی کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که فشار عرضه اوراق دولتی موجب وقفه در ورود پول به بازار سرمایه شده و نقدینگی را به سمت بازار بدهی جذب کرده است. با این حال اما آمارهای منتشرشده از سوی فرابورس نشان می‌دهد دست‌کم در ۱۹ روز ابتدایی مهرماه، از میزان ۲۵۴ هزار و ۷۵۷ میلیارد تومان اوراق عرضه شده در بازار، بانک‌ها و بانک مرکزی سهم ۹۷ درصدی خریدها را به خود اختصاص داده‌اند که البته این امر نیز در قالب عملیات بین‌بانکی صورت گرفته است.

همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری پنج هزار و ۲۰۸ میلیارد تومان معادل دو درصد از کل اوراق فروخته شده را خریداری کرده‌اند و تنها یک‌درصد معادل دو هزار و ۵۸۵ میلیارد تومان، سهم سایر اشخاص بوده است. گفتنی است سهم صندوق‌ها و اشخاص از خرید اوراق دولتی در شهریورماه معادل ۹ درصد بوده که این رقم در بیست روز نخست مهرماه به سه درصد کاهش یافته است. در همین حال اعلام شده که دولت برنامه‌ای برای افزایش نرخ بازده اوراق ندارد. بر همین اساس در صورت عدم‌ خلف‌وعده دولت دست‌کم می‌توان یکی از ترس‌های همیشگی بازار سرمایه را قلم گرفت.

خطای محاسباتی معامله‌گران

از سوی دیگر همچنین نرخ دلار به عنوان عامل دیگری در افت این روزهای بورس معرفی می‌شود. نرخ دلار که در مقطعی در هفته‌های گذشته از سطح ۲۸ هزار تومان فراتر رفته بود حالا مدتی است در کانال ۲۷ هزار تومانی قرار گرفته است. برخی دیدگاه‌ها حاکی از اثر منفی روانی کاهش نرخ دلار بر استراتژی معامله‌گران است. این در حالی است  که نرخ دلار نیمایی که مبنای محاسباتی هزینه درآمد شرکت‌هاست طی هفته‌های اخیر با رشد مواجه بوده و فاصله خود را با نرخ دلار آزاد کاهش داده است. در همین حال برخی تحلیلگران بر این باورند که قرار گرفتن ترخ دلار در سطح ۲۷ هزار تومان نیز تهدیدکننده بازار سرمایه نیست و در صورتی که معامله‌گران به دلیل ترس از کاهش نرخ دلار در بازار آزاد، عقب‌نشینی کرده‌اند، گرفتار خطای راهبردی در محاسبات و چینش استراتژی سرمایه‌گذاری هستند. همچنین طی روزهای اخیر مباحثی پیرامون P/E ttm 30 واحدی بازار عنوان می‌شود و برخی بر این باورند که بر این اساس بازار اکنون حبابی است و همچنان جای اصلاح دارد. با این حال اما برخی دیگر از محاسبات P/E بازار را بسیار کمتر از این عدد و یک رقمی عنوان می‌کنند. اعلام این‌گونه ارقام متضاد در تحلیل‌ها موجب سردرگمی معامله‌گران خرد بازار شده و آنها را برای تعیین یک راهبرد مناسب برای سرمایه‌گذاری با مشکل مواجه کرده است.

رمزگشایی از اثر گزارش پالایشی‌ها بر افت بازار

روزبه شریعتی تحلیلگر بازار سرمایه درباره ظن دستکاری در روند بازار به «جهان صنعت» می‌گوید: « ظن دستکاری در قیمت‌ها و بازار سرمایه مفهوم سنگینی دارد و ثابت کردن آن از لحاظ حقوقی بسیار سخت است. اما می‌توانم دلایل ایجاد این شبهه را در اثر ناخواسته گزارش غلط پالایش نفت اصفهان به بازار – که امیدوارم سهوی بوده باشد- جست‌وجو کنم که سایه ابهام را بر سر بازار گسترد. بازار از هفته گذشته با اعلام دستورالعمل پالایشی‌ها از سوی وزارت نفت حال و هوای بهتری پیدا کرده بود و حجم معاملات نیز به حدود هشت هزار میلیارد تومان رسیده بود. دستورالعمل اعلامی هم بسیار خوب و شفاف بود به این معنا که تحلیلگران بتوانند به راحتی نرخ ماده اولیه و محصول را محاسبه کنند. محاسبات نیز بر مبنای سه منطقه برنت و عمان و دوبی بود و به راحتی می‌شد سودها را محاسبه کرد. با این حال اما متاسفانه دیدیم جو مثبتی که بر اساس محاسبات تحلیلگران و خریدهای خوب در سهام پالایشی ایجاد شده بود با گزارش پالایش نفت اصفهان، تغییر کرد و در واقع این گزارش ریسک سیستماتیکی را به بازار وارد کرد و ورق برگشت.» او می‌افزاید: «بدیهیات و نکاتی از سوی پالایش نفت اصفهان اعلام شد که می‌تواند این شبهه را تقویت کند و متاسفانه گویی با هدف تخریب بازار سرمایه یا برآیند فکری آن، منتشر شده بود. معامله‌گران بازار سرمایه همواره آینده را می‌بینند و خرید و فروش می‌کنند. دستورالعمل وزارت نفت گواه آن بود که گزارش بهار پالایشی‌ها باید منطقی و مثبت باشد و گزارش تابستان هم باید دست‌کم حاکی از رشد سودآوری دو تا سه برابری روی هر کوارتر باشد چرا که کرک‌اسپرد بالاتری داشت. با این حال اما حاشیه‌های گزارش پالایش نفت اصفهان وضعیت بدی را در بازار ایجاد و بدین‌ترتیب بازار از روز شنبه، هفته را منفی آغاز کرد. ابهام زمانی زیادتر شد که شاوان گزارشی را به بازار مخابره کرد که بازار انتظار آن را داشت. پالایش نفت بندرعباس و اصفهان و شیراز و تبریز اما گزارش‌ها را روی کدال منتشر نکردند. این رویکرد باعث این گمانه در بازار شد که احتمالا سودآوری این شرکت‌ها بسیار پایین‌تر از انتظار است و اکنون شک دارند که آیا گزارش‌ها را منتشر کنند یا خیر؟» این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه می‌دهد: «انتظار می‌رفت که اگر پالایش نفت اصفهان تا چهارشنبه صبح گزارش خود را منتشر نکرده است به‌رغم اثر منفی بر بازار دست‌کم پس از بازار روز چهارشنبه منتشر کند تا بازار فرصت تحلیل در پایان هفته را داشته باشد، اما  متاسفانه در ساعات ابتدایی بازار این گزارش منتشر شد که عملا آب پاکی را روی دست اهالی بازار سرمایه ریخت.» شریعتی توضیح می‌دهد: « کرک اسپرد گازوییل یا نفت گاز خلاف دستورالعمل و ذهنیت تحلیلی بازار دست‌کم هفت تا هشت دلار پایین‌تر بود. همچنین اختلاف فاحشی بین میانگین سه‌ماهه مجموع میزان فروش محصولات پالایش نفت اصفهان در گزارشی که روز گذشته منتشر کرده است وجود دارد. درست است که نرخ‌ها را نداشته‌اند، اما میزان دریافت نفت و میزان تولید را که داشته‌اند. این اختلاف دست‌کم به ۱۵۸ هزار مترمکعب می‌رسد. این عدد بسیار بزرگی است و غیرقابل‌توجیه و پذیرش است. نکته دیگر اینکه تمامی این شرکت‌ها از پالایش نفت، نفت خام می‌گیرند، اما چگونه است که پالایش نفت اصفهان، نفت را نسبت به دیگر شرکت‌ها گران‌تر خریده است؟ نفت خوب را جدا کرده است؟ اینها ابهاماتی غیرقابل‌درک برای تحلیلگران بوده و این اشکالات به گزارش وارد است.» او می‌افزاید: «بر اساس این گزارش سودآوری شرکت نسبت به سال گذشته کمتر بوده و برآورد بازار را تحت تاثیر قرارداده است.»

ارزندگی سهام

این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه تصریح می‌کند: «در کنار این مورد، ریسک‌های دیگری نیز بازار را تحت‌تاثیر قرار داده است. مانند تغییر رییس سازمان بورس و عدم موضع‌گیری رییس‌کل جدید بانک مرکزی نسبت به بازار سرمایه، انتظار نبود که ایشان از بازار سرمایه حمایت کند، اما دست‌کم این انتظار می‌رفت که ایشان با شفاف‌سازی درباره تداوم فرآیند فروش اوراق و اذعان به این موضوع که نباید تفاوتی میان بازار پول و سرمایه شکل بگیرد، بخشی از نگرانی‌های بازار سرمایه را پایان می‌داد. خلاف سایر روسای بانک مرکزی که عده‌ای از آنها به طور کلی با بورس و بازار سرمایه مشکل داشتند، قدیمی‌های بازار انتظار کاهش تنش میان بازارهای پول و سرمایه در دوره آقای صالح‌آبادی را دارند.» شریعتی با این حال تاکید می‌کند: «به شخصه اما من اثر دومینووار گزارش پالایشی‌ها و همبستگی بالای بازار با این مساله را در ریزش‌های اخیر بسیار بالا می‌دانم و فکر می‌کنم تاثیر به‌سزایی داشته است.» او می‌افزاید: «با این حال فکر می‌کنم بازار از شرایط بغرنج عبور کرده و شرکت‌ها واقعا ارزنده شده‌اند.. P/E ttm بازار به صورت میانگین به محدوده ۹ واحد تاریخی خود و پایین‌ترین اعداد رسیده و فکر می‌کنم پایان هفته آینده با انتشار گزارش‌های ۶ ماهه، بازار سهام غافلگیر خواهد شد.» شریعتی افزود: «طبق شنیده‌ها آقای سلطانی‌نژاد قرار است ریاست سازمان بورس را برعهده بگیرند و از آنجا که ایشان مدیر بورس کالا بوده‌اند امیدوار هستیم محصولاتی که اکنون در بازار آزاد با اختلاف قیمت قابل توجه به فروش می‌روند به ویژه خودرو، با حمایت ایشان به بورس کالا راه یابند.»

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژه