حرکت به سمت اقتصاد غیرفسیلی
به گزارش جهان صنعت نیوز: اتحادیه اروپا با سیاست جدید «بازنگری سیاست تجاری-سیاست تجاری باز، پایدار و جسورانه»، خود را برای دگرگونی‌های اقتصادی و بی‌ثباتی ژئوپلیتیک در چشم‌انداز ۲۰۳۰ آماده می‌کند. این دگرگونی اقتصادی، ناشی از افزایش سهم آسیا در اقتصاد جهانی، تشدید چالش‌های اتحادیه اروپا و چین درباره تغییرات اقلیمی و تحولات تکنولوژیک در عرصه ارتباطات جهانی است.
در این گزارش ضمن دستیابی به تصویری اجمالی از وضعیت کنونی روابط تجاری ایران و اروپا، در مورد تاثیرات احتمالی این سیاست جدید بر روابط تجاری ایران با جهان پیرامون مطالبی عنوان شده که می‌تواند در درک بهتر از تحولات جهان مثمرثمر باشد.
کاهش چشمگیر میزان تجارت میان طرفین
گزارش با بررسی وضعیت تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا آغاز شده و اروپا را دومین شریک تجاری ایران بعد از چین معرفی می‌کند. اگرچه اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده سبب کاهش چشمگیر میزان تجارت میان طرفین شده، اما انتظار می‌رود با برقراری مجدد توافق هسته‌ای، به واسطه وجود اراده سیاسی و بستر نهادی لازم، جریان تجارت، اگرچه نه به رونق سال اجرای برجام، اما به میزان چشمگیری احیا شود.
سیاست جدید اتحادیه اروپا که تا حدی تحت تاثیر رقابت با قدرت اقتصادی رو به رشد چین اتخاذ شده، اهداف متعددی را دنبال می‌کند که مهم‌ترین آنها کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، افزایش کنشگری مثبت این اتحادیه در زنجیره ارزش جهانی، همکاری با جهان در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال، ایجاد اصلاحات ضروری در سازمان تجارت جهانی، رفع موانع اجرایی شدن موافقتنامههای تجاری این اتحادیه با کشورهای دیگر، تقویت همکاری با همسایگان و کشورهای آفریقایی و نهایتا بهره‌برداری از فضای رقابتی میان کشورها در راستای منافع ژئوپلیتیک اتحادیه اروپاست.
سیاست جدید، متضمن ایجاد منافع و فرصت‌هایی برای اقتصاد ایران نیز هست، از جمله ایجاد انگیزه برای اروپا در راستای همکاری بیشتر با ایران، در نتیجه رقابت با چین از یک سو و افزایش تمایل چین برای سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران به دلیل محدودیت‌های وضع‌شده در سیاست جدید برای ورود سرمایه چین به اروپا از سوی دیگر.
نیازمندی به واردات انرژی از خلیج‌فارس
همچنین در بخشی از این گزارش آمده است که ایران همواره یکی از چند کشور عمده تامین‌کننده نفت‌خام کشورهای عضو اتحادیه اروپا بوده است و در سال ۲۰۱۸ ایران حدود چهار درصد نفت‌خام کشورهای عضو اتحادیه اروپا را تامین کرده است. پس از بازگشت تحریم‌ها توسط دولت ترامپ، آمار دقیقی از میزان صادرات نفت‌خام ایران به اروپا وجود ندارد، اما برخی برآوردها رقم ۶۰ هزار بشکه در روز را تخمین زده‌اند.
با توجه به روند تاریخی نیازهای انرژی اتحادیه اروپا و وابستگی به واردات، می‌توان پیش‌بینی کرد که اروپا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت همچنان نیازمند واردات انرژی از خلیج‌فارس خواهد بود. اما در بلندمدت حرکت به سمت اقتصاد غیرفسیلی می‌تواند ارزش راهبردی ایران را به عنوان یکی از مهم‌ترین دارندگان منابع انرژی فسیلی برای اروپا کاهش دهد. اگرچـه ایران تلاش کرده بازارهای انرژی آسیا اقیانوسیه را جایگزین کسری صادرات به اروپا کند، اما از آنجا که همواره مهم‌ترین قراردادهای سرمایه‌گذاری اروپا در ایران در حوزه انرژی بوده است، راهبرد اقتصاد سبز اروپا، در کنار رقابت‌جویی روسیه می‌تواند در بلندمدت منجر به کاهش نیاز به نفت و گاز ایران و در نتیجه کاهش مزیت اقتصادی ایران برای اروپا در حوزه منابع انرژی شود.
وخیم‌تر شدن بحران‌های اقلیمی
در بخش نهایی این گزارش در قسمت نتیجه‌گیری نیز آمده است: سوال اصلی نوشتار این بود که سیاست تجاری جدید اتحادیه اروپا چه ویژگی‌هایی دارد و اینها چگونه می‌توانند بر روابط تجاری ایران تاثیر بگذارند. محرک‌های اصلی تدوین سیاست تجاری جدید اتحادیه اروپا، گذار قدرت در عرصه بین‌المللی، ظهور قدرت‌های اقتصادی در آسیا، تشدید رقابت‌های ژئوپلیتیک و رقابت قدرت‌های بزرگ، وخیم‌تر شدن بحران‌های اقلیمی و گذار دیجیتال در عرصه فناوری بوده است.
سیاستگذاران اتحادیه اروپا به این نتیجه رسیده‌اند که با منطق تجاری قبلی نمی‌توانند در برابر چالش‌های جدید واکنش نشان دهند. از این رو، درصددند با اتخاذ رویکرد فعالانه‌تر، در مسیر اصلاح نظام چندجانبه‌گرایی تجاری حرکت کنند. اروپا دومین شریک بزرگ تجاری ایران است و تغییر سیاست‌های تجاری می‌تواند تاثیرات مهمی بر روابط ایران و اروپا بگذارد. امروزه روابط تجاری ایران و اروپا در وضعیت مناسبی نیست. اگرچه اراده سیاسی لازم برای بازسازی این روابط وجود دارد، اما تا زمانی که تحریم‌های ثانویه آمریکا بر ضد ایران وجود دارد، نمی‌توان به بازسازی و توسعه این روابط امیدوار بود.
حرکت به سمت اقتصاد سبز و دیجیتال، ایجاد زنجیره ارزش مسوولیت‌‌پذیر و پایدار، اصلاح مکانیسم‌های سازمان تجارت جهانی، اجرایی‌سازی موافقتنامههای تجاری، سیاستگذاری تجاری در راستای منافع ژئوپلیتیک اتحادیه اروپا و تقویت روابط تجاری با همسایگان اروپا از مهم‌ترین رویکردها در قالب سیاست تجاری جدید اتحادیه اروپاست.
انگیزه رقابت اقتصادی با چین
ما اگر بخواهیم تاثیرات این سیاست تجاری را بر ایران بررسی کنیم می‌توان گفت یکی از تاثیرات مثبت سیاست تجاری جدید اروپا بر روابط تجاری ایران، انگیزه‌مندی اروپا برای گسترش روابط تجاری با ایران در رقابت با چین دانست. یکی از انگیزه‌های اولیه تدوین سیاست تجاری جدید اروپا، رقابت اقتصادی با چین به خصوص در حوزه همسایگی اروپا در خاورمیانه و آفریقاست.
در صورت احیای برجام، ایران می‌تواند از این رقابت در جهت کار اقتصادی و تجاری با شرکت‌های اروپایی و جذب سرمایه‌گذاری بیشتر استفاده کند. تاثیر مثبت دیگر این سیاست برای ایران، سخت‌تر شدن شرایط حضور شرکت‌های چینی در اقتصاد اتحادیه اروپا به دلیل تدوین ضوابط جدید سرمایه‌گذاری و محدودشدن فعالیت شرکت‌های چینی در اروپا به دلیل سبقه دولتی آنهاست. این مسئله می‌تواند انگیزه شرکت‌های چینی برای سرمایه‌گذاری در ایران را افزایش دهد.
حرکت به سمت اقتصاد غیرفسیلی
اما این سیاست تجاری جدید تاثیرات منفی بر روابط تجاری ایران نیز بر جای خواهد گذاشت. از جمله سختگیرانه‌تر شدن ضوابط تجاری درباره کالاهای با کاربرد دوگانه می‌تواند موانع جدیدی در روابط تجاری ایران با کشورهای اروپایی و حتی کشورهای دیگر ایجاد کند. تشکیل کارگروه کنترل صادرات در شورای تجارت و فناوری آمریکا و اروپا در سپتامبر ۲۰۲۱ نیز مزید بر علت خواهد شد و می‌توان پیش‌بینی کرد که به میزان تبعیت طرف‌های تجاری و اقتصادی ایران از ضوابط سختگیرانه جدید اتحادیه اروپا در حوزه فناوری‌های حساس، بخشی از تعاملات صنعتی و اقتصادی ایران با کشورهای دیگر دچار اختلال خواهد شد. وجه دیگر سیاست تجاری جدید اتحادیه اروپا، نگاه سیاستگذار به اقتصاد سبز یعنی کاهش نیاز اروپا به انرژی‌های فسیلی مانند نفت و گاز و کاهش وابستگی به واردات انرژی‌های فسیلی است. اگرچه اروپا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت همچنان نیازمند واردات انرژی از خلیج فارس خواهد بود اما در بلندمدت حرکت به سمت اقتصاد غیرفسیلی می‌تواند ارزش راهبردی ایران را به عنوان یکی از مهم‌ترین دارندگان منابع انرژی فسیلی جهان برای اروپا کاهش دهد.
نکته دیگر اینکه آیا منافعی که تاکنون به آنها اشاره شد، توان مقابله با تاثیرات احتمالی منفی سیاست جدید اتحادیه اروپا را خواهند داشت؟ سختگیرانه‌تر شدن ضوابط تجاری درباره کالاهایی با کاربردهای دوگانه و حساس، که نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های ایران دارند و کاهش نیاز اروپا به واردات سوخت‌های فسیلی از ایران، در نتیجه گذار این اتحادیه به اقتصاد سبز در بلندمدت، از مواردی است که می‌تواند بخشی از جریان تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا را مختل نماید. اگرچه در شرایط حاضر و عدم وجود روابط دیپلماتیک و تجاری رسمی میان ایران و آمریکا، رفع تحریم‌های ثانویه آمریکا پیش‌نیاز اصلی گسترش هر گونه روابط تجاری با اتحادیه اروپا محسوب می‌شود، اما بررسی و جست‌وجوی راه‌حل برای پیامدهای منفی سیاست تجاری جدید اروپا، الزامی غیرقابل انکار خواهد بود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :