خیزش گازی ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: تحلیل بازار انرژی حاکی از رشد تقاضا در بازه ده ساله پیش‌رو منتهی به ۲۰۳۰ است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای گاز سالانه به طور متوسط ۴/۲ درصد رشد خواهد داشت. بر این اساس تقاضای گاز خاورمیانه و شمال آفریقا از ۶۹۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۰ به ۸۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید که رشدی ۷/۲۶ درصدی را نشان می‌دهد. از همین‌رو میتوان گفت با توجه به ذخایر عظیم گازی ایران، دورنمای روشنی برای صنعت گاز ایران و شرکت‌های حاضر در چرخه تولید این انرژی پرطرفدار طی سال‌های آینده وجود خواهد داشت.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران به تازگی گزارشی از موسسه تحقیقاتی فیچ سلوشنز منتشر کرده که حاوی پیش‌بینی‌های امیدوارکننده‌ای از صنعت نفت و گاز ایران طی دهه پیش‌رو است. این گزارش البته بر اساس چشم‌انداز مثبتی از توافق هسته‌ای ایران و طرف‌های غربی تهیه شده است. تحلیل سوآت صنعت نفت و گاز ایران، ذخایر عظیم نفت و گاز، هزینه‌های اندک استخراج و موقعیت جغرافیایی استراتژیک کشور از نقاط قوت این صنعت به شمار می‌روند. در مقابل، تحریم‌های بین‌المللی، عدم دسترسی به نظام بانکی مبتنی بر دلار، فقدان سرمایه‌گذاری کافی و نبود دانش فنی پیشرفته از نقاط ضعف اقتصاد کشور محسوب می‌شوند. فرصت‌های مهم روبه‌روی این صنعت، شامل ارائه طرح‌های متعدد در حوزه نفت و گاز، امکان افزایش تولید، پتانسیل بالای رشد در بخش تولید گاز مایع و محصولات پتروشیمی، سرمایه‌گذاری‌های مداوم در زمینه ارتقای ظرفیت پالایش و احتمال لغو تحریم‌هاست. در مقابل، مهم‌ترین تهدیدهای احتمالی نیز شامل احتمال شکست در توافق هسته‌ای، عدم جذابیت قراردادهای نفتی، ظرفیت محدود سرمایه‌گذاری شرکت ملی نفت به دلیل فشار مالی و چالش‌های موجود در یافتن بازارهای صادراتی جدید است.
وضعیت ذخایر گازی
حجم منابع گاز طبیعی ایران ۵/۳۳ تریلیون مترمکعب است که ایران را پس از کانادا و روسیه در جایگاه سوم در جهان قرار می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که تولید گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال قبل از آن پنج درصد افزایش داشته باشد. اگر چه وجود منابع عظیم گاز، زمینه را برای پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه‌تر فراهم می‌سازد، اما رشد بلندمدت به میزان کسب سود سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد منابع جدید تقاضا و بهبود زیرساخت‌های صادرات بستگی خواهد داشت. همچنین قرار است کاهش سوزاندن گاز هم به میزان تولید کمک کند. پیش‌بینی می‌شود تولید از ۲۴۸ میلیارد مترمکعب برآورد شده در سال ۲۰۲۰، با افزایشی پنج درصدی در سال ۲۰۲۱ به ۴/۲۶۰ میلیارد مترمکعب برسد. با توجه به راه‌اندازی فازهای جدید میدان گازی پارس‌جنوبی، چشم‌انداز مثبت رشد اقتصادی و تلاش دولت برای جایگزینی نفت با گاز طبیعی و به دنبال برآورد رشد سه درصدی مصرف گاز برای سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی می‌شود تقاضا در بخش‌های خانگی و صنعتی در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ترتیب ۳ و ۵/۳ درصد رشد کند. بخش خانگی، تولید برق، بخش صنعتی، پالایش و پتروشیمی، تزریق مجدد و به میزان بسیار اندک بخش حمل‌ونقل، شکل‌دهنده تقاضای گاز هستند. همچنین ایران قصد دارد که صادرات گاز را تا مارس سال ۲۰۲۲ به ۱۵ تا ۱۶ میلیارد مترمکعب برساند. با آغاز به کار فازهای جدید میدان گازی پارس‌جنوبی در بازه زمانی ۲۰۲۰-۲۰۱۸، ظرفیت صادرات ایران افزایش یافته است. عراق، ترکیه و به مقدار کمتر افغانستان، مهم‌ترین وارد‌کنندگان گاز ایران هستند. علاوه بر افزایش حجم تولید گاز، توسعه زیرساخت‌های لازم از جمله خطوط لوله گاز، لازمه افزایش صادرات است. همین‌طور یافتن مقاصد تازه صادراتی نیز لازمه به حداکثر رساندن بهره‌وری در ظرفیت‌های جدید تولید است. انتظار می‌رود که ایران بتواند در نیمه دوم بازه مورد پیش‌بینی، به یک صادرکننده مهم گاز مایع در منطقه تبدیل شود، اما لازمه تحقق این هدف ورود به بازارهای عمده مصرف گاز است. بر اساس این گزارش، تولید گاز به واسطه شمار زیاد میادینی که در حال توسعه هستند، شامل فاز ۱۱ پارس‌جنوبی، بلال، فرزاد و کیش، همچنان افزایش خواهد داشت. با این حال، احتمالا این افزایش تا پیش از پایان دوره پیش‌بینی محدود خواهد شد؛ زیرا پروژه‌های جدید کاهش یافته و محدودیت‌های صادراتی هم به طور فزایندهای هویدا می‌شوند. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های مداوم شرکت ملی نفت ایران برای گسترش و ارتقای تولید سوخت‌های پالایش شده و چشم‌انداز قوی تقاضا برای نفت و گاز به دلیل رهایی بازار از آثار توامان کووید۱۹ و تحریم‌های هسته‌ای ایالات‌متحده، چشم‌انداز در پایین‌دست نسبتا قوی است. تولید گاز با پشـتیبانی فزاینده میدان عظیم پارس‌جنوبی به رشـد خود ادامه می‌دهد. پلتفرم‌های نهایی فاز ۱۳،۱۴ و ۲۲ تا ۲۴ در سال ۲۰۲۰ نصب شدند. پیشرفت در زمینه حفاری در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی نیز در این سه ماه گزارش شده است. در نوامبر ۲۰۲۰، پتروپارس عملیات حفاری را در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی آغاز کرد. این شرکت قصد دارد به منظور رسیدن به اولین منبع گاز تا مارس ۲۰۲۲، در سه ماهه آینده پنج یا شش حلقه چاه دیگر را حفر کند.
ریسک‌های پیش‌رو
با وجود امتیاز بالای ایران به دلیل منابع قابل توجه نفت و گاز، ریسک سرمایه‌گذاری به دلیل وضع مجدد تحریم‌ها و تاثیرات ناشی از این مساله بر محیط کسب‌وکار و اقتصاد، همچنان بالاست. رتبه ایران در این شاخص در میان ۱۲ کشور منطقه، پنجم و در میان ۷۲ کشور جهان، بیستم است. همچنین بخش پایین‌دستی فعالیت‌ها در صنایع نفت و گاز ایران حجم و تنوع قابل‌توجهی دارد، اما دولتی بودن، اعطای یارانه سنگین سوخت و بی‌ثبانی سیاسی همچنان از عوامل ریسک هستند. رتبه ایران در این شاخص در منطقه و در میان ۱۳ کشور دوم و در جهان و در میان ۹۲ کشور، هفتم است. با این حال اما چشم‌انداز بخش نفت ایران به دنبال پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده به طور چشمگیری روشن شده است. بایدن نشان داده که به دنبال ورود مجدد ایالات‌متحده به توافق هسته‌ای ایران است. با این حال، چشم‌انداز بلندمدت با توجه به تداوم ریسک‌های بالای سرمایه‌گذاری در ایران و محدودیت‌های مالی شرکت ملی نفت ایران، همچنان بدون تغییر است. ورای بازگشت حجم تولید و صادرات محدودشده از سال ۲۰۱۸، شاهد فضای محدودی برای رشد خواهیم بود.
تولیدات بالادستی
با این حال اما وجود منابع عظیم، مبنایی برای بالاتر در نظر گرفتن پتانسیل رشد و ارائه پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه از تولید گاز فراهم می‌کند. با این حال رشد بلندمدت، به میزان کسب سود سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد منابع جدید تقاضا و بهبود زیرساخت‌های صادرات بستگی خواهد داشت. پیش‌بینی ما از تولید گاز طبیعی در این فصل تغییری ندارد. طبق اعلام شرکت نفت و گاز پارس T زنجیره نخست کارخانه شیرین‌سازی گاز فاز ۱۴ پارس‌جنوبی تا جولای ۲۰۲۱ به بهره‌برداری می‌رسد. همچنین بر اساس به‌روز‌رسانی مارس ۲۰۲۱، میدان کیش که دارای تاخیر طولانی است، اکنون در حال توسعه است که بر این اساس در فاز اول حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز برای مصارف داخلی و ۱۱ هزار بشکه در روز میعانات گازی برای صادرات تولید می‌کند. در همین حال فعالیت‌های توسعه‌ای در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی ادامه دارد. این شرکت در نظر دارد تا در فصول آتی پنج یا شش حلقه چاه حفر کند تا بتواند در مارس ۲۰۲۲ به نخستین تولید گاز دست یابد. هزینه این فاز توسعه‌ای ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. این در حالی است که شرکت ملی نفت ایران برنامه‌های خود را برای کاهش قابل ملاحظه سوزاندن گاز در کشور اعلام کرده است. هدف از این پروژه جمع‌آوری حدود ۵/۱۶ میلیارد مترمکعب گاز شعله‌ور در استان‌های خوزستان و ایلام است. تاکنون سه قرارداد برای برداشت حدود پنج میلیارد مترمکعب گاز در منطقه کارون غربی امضا شده است. حدود ۵/۲ میلیارد مترمکعب از این ظرفیت باید تا پایان سال مالی ۲۲/۲۰۲۱ عملیاتی شود.
نقش موثر میدان گازی پارس‌جنوبی
طی دو دهه گذشــته، توسعه میدان عظیم گازی پارس‌جنوبی به رشــد میزان تولید گاز طبیعی کمک کرده است. این میدان گازی در مرز مشترک میان ایران و قطر قرار دارد و سهم ذخایر متعلق به ایران از این میدان به حدود ۱۴ تریلیون مترمکعب می‌رسد. ایران در تلاش است تا از طریق اجرای یک طرح توسعه مشتمل بر ۲۴ فاز که بخش عمده ظرفیت تولیدی آنها نیز هم اینک راه‌اندازی شده به کسب درآمد از این میدان گازی بپردازد. به جز فاز ۱۱، همه فازهای دیگر در حال توسعه هستند. فاز ۱۱ حداکثر به میزان ۲۰ میلیارد مترمکعب تولید خواهد داشت. اما هزینه این پروژه بالا بوده و در گذشته حدود پنج میلیارد دلار تخمین زده شد. طبق گزارش‌ها، پتروپارس تنها بخش نخست این طرح را توسعه خواهد داد و از مجموع ۲۴ حلقه چاه، ۵ تا ۶ حلقه چاه در این مرحله حفر می‌شود. از این رو در حال حاضر تولیدی معادل پنج میلیارد مترمکعب را برای این فاز در سال ۲۰۲۲ در نظر گرفته‌ایم. در حال حاضر هر دو محدودیت مالی و فنی مطرح هستند. بر اساس اظهارات مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، محمد مشکین‌فام، کل سرمایه‌گذاری در پارس‌جنوبی تا به امروز ۸۴ میلیارد دلار بوده است که حدود یک‌سوم آن از طریق قرارداد بیع متقابل تامین شده و دوسوم باقی مانده توسط شرکت ملی نفت ایران و صندوق توسعه ملی ایران تامین شده است. شرکت ملی نفت ایران و صندوق توسعه ملی هر دو به شدت به درآمدهای نفتی وابسته هستند و بنابراین سرمایه در دسترس برای سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. تحریم‌ها همچنین دسترسی به تجهیزات و فناوری را محدود کرده است. مشکین‌فام تخمین می‌زند که حدود ۷۰ درصد از تجهیزات مورد نیاز پارس‌جنوبی را میتوان در داخل کشور تامین کرد، اما به موانع قابل توجهی اشاره می‌کند که شرکت‌ها در دستیابی به ۳۰ درصد باقی مانده مواجه هستند. تمرکز اصلی شرکت در آینده جبران خسارات پیش‌بینی شده تولید در پارس‌جنوبی خواهد بود. پیش از این شرکت ملی نفت ایران امیدوار بود که توتال فناوری لازم برای کمک به افزایش فشار مخازن را وارد کند، اما اکنون امکان دسترسی به این فناوری وجود ندارد. شرکت نفت و گاز پارس برآورد می‌کند که حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب از ظرفیت تولید پارس‌جنوبی طی چهار سال آینده از بین می‌رود. برنامه این است که این ضررها را با افزودن سایر میدان‌ها از جمله فرزاد، پارس شمالی، بلال، کیش، گلشن و فردوسی جایگزین کند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :
