سیاستمدار نفرین شده

به گزارش جهان صنعت نیوز:   زلمای خلیل‌زاد که برای مدت سه سال مسوولیت مذاکره با طالبان را بر عهده داشت به نماد بزرگترین شکست دیپلماتیک ایالات‌متحده در سال‌های اخیر تبدیل شده است و بسیاری زلمای خلیل‌زاد را به فروش افغانستان متهم کرده و او را سیاستمداری نفرین شده از سوی بخش قابل توجهی از مردم افغانستان معرفی کرده‌اند.

خبر کناره‌گیری خلیل‌زاد را روز دوشنبه سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود و ساعاتی بعد وزارت امور خارجه آمریکا آن را تایید کرد. وزارت امور خارجه آمریکا در هفته‌های اخیر به پرسش‌ها درباره خلیل‌زاد پاسخ نداده و تنها گفته بود که خلیل‌زاد از دوحه به آمریکا بازگشته و دیپلمات عالی‌رتبه دیگری سرپرستی هیات دیپلماتیک آمریکا برای افغانستان را در قطر بر عهده دارد. در همین حال به گزارش رویترز، یک منبع ناشناس در این خصوص اظهار کرد که خلیل‌زاد روز جمعه استعفای خود را ارائه کرده است. خروج او در پی محرومیت وی از اولین مذاکرات رسمی دولت بایدن با طالبان پس از خروج آمریکا از افغانستان، که در اوایل ماه جاری میلادی (اکتبر) در دوحه برگزار شد، صورت گرفت. استعفای زلمای خلیل‌زاد ۷۰ ساله می‌تواند به معنای پایان کار سیاسی او باشد.

توماس وست که در ماه‌های اخیر از نزدیک با خلیل‌زاد کار کرده و هدایت سیاست افغانستان را در جریان انتقال دولت به جو بایدن بر عهده داشت، جانشین خلیل‌زاد خواهد شد.

زلمای خلیل‌زاد نقشی مهم و کلیدی در جریان مذاکرات صلح و انعقاد پیمانی میان دولت آمریکا و گروه طالبان در دوحه ایفا کرد و از اصلی‌‌ترین بندهای این پیمان، تعهد آمریکا بر خروج تمامی نیروهای نظامی‌اش تا پایان ماه آگوست ۲۰۲۱ میلادی بود. طالبان اما در ۱۵ آگوست (۲۴ مرداد) پس از تصرف مناطق زیادی از افغانستان، کابل، پایتخت، را نیز تصرف کرد. زلمای خلیل‌زاد روز ۲۱ ماه می ۲۰۲۱ (۳۱ اردیبهشت) و تنها به فاصله دو ماه مانده به سقوط افغانستان توسط طالبان به کنگره آمریکا رفت و خطاب به نمایندگان آمریکا گفت که پیش‌بینی‌ها در مورد پیشروی سریع نیروهای طالبان و سقوط کابل توسط آنها بعد از خروج ائتلاف بین‌المللی از افغانستان بدبینانه است. خلیل‌زاد در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفته بود: من شخصا فکر می‌کنم این سخنان که ارتش ملی افغانستان تجزیه می‌شود و کنترل امور فورا به دست طالب‌ها می‌افتد نادرست است.

خلیل‌زاد در نامه استعفاء از عملکرد خود درباره افغانستان دفاع کرده اما در عین حال مدعی شده است که هماهنگی‌های سیاسی بین دولت افغانستان و طالبان آن‌گونه که انتظار می‌رفت، انجام نشد. او در نامه خود به آنتونی بلینکن نوشت: مناسبات سیاسی بین دولت افغانستان و طالبان آن‌طور که پیش‌بینی شده بود، جلو نرفت.

این دیپلمات ۷۰ساله متولد افغانستان و از باورمندان به تعامل و معامله با طالبان در عین حال دلایل محقق نشدن انتظارها را اعلام نکرده و گفته است که دلایل پیچیده آن را در آینده شرح خواهد داد.

شبکه طلوع‌نیوز افغانستان که نسخه‌ای از استعفانامه خلیل‌زاد را دریافت کرده، به نقل از خلیل‌زاد نوشته که «افغان‌ها می‌توانستند با استفاده از فرصت پیش آمده مذاکرات صلح به جنگ چهل‌ساله افغانستان نقطه پایان بگذارند.»

خلیل‌زاد در استعفانامه‌اش گفته است: «با وجود تلاش‌های ما و دیپلماسی گسترده‌ از سوی من، تیم ما و همچنان اصرار فراوان از سوی جامعه جهانی، افغان‌ها نتوانستند از این فرصت استفاده کنند و به جنگ چهل‌ساله با یک روحیه سازنده و سازش عادلانه نقطه پایان بگذارند.» او همچنین گفته که «امروز نیروهای ما خارج شده‌اند، جنگ آمریکا بالاخره پایان یافت و هزینه گزافی را که در این جنگ مصرف می‌شد می‌توان در بخش‌های حیاتی دیگر هزینه کرد.»
خلیل‌زاد که تا ماه‌ها قبل از سقوط دولت اشرف غنی و پیشروی طالبان در افغانستان در صدر اخبار مربوط به این کشور قرار داشت، در هفته‌های منتهی به بر سر کار آمدن طالبان در افغانستان و خروج سراسیمه نیروهای آمریکایی از این کشور، سکوت کامل اختیار کرده بود. او به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان پس از تصرف کامل افغانستان به دست طالبان هیچ گونه موضع‌‌گیری نداشت. مقامات فعلی و سابق آمریکا پیشتر به رویترز گفته بودند در سه سالی که خلیل‌زاد در این سمت حضور داشت، چهره یکی از بزرگترین شکست‌های دیپلماتیک آمریکا در حافظه تاریخ شد. مقامات آمریکایی که خواستند نامشان فاش نشود، گفتند دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی از اهرم قدرت برای گروه طالبان صرف نظر کرد، به طور مداوم دولت افغانستان را تضعیف کرد و علاقه چندانی به شنیدن دیدگاه‌های مختلف در داخل دولت آمریکا نداشت.

خلیل‌زاد سفیر سابق آمریکا در بغداد و سازمان ملل مذاکراتی را با طالبان پیش برد که در آن دولت افغانستان شرکت نداشت و در نهایت به توافق بر سر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و از هم پاشیده شدن دولت غنی منجر شد؛ نقطه پایانی برای دستاورد‌های ۲۰ ساله آمریکا در افغانستان.

مدت کوتاهی پیش از علنی شدن استعفاء خلیل‌زاد، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرده بود که این کشور در جلسه به میزبانی روسیه و مشارکت چین و پاکستان، حامیان کلیدی طالبان شرکت نمی‌کند. خلیل‌زاد با طالبان که پس از حمله‌های ۱۱ سپتامبر در آمریکا از قدرت کنار گذاشته شد، رابطه دوستانه برقرار کرده بود و به آزادی ملابرادر، از بنیانگذاران طالبان از زندان کمک کرد. او و طالبان ماه‌ها در یک هتل لوکس در دوحه، پایتخت قطر سرگرم مذاکره بودند.

فروش افغانستان

تصاویر او که لبخندزنان در کنار چهره‌های افراط‌گرای طالبان ایستاده بود، خشم عمومی را در کابل برانگیخت و کاربران شبکه‌های اجتماعی او را به فروش افغانستان متهم کردند. او اخیرا ادعا کرده بود که در مذاکره با طالبان با آنها بر سر این که از کابل دور بمانند و برای گذار سیاسی وارد گفت‌و‌گو شوند، توافق کرده بود.

خلیل‌زاد همچنین ادعا کرد که این توافق به دلیل فرار اشرف غنی از افغانستان و ایجاد خلاء امنیتی در هم شکست. خلیل‌زاد همچنین مدعی شده که طالبان به بخش‌های کلیدی تعهدات خود در فوریه ۲۰۲۰ شامل حمله نکردن به روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان عمل کرده است.

اما او به دیگر تعهدات این گروه افراط‌گرا شامل احترام به اصول اولیه حقوق بشر و به ویژه حقوق زنان و دختران اشاره‌ای نکرده است. طالبان از تشکیل امارت اسلامی بر اساس قوانین شریعت سخن می‌گویند، قوانینی که به باور آنها باید شامل بازگشت مجازات‌هایی مانند قطع دست و پا و سنگسار و خانه‌نشین کردن زنان باشد.

عدم شرکت واشنگتن در نشست چهارجانبه مسکو

در حالی که قرار بود نشست چهارجانبه‌ای در مسکو با حضور نمایندگان کشورهای روسیه، آمریکا، چین و پاکستان درباره وضعیت افغانستان برگزار شود، اما واشنگتن از حضور در این نشست کناره‌گیری کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شامگاه دوشنبه گفت نمایندگان این کشور هفته جاری به مذاکرات درباره افغانستان که توسط روسیه برگزار می‌شود، ملحق نخواهند شد.

پرایس در این‌باره توضیح داد: ما در مذاکرات مسکو شرکت نخواهیم کرد. گروه تروئیکا پلاس، یک انجمن موثر و سازنده بود. ما مشتاقانه منتظر مشارکت در جلسه این گروه در آینده هستیم، اما در موقعیتی نیستیم که این هفته در نشست مسکو شرکت کنیم.

کارنامه سیاسی زلمای خلیل زاد

زلمای خلیل‌زاد در روز ۵ آوریل سال ۲۰۰۵ به عنوان سفیر آمریکا در عراق معرفی شد. او از نوامبر سال ۲۰۰۳ تا ژوئن ۲۰۰۵ سفیر آمریکا در افغانستان بود و همزمان با سفارت، به عنوان نماینده ویژه رییس‌جمهور آمریکا در این کشور هم فعالیت می‌کرد. بعد از آنکه پل وولفوویتز در پی شکست جمهوریخواهان در انتخابات کنگره مجبور به کناره‌گیری شد، نام خلیل‌زاد به عنوان جانشین وولفوویتز در سازمان ملل مطرح شد.

خلیل‌زاد در سال ۱۹۵۱ از پدری پشتون و مادری تاجیک در شهر مزار شریف افغانستان به دنیا آمد. پدر وی مشاور دربار ظاهرشاه پادشاه سابق افغانستان بود و به همین دلیل تحصیلات خود را تا دوره دبیرستان در مدرسه مخصوص فرزندان نخبگان کشور در کابل (محل سکونت خانواده‌اش) ادامه داد، این امر سبب شد تا در کنار زبان پدری خود به زبان‌های دری، اردو و فارسی مسلط شود.

در آغاز دهه ۷۰ خلیل‌زاد هنگامی که وارد دانشگاه بیروت شد به داشتن گرایش‌های چپ و دفاع از فلسطین معروف بود، اما در میانه این دهه، پس از مهاجرت به آمریکا و ورود به دانشگاه شیکاگو تحولی شگرف پیدا کرد که گفته می‌شود این تحول ناشی از همکلاسی بودن با پل وولفوویتز که اکنون یکی از شاخص‌ترین چهره‌های نومحافظه‌کاران است، تحت تاثیر قرار گرفتن افکار راست‌گرایانه و تندرو پرفسورآلبرت وهلیتیر، استاد آنها در دوره دکتری که دوستان صمیمی یکدیگر نیز بودند، تدریس در دانشگاه کلمبیای شهر نیویورک در آغاز دهه ۸۰ و آشنایی با زبیگنیو برژینسکی است.

خلیل‌زاد در سال ۱۹۸۵ ملیت آمریکایی را کسب کرد و بعد از آن برای مدت کوتاهی به عنوان مشاور ویژه بخش برنامه‌ریزی سیاسی وزارت خارجه آمریکا در کنار پل وولفوویتز که رهبری این بخش را به عهده داشت مشغول به فعالیت شد.

وی در اوج بحران حمله شوروی به افغانستان به واسطه آشنایی کامل با خصوصیات، زبان، فرهنگ و بافت قبیله‌ای افغان‌ها در مدت کوتاهی توجه همه را به خود جلب کرد و این امر سبب شد تا پایان دوره ریاست‌جمهوری ریگان در منصب خود در وزارت خارجه بماند و در طول آن دوره و به ویژه پس از آشنایی با شخصیت مهمی همچون ریچارد پرل از چهره‌های سرشناس نومحافظه‌کاران، رابطه‌ای قوی با این طیف فکری پیدا کرد.
بعد از سقوط طالبان، پس از آنکه محمد ظاهر شاه، پادشاه افغانستان در کنفرانس گروه‌های افغانی در «بن» به دلیل کهولت سن از پذیرش قدرت امتناع کرد، آمریکا به خلیل‌زاد اختیار تام داد که به عنوان نمایند ویژه بوش، شخصی را برای ریاست دولت انتقالی پیشنهاد دهد که این امر در نهایت به انتصاب حامد کرزای همکار سابق زلمای در شرکت نفتی یونوکال، به عنوان رییس‌جمهور مردم افغانستان منجر شد.

گفته می‌شود خلیل‌زاد، نقش مهمی در سیاست خارجی بوش، رییس‌جمهوری پیشین آمریکا در کمک به ساختار تشکیل دولت افغانستان ایفا کرده است و به همین دلیل بود که پس از کسب این موفقیت سنای آمریکا در ۲۸ خرداد ۸۴ به انتخاب زلمای خلیل‌زاد به عنوان سفیر واشنگتن در عراق رای اعتماد داد.
از ۱۲ فروردین ۸۵ منابع خبری از تغییر زلمای خلیل‌زاد، سفیر آمریکا در بغداد خبر داده و اعلام کرده بودند که کمیته روابط خارجی کنگره آمریکا در پی درخواست برخی گروه‌های عراقی نسبت به تغییر سفیر آمریکا در عراق درصدد است بعد از تشکیل دولت جدید بغداد سفیر خود را در این کشور تغییر دهد. دلیل تغییر خلیل‌زاد در عراق متهم شدن وی به بحرانی‌تر کردن اوضاع عراق از طریق مذاکره با گروه‌های مسلح عنوان شده است. در ۱۲ فوریه ۲۰۰۷، کاخ سفید او را به‌عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد تعیین کرد.