قطع وابستگی صنعت به دلار امکان‌پذیر نیست
محمدرضا حسینا * وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم در حالی خارج کردن اقتصاد از دلاری بودن را به عنوان ایده جدید این وزارتخانه مطرح می‌کند که در گذشته نیز بارها با اعلام این اظهارنظر از سوی مسوولان مختلف کشور مواجه بودیم اما واقعیت این است که تلاش برای حذف دلار سیاستی شکست‌خورده است که در شرایط فعلی نمی‌تواند کمکی به وضعیت اقتصاد کشور کند. از این رو به نظر می‌رسد در حال حاضر به جای اینکه بار دیگر مسیرهایی را در پیش بگیریم که در گذشته ناموفق بوده است، باید روی مباحثی همچون ثبات نرخ ارز و کاهش دخالت دولت در بازارها تمرکز کنیم.
سیدرضا فاطمی‌امین البته پیش از این نیز در اظهارنظری اعلام کرده بود که مسیر دلارزدایی از اقتصاد ایران سهل‌الوصول است. او اما حالا درست در زمانی اعلام می‌کند که حذف قیمت دلاری و قطع ارتباط دلار با برخی صنایع همچون فولاد اتفاق افتاده که قیمت مواد اولیه صنایع مختلف در کشور ما سال‌هاست با دلار ارتباط تنگاتنگ دارد و به عنوان مثال در رابطه با فولاد همچنان شاهد این هستیم که شرکت‌های فولادی بزرگ در کشور محصولات تولیدی خود را مطابق با نرخ بازارهای جهانی و بر اساس دلار با صنایع داخلی محاسبه می‌کنند یا در صنعتی همچون خودرو، قیمت مواد اولیه و هر قطعه‌ای که در تولید خودرو استفاده می‌شود، با دلار در ارتباط است. حتی تعرفه‌ها و قیمت‌هایی که در سامانه گمرک درج شده نیز بر اساس دلار است.
در واقع دلار یکی از ارزهای قدرتمند در جهان است که بسیاری از ارتباطات اقتصادی به وسیله این ارز انجام می‌شود. در شرایط فعلی علاوه بر مواد اولیه، بیشتر دستگاه‌ها و ماشین‌آلاتی که در کارخانه‌های کشور ما استفاده می‌شوند نیز از خارج کشور وارد شده‌اند و به دلار و سایر ارزها وابسته هستند. بنابراین قطع ارتباط اقتصاد ایران با دلار یا سایر ارزها ایده‌ای نیست که بتوان به سرعت آن را عملی کرد و مستلزم این است که نیاز کشور برای تولیدات داخلی به واردات به حداقل میزان برسد. نکته قابل تامل اینکه مبادلات ارزی و نقل‌و‌انتقالات مالی در شرایط کنونی با ریال امکان‌پذیر نیست و این موضوع به جای گسترش ارتباطات مالی با دنیا به انزوای کشور می‌انجامد.
در این خصوص البته مواردی همچون استفاده از ارز ملی برای تبادلات تجاری با برخی کشورها همچون ترکیه در سال‌های گذشته مدنظر قرار گرفت و در دولت قبل بارها پیشنهاد تجارت بین دو کشور با ریال و لیر مطرح شد اما در نهایت توجهی به آن نشد و این اقدام چندان جنبه عملیاتی پیدا نکرد. با این حال احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز پیش از این درباره حذف دلار از مبادلات کشور پیشنهاداتی را مطرح کرده بود و حتی صحبت‌هایی در مورد معاملات تهاتری به میان آمده بود. این در حالی است که معاملات تهاتری نیز در حال حاضر که تکلیف ایران برای پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف مشخص نشده، نمی‌تواند کاری از پیش ببرد چراکه از یک سو بانک‌ها در بیشتر کشورهای دنیا در اختیار بخش خصوصی قرار دارند و دولت در این کشورها نمی‌تواند بانک‌ها را مجاب کند که تهاتر با بانک‌های ایرانی را بپذیرند و از سوی دیگر این بانک‌ها در صورتی که متوجه شوند بانک‌های ایرانی عضو FATF نیستند، با آنها کار نمی‌کنند.
بنابراین ایده حذف دلار از مبادلات اقتصادی و قطع وابستگی صنعت کشور به این ارز جهانی نه تنها در شرایط کنونی به صورت کلی عملی نیست بلکه موضوعی فرعی است که نمی‌تواند کمکی به فعالان اقتصادی کند. از این رو بهتر است در شرایط کنونی دولت به جای تمرکز بر حذف دلار، نرخ ارز را به ثبات برساند و اجازه دهد که بازار با سیستم عرضه و تقاضا نرخ مشخصی را تعیین کند تا فعالان اقتصادی بتوانند برای آینده خود پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند. در حال حاضر بانک مرکزی و سایر دستگاه‌ها با بازارسازی و دخالتی که در بازار انجام می‌دهند، باعث می‌شوند که نوسانات زیادی در بازار ایجاد شود و نرخ واقعی دلار خودش را نشان ندهد. در واقع سال‌هاست در دولت‌های مختلف شاهد این هستیم که مسوولان با ارزپاشی، نرخ ارز را ثابت نگه می‌دارند و بعد از مدتی که این ارز تمام می‌شود، فنر ارز دچار پرش می‌شود و کمبود عرضه و جهش فوق‌العاده نرخ ارز، بازارهای مختلف را دچار نوسان و چالش می‌کند.
کلام آخر اینکه از دولت جدید انتظار می‌رود به جای تمرکز بر سیاست‌های ناموفق، دخالت خود در بازارها را کاهش دهد و با افزایش نقش نظارتی، شرایط را برای رفع موانع، جهش تولید و بهبود محیط کسب‌وکار مهیا کند تا فعالان بخش خصوصی بتوانند پتانسیل‌های خود را در حوزه اقتصاد نمایان کنند.
* عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :