گل‌هایی با عطر اعتیاد
بهزاد طهماسبی * متاسفانه از ادوار گذشته تاکنون تصوری از اعتیاد در اذهان عمومی نقش بسته که در تضاد با واقعیت‌های تلخ و ملموس در حوزه زندگی اجتماعی افراد است. در سال‌های اخیر اعتیاد هم مانند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی با چهره‌ای بزک شده و رنگ و بویی متفاوت، مخاطبان بیشتری را در میان گروه‌های سنی نوجوان و جوان به سمت خود می‌کشاند. کارشناسان حوزه موادمخدر با به صدا درآوردن زنگ هشدار از گسترش روزافزون (معتادان یقه‌سپید) خبر می‌دهند.
در شکل نوین اعتیاد با انسان‌هایی مواجه هستیم که هیچ نشانه بصری از تصویر سنتی معتادان در ذهن ما ندارند. تصویری که به مدد القای رسانه‌های جمعی و به باور بسیاری از کارشناسان این حوزه، مشخصات ویرانگرانه و دلخراشی را از معتادان به تصویر می‌کشید. معتادان در این قاب ذهنی کارتن‌خواب، سارق، بی‌خانمان، زیرپل‌خواب، ژنده پوش و متعفن در گوشه‌ای دنج یا در جان‌پناه دیواری متروکه در حال تزریق یا چرت زدن از جامعه متمایز شده‌اند و پلیس‌ها با شکایت مردم کوچه و بازار هر روز در قالب تیم‌های عملیاتی با همراهی دوربین‌های تلویزیونی و عکاسان خبرگزاری‌ها به دنبال قلع و قمع معتادان (متجاهر) محلات و پاتوق‌های آنها را یکی‌یکی پاکسازی می‌کنند.
هر چند نسخه تجویزی سیاست‌های متولیان امر مبارزه با اعتیاد گاهی فراتر و کاربردی‌تر از ماموریت‌های تعقیب و گریز معتادان در کوچه و خیابان است اما به نظر می‌رسد جنبه‌های حذف فیزیکی معتادان و گردآوری آنها در کمپ‌ها اولویت بیشتری نسبت به فعالیت‌های آموزشی و پیشگیرانه از اعتیاد دارد. متاسفانه چند سالی است که شاهد تغییر ریتم سیگنال‌های ارسالی قاچاقچیان و سوداگران مرگ در فضای عمومی جامعه هستیم. تغییری که به نگاه سنتی و چندش‌آور اعتیاد به مخدرهای رنگارنگ در میان جوانان و متاسفانه حتی خانواده‌های کم‌توجه خط بطلان کشیده و به گرمای بازار نامشروع سوداگران مرگ رونق بخشیده است.
بررسی‌ها از رشد شیوع اعتیاد در سه دهه گذشته در کشور حکایت دارد. متاسفانه در سال‌های اخیر توزیع سنی اعتیاد از سمت گروه‌های سنی بزرگسال و سالمند به سمت گروه‌های سنی دانش‌آموزی، نوجوان و جوان کشور تغییر جهت داده است. طبق آمارها میانگین اعتیاد در میان دانش‌آموزان ۳/۲ درصد است و میانگین سنی اعتیاد همچنان گروه‌های سنی مولد جامعه بین ۲۲ تا ۲۴ ساله‌ها را هدف گرفته است.
بر اساس یک تصور غلط که متاسفانه در میان عوام طرفداران پرشماری هم دارد، مصرف مخدر (گل) اعتیادآور نیست. این تفکر بیشتر با ذهنیت سنتی افراد از معتادان متجاهر پیوند خورده است. به عبارتی ظاهر مناسب جوانان و مصرف به اصطلاح تفننی مخدر گل در مهمانی‌ها و محافل خاص رویکرد و تعریف غیرواقع‌بینانه‌ای از اعتیاد ارائه داده است. گل ماده‌ای تخدیری و تحریکی است که مصرف‌کنندگان را در معرض تحریکات بیشتری نسبت به مخدرهای دیگر قرار می‌دهد. درمانگران اعتیاد بر این باورند، گل در واقع مانند برخی مخدرها حالت رخوت‌زا ندارد اما اثرات تحریکی آن بیشتر است. وقتی اثرات تحریکی یک ماده بیشتر شود، قابلیت اعتیادآور بودن بیشتری پیدا می‌کند. یعنی قابلیت اینکه فرد مصرف‌کننده به دنبال آن باشد و وابستگی پیدا کند دائما افزایش می‌یابد. اما آنچه مرز زشت اعتیاد را در این میان به‌هم‌ریخته، همان تصویر معتادان متجاهری است که درصد بسیار کمی از مجموع معتادان کل کشور را تشکیل می‌دهد و نزدیک به بیش از ۸۰ درصد معتادان با ظاهری نسبتا مناسب در جامعه حضور می‌یابند. معتادان یقه‌سپید و خوش‌قیافه‌ای که برخلاف تصورات سنتی ما از اعتیاد در دام مخدرهایی مانند «گل» در جامعه حضور دارند اما با آسیب‌های جدی ناشی از اعتیاد در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خود دست به گریبانند. بسیاری از والدین بر این باورند که اگر عضوی از خانواده معتاد باشد صرفا باید منتظر دیدن فردی کنار خیابان با ظاهری ژولیده و غیرموجه باشند.
در حالی که این تصور کاملا غیرواقعی و بسیار خطرناک است. در آمارهایی که از مصرف «گل» منتشر شده است، جوانان بیشترین مصرف‌کننده این مخدر مرموز را تشکیل می‌دهند و از طرفی دیگر نیز برخی به طور موازی اعلام می‌کنند که «گل» اعتیاد ندارد و بر پایه همین ادعای غلط است که بعد از تریاک به دومین مخدر پرمصرف در میان جوانان تبدیل شده است. علاوه بر ادعای اعتیادآور نبودن گل، باید به تفاسیر نادرستی اشاره کرد که گروهی از روی سهو یا عمد موجب ترویج و شیوع مصرف گل در میان جوانان می‌شوند.
بعضی مصرف‌کنندگان می‌گویند که ذهن‌شان باز شده، گروهی دیگر از افزایش تمرکزذهنی، تعاملات جمعی و افزایش تحریک‌پذیری جنسی سخن می‌گویند. اما در مقابل، درمانگران اعتیاد از آسیب‌های پنهان و عوارض طولانی و مهلک این مخدر خبر می‌دهند. کارشناسان معتقدند از نظر علمی در تقسیم‌بندی مخدرها «گل» در دسته «کانابونئیدها» قرار می‌گیرد. ماده‌ای که تاثیرات تخدیری، تحریکی دارد و از قدرت توهم‌زایی بالایی برخوردار است.
یکی از مهم‌ترین عوارض آشکار مخدر گل، تشدید اضطراب و حمله‌های اضطرابی در فرد مصرف‌کننده است. گل به دلیل تاثیرات تحریکی زیاد، به تدریج وابستگی ایجاد می‌کند و حافظه کوتاه‌مدت افراد را از میان می‌برد. در تجربه‌های نخست مصرف تهییج رفتارها و توهمات ناشی از آن در کوتاه‌مدت، جای خود را به «کاهش کارکرد جنسی، طردشدن از جمع و زایل شدن حافظه کوتاه‌مدت» می‌دهد.
بر اساس مطالعات انجام شده مصرف‌کنندگان به شدت در معرض انواع سرطان‌ها قرار دارند و با هر بار مصرف «گل»، معادل استعمال ۲۰ نخ سیگار جرم وارد ریه افراد می‌شود. هر چند عوارض جسمانی مصرف گل انکارناپذیر است اما باید برای مداخلات شدید روانی در میان مصرف‌کنندگان گل حساب جداگانه‌ای باز کرد.
علاوه بر اضطراب، اختلالات شخصیتی و روانی این مخدر به همراه توهم و هذیان‌گویی، باید به آسیب‌های جدی که فرد را در معرض تنش‌ها و بزه‌های اجتماعی قرار می‌دهد حساب ویژه‌ای باز کرد.
حذف تدریجی تعادل شخصیتی و روانی مصرف‌کنندگان گل، بسترساز ناهنجاری‌ها و جرائم ریز و درشت در جامعه است. با توجه به افزایش شمار مصرف‌کنندگان گل در میان گروه سنی جوان و نوجوان، کارشناسان تاثیرات مخرب روانی این مخدر را بیش از تریاک می‌دانند. بررسی اجمالی آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر گل بعد از تریاک دومین مخدر پر مصرف در کشور بوده و متاسفانه بسیاری از مصرف‌کنندگان گل به تدریج به سمت استعمال مخدر شیشه گرایش پیدا می‌کنند.
درمانگران اعتیاد از افزایش میزان بستری شدن مصرف‌کنندگان گل در بیمارستان‌های اعصاب و روان خبر می‌دهند که موید تاثیرات ویرانگر روانی و شخصیتی مخدر گل است.
آنچه نگرانی بیشتر خانوده‌ها را در پی دارد، شایعه اعتیادآور نبودن گل در جامعه است که به هیچ روی با واقعیات علمی و بالینی منطبق نیست. متاسفانه ناآگاهی و رواج اطلاعات غلط در مورد گل گروه‌های سنی نوجوان را به شدت تهدید می‌کند و برخی اخبار در مورد آزاد شدن استعمال گل در چند نقطه در دنیا، که بر اساس دلایل فنی و ضوابط خاص صورت پذیرفته، بر شائبه‌های ذهنی خانواده‌ها به ویژه جوانان و نوجوانان افزوده است.
در این میان آنچه حائز اهمیت است خطر رو به گسترش شمار مصرف‌کنندگان گل در میان گروه سنی فعال و مولد جامعه است که باید از آن به عنوان یک تهدید نسلی یاد کنیم.
ایجاد رویه همگون و همسوی دستگاه‌های متولی و تشکیل کمپین‌ها و ارائه اطلاعات درست با رویکرد اقناعی از مخاطرات مواد مخدر به ویژه گل درخور توجه بیشتری است که در میان انواع تلاش‌های صورت‌گرفته کمتر به جنبه‌های آموزشی و پیشگرانه آن پرداخته شده است.
در مطالب بعدی تلاش خواهیم کرد خوانندگان را با جنبه‌های بیشتری از عوارض مصرف گل، بیماران بستری و مجموع اقدامات درمانی و فرهنگی آشنا سازیم.
* فعال رسانه‌ای
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :