احیای برجام؛ بیم‌ها و امیدها
به گزارش جهان صنعت نیوز: علی باقری‌کنی معاون سیاسی او که در بروکسل با انریکه مورا معاون جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ملاقات و رایزنی کرده بود نیز اعلام کرد: «در این ملاقات دو طرف موانع اصلی مذاکرات پیش‌رو را مرور کرده و توافق کردند مذاکرات را در ماه نوامبر شروع کنند.»
رسیدن به یک تاریخ حدودی برای شروع مذاکرات خبر خوبی بود اما مواضع ایران از امیدهای ایجادشده، قدری کاست. علاوه بر سخنان امیرعبداللهیان، باقری‌کنی تاکید کرد: «آنچه برای ایران موضوعیت دارد، لغو موثر تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران است و هر توافقی باید خواسته‌های ایران در این خصوص را برآورده کند.» او ارائه تضمین برای عدم تکرار بدعهدی و رفتارهای غیرقانونی طرف‌های مقابل را خواسته غیرقابل چشم‌پوشی ایران دانست.
این مواضع یعنی ایران سر همان نقطه اول ایستاده و در مذاکراتی که به زودی شروع می‌شود خواسته‌های قبلی خود را می‌گوید. پافشاری بر خواسته‌ها و تامین منافع ملی قطعا مورد تایید و مطالبه جامعه ایرانی است اما اگر قرار باشد طرف مقابل نیز همین پافشاری را به خرج دهد و نتیجه‌ای حاصل نشود، وضعیت فرق خواهد کرد زیرا همان‌طور که مردم با گوشت و پوست خود احساس می‌کنند و تحلیلگران نیز می‌گویند، فشارها بر ایران و مشخصا زندگی مردم بسیار است و تحریم‌ها علیه ما باید هرچه سریع‌تر رفع شود.
موضع‌گیری طرف غربی و سایر طرف‌های برجامی نیز مشخص می‌کند آنچه در ادامه شاهد خواهیم بود همین سرسختی‌هاست. شاهد آنکه جن ساکی سخنگوی کاخ سفید گفته است: «من تعیین زمان برگزاری دور آتی مذاکرات را به مذاکره‌کنندگان اصلی واگذار می‌کنم. طرح ما همچنان تعهد در قبال تعهد خواهد بود و این را برعهده اروپایی‌ها و مذاکره‌کنندگان می‌گذاریم تا بگویند گام بعدی در چه زمانی رخ می‌دهد.»
ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز گفته است: «آمریکا بر این باور است که هنوز امکان حصول یک تفاهمنامه فوری و اجرای آن برای بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وجود دارد، چراکه از زمان توقف مذاکرات قبلی در ماه ژوئن تنها تعداد کمی از موضوعات حل نشده باقی مانده است.»
او افزوده: «ما همچنین به صراحت گفته‌ایم که پنجره دیپلماسی در حالی که ایران به برداشتن گام‌های تحریک‌آمیز ادامه می‌دهد تا ابد باز نخواهد ماند. بنابراین امیدواریم که آنها هرچه فوری و با حسن‌نیت برای مذاکره به وین بازگردند.»
شنیدن این حرف‌ها و مواضع تکراری از طرف آمریکایی‌ها در حالی است که حتی روسیه نیز از موضع اخیر ایران یعنی شروع مذاکرات از نقطه‌ای غیر از نقطه پایانی مذاکرات وین، خوشش نیامده است. میخائیل اولیانوف سفیر روسیه در آژانس بین‌الملل انرژی اتمی گفته «پیش‌نویس‌های ماه ژوئن، محصول تلاش جمعی است و نمی‌توان آن را به سطل آشغال انداخت.»
انتظارات و چالش‌ها
بر این اساس به نظر می‌رسد با وجود نزدیک شدن به تاریخ ازسرگیری مذاکرات، شاهد پیچیدگی‌های دیگری باشیم. حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین‌المللی اما معتقد است که مواضع اخیر ایران و اصرار به شروع مذاکرات از نقطه‌ای غیر از نقطه پایانی مذاکرات وین، موجب پیچیدگی‌های جدیدی نیست. او در گفتوگو با «جهان‌صنعت» گفت: «به نظر من پیچیدگی خاصی در بین نیست. این انتظار ایران است که طرف مقابل درباره نحوه پایان دادن به تحریم‌ها بحث کند. به عبارتی آقای امیرعبداللهیان و آقای باقری‌کنی به دنبال آن هستند که اسم این مذاکرات را مذاکرات پایان دادن به تحریم‌های غرب بگذارند اما با اسم‌گذاری مساله حل نمی‌شود و باید در جریان مذاکرات راه‌حل را یافت.»
وی افزود: «به نظر من هر انتظاری که داریم باید در فرآیند مذاکره محقق شود و اینکه از نقطه پایانی دور ششم مذاکرات وین شروع کنیم یا نکنیم فرقی ندارد. موضوع روشن است و آن اینکه ایران می‌خواهد همه تحریم‌ها لغو شود اما طرف مقابل حاضر نبوده و می‌خواهد بخشی از تحریم‌ها لغو شود. ایران انتظار دارد که همه دارایی‌ها آزاد شود اما آنها می‌خواهند بخشی از دارایی‌ها را آزاد کنند، ایران انتظار دارد به تحریم‌های مربوط به برخی نهادها که به عنوان تروریستی معرفی شده‌اند پایان داده شود اما آنها در این مرحله حاضر به پذیرش آن نیستند. اینها گیرهای اصلی مساله است که باید از طریق گفتوگو و مذاکره حل شود.»
بهشتی‌پور در پاسخ به اینکه آیا ایران می‌تواند انتظار داشته باشد طرف مقابل همه خواسته‌هایش را که فراتر از نقطه پایانی مذاکرات وین است بپذیرد اما حاضر نشود به خواسته‌های طرف مقابل که همان ورود به مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق‌بشری است تن دهد؟ گفت: «منظور ایران آن نیست که مذاکرات از جای دیگری شروع شود. مذاکرات در چارچوب مسائل هسته‌ای خواهد بود و اگر قرار باشد سایر مسائل را وارد کنند، دیگر اسم آن برجام نیست. الان اما یکی از مسائلی که غرب انتظار دارد همین گفتوگو درباره سایر مسائل غیرهسته‌ای است که ایران هم گفته آمادگی ندارد و اول باید شاهد پایبندی به تعهدات برجامی باشیم. چون عملا غرب در این مدت به سمتی رفت که تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به اسم حقوق بشر، بی‌ثبات‌سازی خاورمیانه و… وضع کرد. حالا ایران می‌خواهد حداقل مطمئن شود که تحریم‌های هسته‌ای فردا به بهانه دیگری دوباره احیا نشود، طرف مقابل هم حاضر نیست چنین تضمینی بدهد. یعنی می‌گویند که مثلا ما تحریم‌های هسته‌ای را پایان می‌دهیم اما فردا اگر کنگره یک سری تحریم دیگر را به بهانه مسائل موشکی و… وضع کرد کاری از دست ما ساخته نیست.»
وی افزود: «همه اینها مشکلاتی است که باید در مذاکره بحث شود و به نتیجه برسد. در شرایط فعلی مهم این است که سریع‌تر مذاکرات شروع شود. اینکه خواسته‌های دو طرف چیست در اولویت دوم است زیرا خیلی وقت است که دو طرف خواسته‌های متفاوتی را مطرح کرده‌اند.»
وقت گفت‌وگوی مستقیم
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی با تاکید بر اینکه «زمان آن است که ایران مستقیما با آمریکا گفتوگو کند» گفت: «مشکل اصلی ما با آمریکایی‌ها است و اروپایی‌ها در عمل نشان داده‌اند که کاری از آنها ساخته نیست.»
وی در واکنش به اینکه موضع ایران در رابطه با گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا روشن است، گفت: «این موضع کار را طولانی‌تر می‌کند. این روشی که ایران انتخاب کرده کار را طولانی می‌کند چون به این معنی است که ما با ۱+۴ گفتوگو کنیم و آنها با آمریکا صحبت کنند و دوباره نتیجه را به ما منتقل کنند. به نظر من این واقعا آب در‌هاون کوبیدن است و حتی اگر قرار باشد ما را به نتیجه برساند، خیلی طولانی خواهد بود.»
بهشتی‌پور در پاسخ به اینکه آیا می‌توان خوش‌بین بود که همین پروسه طولانی آن‌طور که گفته‌اند از نیمه آذر شروع شود؟ گفت: «بله، چون هر دو طرف نیاز دارند که مذاکرات انجام شود. امیدوارم حتی زودتر هم انجام شود چون گفتند که تاریخ دقیق را بعدا اعلام خواهند کرد. امیدوارم که هرچه زودتر این کار را انجام دهند چون جلوی ضرر را از هرجا بگیری منفعت است.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به اینکه مذاکرات پیش‌رو با توجه به مواضع فعلی طرفین چقدر می‌تواند امیدوارکننده باشد؟ گفت: «به هرحال آنچه دیپلمات‌ها می‌گویند الزاما با آنچه عمل می‌کنند، منطبق نیست. در گفتوگو و مذاکرات طرفین خواسته‌های حداکثری خود را بیان می‌کنند اما وقتی به صحنه می‌روند ممکن است به حداقل‌ها هم راضی شوند. آنچه مهم است، طرفین باید از برخی خواسته‌های خود کوتاه بیایند تا نتیجه حاصل شود. اگرنه اینکه ایران حرف خود را بزند و آمریکا هم حرف خود را و هیچ‌یک هم از خواسته‌های خود کوتاه نیایند هیچ‌وقت به نتیجه نمی‌رسیم. قاعده هم این است که طرفین از بخشی از خواسته‌های خود گذشت می‌کنند تا به یک وحدت نظری برسند. در برجام هم همین‌طور شد. ایران خیلی چیزهای می‌خواست یا طرف مقابل دلش می‌خواست به خیلی دستاوردهای دیگر برسد.»
وی تاکید کرد: «آنچه اکنون گفته می‌شود سیاست‌های اعلانی است و سیاست اعمالی آن است که در جریان مذاکرات مطرح می‌شود و طرفین برای اینکه به نتیجه برسند به سمت همدیگر حرکت می‌کنند.»
امیدواری‌ها
خوش‌بینی بهشتی‌پور و برخی دیگر تحلیلگران به ثمربخشی مذاکرات آتی چندان هم بی‌دلیل نیست و برپایه برخی مواضع و سیاست‌های اعلامی امیدوارکننده است. مثلا استقبال چین از توافقات باقری و مورا در بروکسل و اعلام اینکه «آمریکا باید سیاست اشتباه فشار حداکثری در قبال ایران را کاملا اصلاح کند و ایران باید بر این اساس پایبندی کامل به توافق را از سر بگیرد. سایر طرف‌ها هم باید فضای مطلوبی برای رسیدن به اهداف فوق ایجاد کنند.» یا اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که ضمن امیدواری به دیدار و گفتوگو با رییس‌جمهور ایران، گفته «هیچ راهی جز دیپلماسی برای حل چالش‌های ناشی از برنامه هسته‌ای ایران متصور نیست.» مذاکرات دیروز باقری‌کنی در مسکو و دیدارهای آنگلا مرکل و بایدن که گفته شده در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ انجام می‌شود نیز قطعا می‌تواند در افزایش این امیدواری‌ها تاثیرگذار باشد. به هرحال چاره‌ای نیست و باید منتظر و امیدوار بود تا پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات برجامی هرچه سریع‌تر از این برزخ خارج شده و به نتیجه‌ای برسد که آثارش زندگی را برای مردم سهل‌تر کند.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
