نشانه‌هایی از فساد سیستماتیک در سازمان غذا و دارو
محمدرضا محبوب‌فر * روزنامه «جهان‌صنعت» پس از اینکه به نامهای رسمی و تاییدشده دست پیدا کرد که خبر می‌داد وزارت بهداشت و درمان خطاب به شرکت سینوفارم در چین تقاضا کرده است که ۲۰ میلیون دوز واکسن سینوفارم به «بنیاد برکت» بفروشد، «برکت» را واردکننده سینوفارم معرفی کرد و در مطلبی تحت عنوان: «برکت واردکننده سینوفارم» نوشت: در متن این نامه که به امضای سیدحیدر محمدی مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو رسیده تاکید شده که این ۲۰ میلیون دوز واکسن سینوفارم که بنیاد برکت مسوولیت‌های مالی و واردات آن را برعهده گرفته است، جایگزین معاملات رسمی و دولتی دوجانبه برای تامین واکسن سینوفارم نمی‌شود. این عبارت به این معنی است که بنیاد برکت از جانب خود و با شخصیت حقوقی خویش مبادرت به واردات این واکسن‌‌ها می‌کند. چنانکه این معامله در سبد معاملات دولتی قرار نمی‌گیرد و تمامی مسوولیت‌های آن از جمله مسوولیت‌های اجرایی و مالی واردات این ۲۰ میلیون دوز واکسن سینوفارم برعهده بنیاد برکت است.
حال پس از درج چنین مطلبی در روزنامه «جهان‌صنعت»، وزارت بهداشت و درمان به خبر واردات واکسن کرونا از سوی بنیاد برکت واکنش نشان داده است و بدون اینکه با ارائه سند و مدرک، اصل چنین نامهای را تکذیب کند، هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران را تنها واردکننده واکسن از چین معرفی کرده و مدعی شده است که از ابتدای دولت سیزدهم، روند تامین واکسن کرونا در کشور به خوبی پیش رفته و هلال‌احمر در کنار سایر دستگاه‌ها و شخص رییس‌جمهوری و معاون اول وی، در این فرآیند نقش اساسی داشته است.
اما آنچه در تکذیبیه وزارت بهداشت و درمان به آن پرداخته نشده است و بی‌پاسخ مانده، پرسش مهم روزنامه «جهان‌صنعت» درخصوص بنیاد برکت بوده است که چگونه این مجموعه از مجموعه تولیدکننده به مجموعه واردکننده تبدیل شده و هدف از واردات واکسن توسط این بنیاد چه بوده است؟ آنچه مسلم است، تا وقتی که رسانه‌ها به عنوان نماینده افکار عمومی درباره واکسن‌های وارداتی و داخلی توجیه نشوند و به تردیدها درخصوص کم و کیف خرید واکسن‌های خارجی و تولید واکسن‌های داخلی پایان داده نشود، نمی‌شود انتظار داشت که افکار عمومی قانع شوند و با غلبه بر واکسن‌هراسی در جامعه، شاهد رونق واکسیناسیون عمومی در کشور بود. آنچه تاکنون در دو دولت قبل و جدید، اتفاق افتاده است، تحریف واقعیت‌‌ها درباره واکسن و مدیریت کرونا در سطح کشور بوده است. این اولین باری نیست که تناقض‌گویی وزارت بهداشت و درمان درباره واردات واکسن کرونا و تولید واکسن در داخل کشور اتفاق افتاده است. پیش‌تر، پیش‌فروش شدن واکسن برکت به دولت با رقمی بالغ بر یک میلیارد دلار را شایعه خواندند و سپس شکست تولید ۵۰ میلیون دوز واکسن تا پایان شهریور را «انحصار و تحریم» و «بدقولی شرکت‌های پشتیبان در چین و هند» عنوان کردند. در مورد واکسن برکت، تمامی واقعیت به مردم گفته نشد! از ابتدای تولید واکسن ایرانی برکت با وجود تبلیغاتی که درخصوص تولید داخلی صورت گرفت، این واکسن در نوع خود، کشف جدید و نوآوری و بدعت در صنعت واکسن‌سازی ایران محسوب نمی‌شد، چراکه تکنولوژی تولید واکسن برکت، داخلی نبود، بلکه تکنولوژی عاریتی از دو کشور چین و هند بوده که به اسم واکسن داخلی ایرانی معرفی شده است. مواد اولیه تولید واکسن و تامین تجهیزات کارخانه‌ای تولید واکسن و همچنین برپایی سوله‌های تولید واکسن ابتدا از طریق کشورهای چین و هند وعده داده شده بود که در مقطعی در دولت حسن روحانی، مقدمات اجرایی آن انجام شد و تا بهره‌برداری و تولید خط اول تولید پیش رفت و سپس در دولت جدید، دو کشور با تبعیت از تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران به وعده‌های قبلی خود درخصوص راه‌اندازی خطوط دوم و سوم واکسن ایرانی برکت عمل نکردند، به طوری که امروز همچنان واکسن برکت در پایگاه‌های واکسیناسیون در سراسر کشور با محدودیت رو‌به‌رو است و واکسینه‌شده‌های دوز اول واکسن برای تزریق نوبت دوم به واکسن سینوفارم حواله داده شده‌اند. حال به نظر می‌رسد همزمان با شکست تولید واکسن برکت در کشور و برای رهایی از فشار رسانه‌ها و افکار عمومی و همچنین برای جلوگیری از فشار اقتصادی بیشتر به بنیاد برکت و ترمیم اعتبار از‌دست‌رفته این مجموعه، امتیازها به خودی‌ها این بار در ماجرای واکسن تکرار شده باشد تا ۲۰ میلیون دوز واکسن وارداتی چینی با برچسب و به نام واکسن برکت در کشور توزیع شود.
اما نکته‌ای که وزارت بهداشت و درمان در این تکذیبیه به آن اشاره نداشته است، ادعاهای محمود احمدی‌نژاد درخصوص تزریق واکسن معتبر خارجی فایزر به برخی مقامات عالی‌رتبه و مسوولان کشور بوده است. این گفته‌های رییس‌جمهوری پیشین کشور در حالی است که در سال گذشته همزمان با توزیع واکسن‌های سبد کوواکس در دنیا که عمدتا فایزر، مدرنا و جانسون‌اندجانسون بود، توسط برخی نهادها از هلال‌احمر گرفته تا وزارت بهداشت و درمان سخنان متناقضی درخصوص واردات ۱۵۰ هزار دوز واکسن فایزر به مقصد ایران مطرح می‌شد. سوال اساسی این است که آیا بنیادی که امروز توانسته است اجازه واردات میلیون‌ها دوز واکسن چینی به کشور را پیدا کند می‌توانسته از طریق انحصار و رانت در گذشته واکسن‌های دیگری به کشور وارد کند؟!
نهایت اینکه پس از انتشار گزارش «جهان‌صنعت»، در همان روز، رییس جدید سازمان غذا و دارو منصوب می‌شود و وزیر بهداشت و درمان طی حکمی بهرام دارایی را به عنوان معاون غذا و دارو معرفی می‌کند. نکته مهم و قابل توجه درخصوص این انتصاب، سوابق اجرایی فرد جدیدی است که سکاندار معاونت غذا و دارو شده است. بهرام دارایی پیش از انتصاب به این سمت، معاون توسعه کسب‌وکار گروه دارویی برکت و رییس هیات‌مدیره داروسازی البرزدارو وابسته به شرکت گروه دارویی برکت بوده است.
کارنامه سازمان غذا و دارو به مثابه یک نهاد انحصاری و نیز اجرایی می‌تواند به رشد رانت‌خواری و فساد سیستماتیک منجر شود و نشانه‌هایی از این معنی دیده شده است.
سازمانی که به گفته عبدالرضا مصری نایب‌رییس مجلس به هیچ عنوان علاقه‌مند به از بین بردن رانت‌ها به جهت منافع خود و شرکا نیست. بنابراین نمی‌توان ادعای تخریب تولید داخلی و سلب اعتماد عمومی توسط رسانه‌های مردمی را داشت و در عین حال نسبت به وجود تعارض منافع به عنوان یک اصل مهم در شکل‌گیری رانت و به دنبال آن، فساد شبکه‌ای در ساختار سلامت کشور سکوت اختیار کرد!
* کارشناس حوزه سلامت
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :