استارت‌آپ‌نماها؛ بلای جان صنعت بیمه

پیمان سلیمانی * ترویج مفهوم استارت‌آپ خیلی قدیمی نیست و شاید تنها یک دهه از استفاده این لفظ در ایران و سایر نقاط جهان می‌گذرد، اما متاسفانه به دلیل جذابیت یا به هر حال رقابت‌های ناسالم، شاهد استفاده پرتکرار از این عنوان برای مشاغل مختلف در ایران هستیم. استارت‌آپ یک رویداد و همایش کارآفرینی نیست، یک وب‌سایت یا یک اپ موبایل را نمی‌توان لزوما یک استارت‌آپ دانست و یا آن را یک شرکت کوچک که در حال درآمدزایی و رشد است تعریف کرد، بلکه استارت‌آپ یک سازمان موقت است که با هدف یافتن یک مدل کسب‌وکار تکرارپذیر و مقیاس‌پذیر به وجود آمده است. به طور کلی، استارت‌آپ به پروژه‌هایی گفته می‌شود که در جریان آن، یک ایده خام، به کمک تلاش و کوشش یک گروه متخصص و با نوآوری، به تولید یک محصول با خدمت می‌‌انجامد و زمینه برای فروش آن محصول و خدمت در جامعه فراهم می‌شود. در واقع، استارت‌آپ تمامی مسیر از صفر تا صد را طی می‌کند و تمامی مراحل را به صورت آزمون و خطا و یا یادگیری اصول و مبانی پایه آن انجام می‌دهد.

از سال ۱۳۹۵ به بعد یکی از حوزه‌هایی که شرکت‌های استارت‌آپ در آن وارد شدند صنعت بیمه بوده است. متاسفانه برخلاف تعریف و ماهیت شرکت‌های استارت‌آپ، فعالان استارت‌آپی بیمه توانستند در مدت زمان کوتاهی بدون دریافت مجوز از بیمه مرکزی به بازار بکر فروش آنلاین و ارائه خدمات بیمه در کشور قدم بگذارند و به جای نوآوری و یافتن طرح‌های نوین بیمه‌ای و یک مدل جدید کسب‌وکار در صنعت بیمه، تنها با راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی و با ایجاد رانت و حمایت برخی از مدیران صنعت و همکاری تعدادی از نمایندگان کم‌کار شرکت‌های بیمه نسبت به فروش آنلاین بیمه‌نامه‌ها اقدام کردند. این فعالان وظیفه فروش الکترونیکی محصولات بیمه‌ای شرکت‌های بیمه را که باید توسط شبکه فروش خود این شرکت‌ها انجام می‌پذیرفت را برعهده گرفتند و در ابتدا با تبلیغات بیلبوردی غیرمتعارف و ارائه تخفیفات غیرقانونی که از منابع داخلی شرکت استارت‌آپ تامین می‌شد سعی در جذب مشتری از میان مردم و جا انداختن نام خود کردند که با موفقیت چندانی هم روبه‌رو نشدند. بنابراین با به دست آوردن غیرقانونی بانک‌های اطلاعاتی مشتریان شرکت‌های بیمه و برقراری ارتباط با آنها در سررسیدهای بیمه‌نامه‌ها و ارائه تخفیفات خارج از سیستم فروش شرکت‌ها به بیمه‌گذاران، به دنبال جبران ناکامی گذشته و ایجاد موفقیتی جدید برای خود شدند. هرچند ارائه تخفیفات غیرمتعارفی که این شرکت‌های به‌اصطلاح استارت‌آپی به مشتریان خود می‌دهند مغایر با مفاد ماده ۱۸ قانون بیمه اجباری شخص ثالث است (که از مصادیق تخلف محسوب می‌شود و با اینکه این تخفیفات از منابع داخلی شرکت‌های استارت‌آپی بیمه تامین و اعطا می‌شود و نه شرکت‌های بیمه که البته همین امر خود جای سوال است،)، ولی در هر صورت این موضوع منجر به ایجاد بی‌نظمی در بازار و نارضایتی در میان سایر فعالان صنعت بیمه شده و می‌تواند موجبات سردرگمی بیمه‌گذاران را نیز فراهم کند که از نظر بیمه مرکزی از مصادیق رقابت مکارانه و ناسالم تلقی می‌شود.

با این تفاسیر، مدتی است که موضوع فعالیت استارت‌آپ‌‌های فعال در صنعت بیمه‌ موافقان و منتقدان خاص خود را دارد اما با این وجود، سهم این استارت‌آپ‌ها از پرتفوی صنعت بیمه کمتر از یک درصد است که بیش از ۹۵ درصد آن مربوط به بیمه‌نامه‌های شخص ثالث اجباری است. در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که در ایران و اغلب کشورهای دیگر عمده فروش محصولات بیمه‌ای بر اساس فروش چهره به چهره است، زیرا خریدار در این نوع از خرید می‌تواند راحت‌تر به شرکت‌های بیمه و نمایندگان آنها اعتماد کند تا اینکه از طریق استارت‌آپ‌ها بیمه‌نامه را خریداری کند. عدم اعتماد مردم به استارت‌آپ‌های بیمه‌ای در کشور و ناامنی‌هایی که در فضای مجازی و بستر فروش اینترنتی وجود دارد باعث شده است مردم خرید بیمه‌نامه حضوری را به غیرحضوری ترجیح دهند. البته باید عرض کنم که امروزه با وجود تکنولوژی‌های نرم‌افزاری روز، بحث فروش الکترونیکی برخی بیمه‌نامه‌ها قطعا نیاز قشری از مردم و جامعه است ولی این امر باید توسط شرکت‌های بیمه و شبکه فروش آنها صورت بپذیرد نه استارت‌آپ‌ها. به عنوان مثال جای سوال دارد که چطور شرکت بزرگی همانند شرکت سهامی بیمه ایران که قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت بیمه‌ای در کشور و خاورمیانه است توانایی ایجاد و راه‌اندازی فروش دیجیتال بیمه‌نامه را ندارد و آن وقت یک شرکت استارت‌آپی که دفتر مرکزی آن حتی ممکن است به اندازه کوچک‌ترین شعبه بیمه ایران نباشد می‌تواند اقدام به راه‌اندازی سیستم فروش الکترونیکی بیمه‌نامه کند؟ پس انتظار می‌رود شرکت‌های استارت‌آپ مطابق تعاریف و فلسفه وجودی‌شان که همانا یافتن طرح‌های نوآورانه و خلاقانه است نسبت به ارائه روش‌های نوین و فناورانه و خلق محصول بیمه‌ای جدید برحسب نیاز روز جامعه به توسعه ضریب نفوذ بیمه و گسترش این صنعت در کشور کمک کنند و بحث فروش آنلاین بیمه‌نامه را به شرکت‌های بیمه و نمایندگان آنها واگذار کنند.

در دنیا استارت‌آپ‌های زیادی وجود دارد که زمینه فعالیت‌شان صنعت بیمه است، ولی تقریبا هیچ‌کدام از آنها نسبت به فروش آنلاین بیمه‌نامه‌های موجود شرکت‌های بیمه که سال‌ها توسط شبکه فروش این شرکت‌ها به مردم ارائه می‌شده اقدام نمی‌کنند بلکه سعی دارند با ارائه راه‌حل‌های خلاقانه مبتنی بر مدل‌های کسب‌وکار جدید، خدمات و ارزش‌های جدیدی را با بهره‌وری بالاتر و با قیمت‌های مناسب‌تر به مشتریان عرضه کنند. از جمله این شرکت‌های استارت‌آپی شرکت Root Insurance است که در سال ۲۰۱۵ در ایالات متحده آمریکا تاسیس شده و محصول آن ارائه بیمه خودرو متناسب با رفتار راننده است. این شرکت اولین ارائه‌دهنده بیمه مبتنی بر تلفن‌همراه است که از یک برنامه برای ارزیابی رانندگان بر اساس رفتار و عادات رانندگی آنها استفاده می‌کند و پس از تجزیه و تحلیل عادات رانندگی فرد، خدمت بیمه‌ای را مطابق با رفتارهای جاده‌ای کاربر ارائه می‌دهد. شرکت Metro Mile نیز مثال دیگری است که در سال ۲۰۱۱ در آمریکا تاسیس شده و به صدور بیمه‌نامه خودرو از طریق مدل پرداخت حق بیمه به ازای هر کیلومتر استفاده شده از اتومبیل از طریق اپلیکیشن رانندگی، در حال ارائه خدمت به بیمه‌گذاران است. البته نمونه‌های زیادی از این شرکت‌ها در جهان هستند که از حوصله این مطلب خارج است ولی همگی آنها بدون استثنا به جای آنکه به فروش آنلاین بیمه‌نامه‌های قدیمی شرکت‌های بیمه روی بیاورند سعی کرده‌اند با نوآوری و متناسب با نیاز جامعه با استفاده از تکنولوژی دیجیتال طرح‌های نوینی را به صنعت بیمه معرفی کنند، ولی متاسفانه شرکت‌های استارت‌آپ ایرانی نه تنها هیچ‌گونه طرح نوینی به صنعت بیمه اضافه نکرده‌اند بلکه با راه‌اندازی یک برنامه فروشگاه اینترنتی و اپلیکیشن موبایلی تنها نسبت به فروش طرح‌های قدیمی بیمه (عمدتا بیمه‌نامه شخص ثالث) آن هم با تخفیفات و شرایط غیرقانونی و مغایر با بخشنامه‌ها و مصوبات بیمه مرکزی و شورای عالی بیمه باعث اختلال و نابسامانی در بازار و سردرگمی برخی از مردم و همچنین باعث نگرانی و به وجود آمدن احساس ناامنی شغلی بیش از ۴۵ هزار نماینده رسمی فروش شرکت‌های بیمه‌ای و کارگزاران رسمی و بیش از ۱۰۰ هزار نفر از کارمندان و بازاریابان شاغل در صنعت بیمه شده‌اند که سال‌های متمادی از عمر خویش را در جهت خدمت‌رسانی به جامعه و گسترش صنعت بیمه کشور صرف کرده‌اند. بنابراین بهتر است هرگونه تصمیم به اجرایی‌ کردن تکلیف قانونی مبنی بر فروش الکترونیکی بیمه‌نامه درحال و آینده با حفظ مصالح و منافع شبکه فروش زحمتکش شرکت‌های بیمه و توسط خود شرکت‌های بیمه صورت پذیرد، چراکه این یک واقعیت است که صنعت بیمه بدون حضور و همکاری شبکه فروش معنایی ندارد و مسائلی نظیر حذف بیمه‌نامه کاغذی و ایجاد رانت و حمایت‌های غیرقانونی و بی‌مورد از این شرکت‌های استارت‌آپ‌نما در آینده‌ای نزدیک می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری به بدنه صنعت بیمه کشور وارد کند.

* کارشناس عالی صنعت بیمه