نفع ایران در احیای برجام ۲۰۱۵ است

به گزارش جهان صنعت نیوز:   شروع مذاکرات در هفته‌های آتی خبر خوبی است اما اخبار و مواضع برجامی مقامات طرفین طوری نیست که بتوان خیلی هم خوش‌بین بود. مثلا همین موضع‌گیری اخیر فرانسوی‌ها مبنی بر اینکه «این کشور هنوز هم می‌تواند در نشست آتی شورای حکام، به همراه شرکای خود علیه ایران دست به اقدام بزند» یا «درخواست تعدادی از جمهوریخواهان آمریکایی از بایدن برای کنار گذاشتن دیپلماسی با ایران». اصرار ایران به شروع مذاکرات از نقطه‌ای غیر از نقطه پایانی مذاکرات وین و پافشاری طرف آمریکایی برعکس این رویکرد را هم باید در نظر داشت.

 خلاصه آنکه با وجود خروج از مرحله «به زودی» گفتن‌ها و برداشتن گام اولیه معلوم نیست که مذاکرات پیش‌رو به چه نتیجه‌ای برسد. برخی حتی با اشاره به تعدادی از اعضای تیم مذاکره‌کننده ایران و سابقه حضورشان در دوران جلیلی و مواضع شخصی‌شان درباره توافق معتقدند که این تیم برای احیای برجام نمی‌کوشد.

به هر حال مذاکرات پیش ‌رو است و ابهامات و اما و اگرها هم بیش از هر وقت دیگری خودنمایی می‌کند. در گفت‌وگویی با جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل بین‌الملل، به بررسی این وضعیت پرداخته‌ایم. او نیز به وجود اراده قوی برای احیای برجام خوش‌بین است و توصیه‌هایی هم به دولت می‌کند. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفت‌وگو است:

 

* مذاکرات هسته‌ای با ۱+۴ از هشتم آذر ماه شروع خواهد شد. به نظر شما ایران اراده جدی برای دستیابی به توافق دارد؟ و عواقب عدم توافق برای دولت سیزدهم به قدر کافی مورد توجه قرار گرفته است؟

پاسخ به هر دو سوال آری است. ایران به نظر من به شدت تمایل دارد و می‌خواهد که توافق شود اما دو ملاحظه دارد. یک اینکه با توجه به انتقادات شدیدی که به دولت قبلی داشته نمی‌خواهد همان نسخه آنها اجرا شود و می‌خواهد با یک سری شرط‌ها، پیش‌شرط‌ها و اقداماتی بگوید که این ادامه همان مسیر قبلی نیست و ما در راستای منافع ملی حرکت می‌کنیم. البته این بیشتر لفاظی و وقت از دست دادن است که به زیان ما است.

این دولت به نظر من حتی بیشتر از دولت قبلی تمایل دارد مذاکرات به نتیجه برسد. آقای رییسی از اول هم که سرکار آمد، این مساله را گفت. این حرف‌ها و الحاقیه‌هایی که گذاشته‌اند هم برای نشان دادن تفاوت دولت خودش با دولت قبلی است. بنابراین پاسخ سوال شما این است که ایران اراده جدی دارد. امیدوار هم هستیم که زمان را بیشتر از دست ندهد. خوشبختانه اعلام کرده‌اند که هشت آذر مذاکره شروع می‌شود. البته این هم جای سوال دارد چون اگر مقدمات کار فراهم است نیاز به این سه هفته تاخیر نیست و هر روز تاخیر به زیان ما است.

* فرمودید که مواضع فعلی و شرط‌های دولت جدید برای نشان دادن تفاوت با دولت قبلی است اما آیا اصرار به این موارد دردسر‌ساز نخواهد بود؟ بالاخره طرف مقابل هم حاضر به پذیرش این موارد تازه نیست. این تحلیل که دولت رییسی به دنبال یک برجام جدید است، موجب بی‌ثمر ماندن مذاکرات نیست؟

بحث اصلی و آنچه که دنیا به دنبال آن است بازگشت به برجام است اما برداشت اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با برداشت ما و حتی برداشت دولت قبلی ما متفاوت است. از نظر آنها برجام مقدمه‌ای برای حل مشکل ایران که از نگاه و به گفته آنان یک عنصر ناسازگار با نظام جهانی و اخلالگر در نظام بین‌الملل و منطقه است، خواهد بود. بنابراین نگرش آنها از برجام همین است و حتی در برجام دو و سه که قبلا می‌گفتند هم همین نگاه را داشتند.

این برجام‌پلاس که الان می‌گویند هم، همین است. بنابراین تصور من این است که قدم اول بازگشت به برجام است؛ همان برجام ۲۰۱۵. نفع ایران این است که فعلا در این قضیه اصرار کند و بگوید که چون ترامپ از برجام خارج شده باید به آن توافق برگردیم.

منتها قضیه‌ای وجود دارد که قدری مساله را پیچیده می‌کند. آن هم اینکه نمی‌دانیم در این شش دوره مذاکره چه توافقاتی شده است. آخرین موضع آمریکایی‌ها این بوده که مذاکرات از همانجا شروع شود و نمی‌دانیم منظور چیست. آقای غریب‌آبادی حرف‌هایی زد اما به صورت شفاف گفته نشد که تاکنون چه توافقاتی صورت گرفته بود. در هر حال به نظر من ایران باید بر این موضع یعنی بازگشت به برجام ۲۰۱۵ پافشاری کند.

* طرف غربی اما مایل است درباره موضوعات دیگری هم گفت‌وگو کند.

به نظر من ایران نباید گفت‌وگو درباره آن موضوعات را هم قاطعانه نفی کند. چون به هر حال این اتفاق خواهد افتاد. کمااینکه همین حالا هم درباره مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو می‌کنیم حالا زیر نظر برجام نیست اما بالاخره غربی‌ها نظارت می‌کنند. مثلا چهار دور مذاکره درباره سوری‌ها با عراق داشته‌ایم. ضمن اینکه اصل مساله منطقه هم مساله عربستان است و بقیه ذیل آن قابل حل است، حتی مسائل سوریه، عراق، بحرین، یمن و… به صورت کامل هم که نباشد، عربستان در همه آن موارد سایه سنگینی دارد، به خصوص که با قدرت‌های بزرگ که ایفاگر نقش هستند، هماهنگ است.

اشتباه ما این بود که وقتی دولت بایدن به شدت منتقد حضور عربستان در یمن بود و برخی اقدامات را هم انجام داد از فرصت، استفاده خوبی نکردیم.

به هر حال، در مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو درحال انجام است و گفت‌وگو درباره مسائل موشکی هم می‌تواند انجام شود. دقت داشته باشید که مذاکره به این معنی نیست که هرچه آنها گفتند ما بپذیریم. مذاکره یعنی ما استدلال‌های خودمان را بگوییم و اتفاقا در مساله موشکی استدلال‌های نیرومندی داریم. ما باید استدلال خود را درباره توان و برد موشک‌ها و آسیب‌هایی که از عدم بهره‌مندی از موشک‌ها در جنگ عراق دیدیم و… را بگوییم و این مساله حائز اهمیت است.

* به نقطه شروع مذاکره اشاره کردید. آنها خواهان شروع مذاکرات دقیقا از همانجایی که در وین تمام شده بود، هستند و ایران نمی‌پذیرد. آقای امیرعبداللهیان این را به صراحت گفت و روزنامه دولت ایران هم یادداشتی در همین باره منتشر کرد. این اختلاف‌نظر شرایط را پیچیده نمی‌کند؟

وجود اختلاف‌نظر طبیعی است و این هم یکی از مسائل اختلافی است. بالاخره توافق شده که مذاکرات از هشتم آذر شروع شود. مشکل اینجاست که در آن شش دور چه مذاکره و چه توافقی شده که آقای امیرعبداللهیان می‌گوید از آنجا شروع نمی‌کنیم! خبر رسمی در این باره نیست. البته بر اساس روایت آقای حسن روحانی، رییس‌جمهور سابق، قبل از پایان دوره ریاست‌جمهوری می‌توان حدس‌هایی زد. او گفته بود که اگر شرایط مدنظر مقام رهبری معیار باشد همین الان هم آقای عراقچی می‌تواند امضا کند و توافق شود اما اگر مصوبه مجلس، مبنای مذاکرات باشد، توافق حاصل نمی‌شود و در دولت بعدی هم حاصل نخواهد شد.

ما نمی‌دانیم که آیا آقای امیرعبداللهیان و دولت می‌خواهد بر مبنای مصوبه مجلس مذاکره کند یا خیر. در این صورت البته حتما با مشکل مواجه خواهد شد. به خاطر همین می‌گویم که نفع ما در بازگشت به برجام ۲۰۱۵ است.

* اما اخیرا آقای فلاحت‌پیشه در مصاحبه‌ای گفته بودند که بازگشت آمریکا به برجام خطر فعال شدن مکانیسم ماشه را ایجاد می‌کند. این امر چقدر جدی است و می‌تواند تبدیل به مانعی برای بازنگشتن ایران به برجام ۲۰۱۵ شود؟

دو نکته وجود دارد که ایران را نگران کرده و صراحتا هم بیان شده است. نخست بحث تضمین آمریکا به عدم خروج از برجام است که به نظر من اتفاق نخواهد افتاد. آمریکایی‌ها اصلا نمی‌توانند چنین تضمینی بدهند. البته شنیده‌ام که ایران از این شرط قدری پایین آمده و گفته که تضمین عدم خروج از برجام در دوره بایدن. اگر این درست باشد شاید قابل دستیابی باشد چون عدم خروج از برجام در این دوره به بایدن مربوط است اما تضمین عدم خروج آمریکا در سال‌های بعدی ممکن نیست مگر آنکه تبدیل به یک توافق سیاسی شود. این یک معاهده است که باید در سنای آمریکا تصویب شود و با توجه به ترکیب فعلی کنگره سنا که احتمالا در انتخابات بعدی هم به نفع جمهوریخواهان خواهد بود، تحصیل نخواهد شد.

دومین موضوع نیز بحث مکانیسم ماشه است. منتها مکانیسم ماشه در متن برجام است. حتی اگر اشتباهی هم صورت گرفته باشد، ما آن زمان نباید قبول می‌کردیم و الان راهی غیر از پذیرش آن نیست. اکنون اما اگر بخواهیم آن متن قبلی را تغییر دهیم، یعنی تغییرات دیگری هم کلید خواهد خورد. به همین خاطر می‌گویم که باید برای برگشت به برجام قبلی تاکید کنیم، چون اگر بخواهیم در آن تغییر دهیم، طرف آمریکایی و دیگران هم مسائل خود را مطرح می‌کنند.

* غیر از اصرار به احیای برجام ۲۰۱۵، در شرایط موجود چه توصیه‌ای به دولت و تیم مذاکره‌کننده دارید؟

باید به این توجه کنند که قرار است ما با آمریکا توافق کنیم. دوره قبل هم برجام حاصل شد، چون یک توافق ۱+۱ صورت گرفت. اصطلاح ۱+۵ شایع شد، نه اینکه دروغ باشد اما مصطلح شد. واقعیت این بود که ما با آمریکا توافق کردیم و دیگران بازیگران دسته دوم و سوم بودند. مخالفت آنها هم تاثیری نداشت. چنانچه فرانسه مخالفت کرد و به جایی نرسید یا روس‌ها مخالف بودند و به جایی نرسید.

اکنون هم باید توافقی بین ما و آمریکا ایجاد شود. از این منظر گفت‌و‌گوی غیر‌مستقیم با آمریکایی‌ها از طریق ۱+۴، روسیه یا هر کسی اصلا به صلاح ایران نیست. بهتر است که ایران با یک اقدام تاثیرگذاری که همه را هم غافلگیر می‌کند و حتی قبل از هشتم آذر با آمریکایی‌ها مذاکره کند و تا حد ممکن به توافق برسد تا در مذاکرات هشتم آذر چندین گام جلو افتاده باشیم.

* به نظر شما این اقدام از سوی ایران محتمل است؟! بالاخره سیاست و مواضع ما در رابطه با مذاکره با طرف آمریکایی مشخص است.

من درباره احتمالات صحبت نمی‌کنم. به عنوان یک کارشناس درباره مصالح و منافع کشور صحبت می‌کنم. اینکه ممکن است یا خیر یک تصمیم سیاسی است و شاید هم اتفاق نیفتد، اما همان طور که قبل از آمدن آقای روحانی رخ داد؛ در عمان مذاکره کردیم و نه آسمان لرزید، نه انقلاب آسیب دید و نه از ارزش‌هایمان عدول کردیم، الان هم می‌تواند تکرار شود. چه اشکالی دارد مگر آن زمان اتفاق خاصی افتاد. الان هم همین‌طور است. متاسفانه ما از یک موضوعی که واقعا تابو نیست، تابو ساخته‌ایم، در حالی که می‌توانیم مذاکره کنیم و این به مصلحت کشور است.

 

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیصنعت و معدن