چشم‌انداز شروط جدید تهران
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امورخارجی تحت تصمیمات اخیر تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی اعلام کرده که برای ازسرگیری مذاکرات روی محور احیای برجام یعنی ۲۹ نوامبر (۸ آذرماه) سه شرط را برای آمریکا در نظر گرفته است. اول آنکه آمریکا بپذیرد در خروج از برجام مقصر است. دوم آنکه تمامی تحریم‌های دوران ترامپ یا همان تحریم‌های مغایر با برجام را لغو کند و سوم آنکه تضمین دهد در صورت تغییر دولت در کاخ سفید، رفتار ترامپ در خروج از برجام تکرار نشود. به این ترتیب و با شروطی که تهران برای واشنگتن در نظر گرفته، می‌توان گفت که عملا توپ برجام در زمین واشنگتن قرار گرفته و این مقامات واشنگتن هستند که باید قائل به پذیرش شروط تهران در بازگشت به پای میز مذاکره بابت احیای برجام باشند. حال اگرچه تصمیم مقامات تهران در سیاست حفظ برجام و آمادگی برای رفتن به پای میز مذاکره، درجه‌ای از عقلانیت است، اما به نظر می‌رسد مواضع مقامات تهران در روز‌های منتهی به ۲۹ نوامبر یعنی تاریخ شروع مذاکرات جدید، سخت‌تر و غیرمنعطف‌تر می‌شود. در نگاه نخست، اتخاذ چنین مواضعی شاید برای طرف مقابل یعنی واشنگتن به معنای بی‌میلی تهران برای رفتن به میز مذاکره باشد و یا اینکه حامل این پیام به مقامات کاخ سفید باشد که تهران آنگونه که مقامات واشنگتن تصور می‌کنند، در آمدن به پای میز مذاکره دست خالی نیست، چراکه توانسته است اورانیوم ۲۰ درصدی را به میزان ۲۱۰ کیلو و اورانیوم ۶۰ درصدی را به میزان ۲۰ کیلو تولید کند و عملا در مرحله گریز هسته‌ای قرار گرفته است. بنابراین اعمال «موازنه تهدید» یا «موازنه وحشت» سبب خواهد شد که مقامات واشنگتن به شروط تهران تن دهند. قطعا چنین برداشتی از طرف مقامات واشنگتن در قبال رفتار تهران تا میزانی می‌تواند نشست‌های آینده را همچون گذشته دچار جزر و مدهای فرسایشی کند اما مساله مهم‌تری که می‌تواند مشکل‌زا و مانعی برای تأخر در نتایج برجامی باشد، ماهیت شروط تهران است.
در این ارتباط مساله اصلی نه مرتبط با شروط اول و دوم، بلکه بیشتر از همه مساله بر سر شرط سوم است. در شرط اول معلوم و مشخص است که آمریکا مقصر است و آمریکا قصران خود در این باره را می‌پذیرد. در مساله دوم، قطعا آمریکا با توجه به برنامه‌های اعلامی و انتخاباتی بایدن، حاضر به لغو برخی از تحریم‌ها هر چند نمادین و سمبلیک خواهد شد. اما در شرط سوم بعید است که آمریکا بتواند تضمین کند که دولت بعدی کاخ سفید رفتار‌های دولت ترامپ در قبال برجام را تکرار نکند. به ویژه آنکه در شرایط حاضر مجله اکونومیست، مقاله‌ای منتشر کرده که به دولت دموکرات بایدن قویا هشدار داده است که در مواضع خود به ویژه از نزدیکی به جناج چپ حزب دموکرات‌ها، تجدیدنظر کند. در واقع به همان میزان که ما شاهد افت محبوبیت بایدن بعد از یک سال در کاخ سفید بوده‌ایم، در مقابل، خبر‌ها حکایت از آن دارند که وضعیت ترامپ در موسسات افکارسنجی به مراتب بهتر از دولت بایدن است و برای ورود مجدد به کاخ سفید خیز برداشته و آنگونه که معلوم است قرار است به کاخ سفید راه یابد. حال اگر افکارسنجی مراکز افکارسنجی و هشدار‌های مجله اکونومیست درست باشد که به نظر می‌رسد درست است، بنابراین شرط سوم تهران واقعا از مقوله شروط محال است و این گمانه را تقویت می‌کند که شاید مقامات تهران در شرایط یکدست‌سازی قدرت و به جهت عدم تمایل به احیای برجام و قدرت‌یابی دوباره ترامپ به کاخ سفید، چنین شرطی را برای آمریکا در نظر گرفته‌اند.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
لینک کوتاه :