تو را خواب نیم روز به!

مهدی سوری * اقتصاد کشور در طول سال‌ها بانک‌محور بوده است و به همین دلیل نه تنها مسوولان اطلاعات کافی درباره بازار سرمایه ندارند بلکه در ساختارهای حاکمیتی هم جای بازار سرمایه خالی مانده است. همان زمانی که آقای خاندوزی وزیر اقتصاد شد و یک سری صحبت و توییت در حمایت از بازار سرمایه عنوان می‌کرد، من چارت وزارت اقتصاد را تشریح کردم که نشان می‌داد آنقدر که در این چارت به بازار پول اهمیت داده شده، بازار سرمایه مورد توجه نبوده است. بدین ترتیب حتی در ساختار سازمانی وزارت اقتصاد عدم توازنی را می‌بینیم که نشان می‌دهد در اقتصاد ایران، بانک‌ها و بازار پول جایگاه دارند اما بازار سرمایه عملا از جایگاهی برخوردار نیست. در ساختارهای تصمیم‌گیری در بازار سرمایه هم مانند شورای عالی بورس که مهمترین تصمیم‌ها در آنجا گرفته می‌شود می‌بینیم که بسیاری از اعضای شورا به نمایندگی از حوزه‌هایی معرفی می‌شوند که عملا  اطلاعاتی درباره بازار سرمایه ندارند.

این مساله از سوی عضو پیشین شورای عالی بورس هم تایید شده است. بر این مبنا در واقع کسانی مهمترین تصمیمات را برای بازار سرمایه می‌گیرند که کارشناس این بازار نیستند. از منظر دیگر نیز در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل ما این است که دولت‌ها برای آنکه می‌خواهند دستاوردهای کوتاه‌مدت داشته باشند تمایلی ندارند که به اندازه درآمد خود خرج کنند و در نتیجه همواره کسری بودجه‌ای دارند که می‌خواهند آن را به هر طریقی رفع کنند. دولت قبل با لطمه زدن به بازار سرمایه توانست این کسری را تامین کند و دولت جدید هم به نظر می‌رسد با توجه به حساسیت‌هایی که در بازار سرمایه ایجاد شده و هرگونه تامین مالی دولت از این بازار با اعتراض مواجه می‌شود، مجددا نگاه خود را به سمت بخش پولی اقتصاد بازگردانده است و می‌خواهد بسیاری از هزینه‌های طرح‌های خود را از سیستم بانکی تامین کند. همچنین مشاورانی هم که این بزرگواران دارند از بخش پولی اقتصاد هستند و از همین رو نگاه به بخش پول دارد پررنگ‌تر می‌شود. شاید بحث‌هایی هم مبنی بر کنترل تورم از طریق بازار پول صورت بگیرد یا مساله افزایش نرخ بهره و عرضه اوراق مطرح شود، اما در واقع نهایت ماجرا، تامین کسری بودجه است. دولت‌ها می‌خواهند از جایی کسری بودجه را تامین کنند که کمترین سر و صدا را ایجاد کند. این در حالی است که رشد بازار سرمایه، شفافیت را به دنبال دارد. بازار سرمایه سهامدار و ذی‌نفع دارد و هر اتفاقی که قرار باشد در این بازار رخ دهد، صدای این افراد را درمی‌آورد. انتظار ندارم که یک وزیر، رییس‌جمهوری یا مدیر در عرض یک یا دو ماهی که در مسند قرار گرفته، بخواهد معجزه کند، اما بسیاری از مشکلات اقتصادی ما در واقع از همین نقطه منشا می‌گیرد که مدیران می‌خواهند در مدتی کوتاه، معجزه کنند! من بسیار علاقه‌مند هستم که مسوولان و مدیران برنامه‌های بلندمدت ارائه دهند.

مردم هم بدانند، اقتصادی که در طول سال‌ها تخریب شده را کسی نمی‌تواند در کوتاه‌مدت درست کند. در حال حاضر عدم دخالت مستقیم عزیزان در بازار سرمایه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد، نمی‌خواهیم کسی حمایتی از بازار سرمایه انجام دهد. نکته دیگر اینکه باید متوجه باشند هر رویکردی که سود را از بخش پولی به سمت دلالی ببرد مخرب است، اما اگر تولیدکننده سود کند هم انگیزه برای تحقق رشد تولید بر اساس شعار سال ایجاد می‌شود و هم شرایط بازار سرمایه بهبود می‌یابد. در واقع سهامدار تضاد منافعی با تولیدکننده ندارد و سود آنها هم‌راستا است. اکنون بحث‌های کلان اقتصادی مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده است. اینکه مسوولان اقتصادی این بحث‌ها از جمله، مساله ارز ۴۲۰۰ تومانی و قیمت‌گذاری دستوری در خودرو و دیگر بخش‌ها را پیگیری کنند، برای ما خبر مثبت‌تری است تا اینکه در مورد سود و زیان سهامداران حرف بزنند. در واقع وزارت اقتصاد و سازمان بورس متعهد و ضامن سود و زیان سهامدار نیستند بلکه آنها متعهد شده‌اند که یک اقتصاد سالم با قوانین و مقررات باثبات و پیش‌بینی‌پذیر را ایجاد کنند تا فعالان اقتصادی و سهامداران تکلیف خود را بدانند، نه اینکه هر روز نگران این باشیم که در فضای اقتصادی به خاطر یک‌سری شعارهای پوپولیستی، قرار است چه تصمیم جدیدی گرفته شود. اینکه بخواهند فضاهای کنترل‌ناپذیر را کنترل کنند، مانند کنترل اینترنت در طرح صیانت یا کنترل خرید و فروش‌ها و شبکه‌های مجازی در بازار سرمایه، سیاست‌های بگیروببند و برخوردهای قضایی با فعالان شاید در کوتاه‌مدت باعث شود عده‌ای به ما توجه کنند و برای ما دست بزنند و هورا بکشند، اما در بلندمدت به استقلال بازار سرمایه و خودالتزام بودن آن لطمه می‌زند.

بازار سرمایه را اگر همین امروز هم رها کنند و قول بدهند که دولت دیگر تصمیم جدیدی نخواهد گرفت و اقتصاد کشور به همین صورت اشتباه امروز، قرار است چهار سال باقی بماند، مطمئن باشید هم وضعیت بازار سرمایه بهبود می‌یابد هم وضعیت تولید. مشکل اصلی ما این است که سرمایه‌گذار، تولیدکننده، کارآفرین و سهامدار همواره نگران این است که امروز قرار است مسوولان چه آش جدیدی بپزند! یکی از مسوولان چند سال قبل از من سوالی پرسید و نظرخواهی کرد که در حوزه خاصی چه اقدام مفیدی می‌تواند انجام دهد؛ به او پاسخ دادم به قول حضرت سعدی، تو را خواب نیم‌روز به! در واقع اینکه کاری نکنند بهترین کار برای اقتصاد است!

* تحلیلگر بازار سرمایه