خوب و بد نقشه راه اقتصادی

محمدقلی یوسفی * طرح نادرست یک مساله با پاسخ نادرست و راه حل نادرست مواجه می‌شود. برخلاف تصور، اقتصاد یک ارگانیسم است و ارگانیسم نمی‌تواند یک ORGANIZATION  باشد. ORGANIZATION یک سازمان است که اهداف مشخص دارد، سلسله مراتب آن دستوری است و منابع در این سازمان به صورت عامرانه و با مهندسی از بالا به پایین قابل تخصیص خواهد بود. اما در ارگانیسم هیچ عضوی نمی‌تواند مستقل از کل سیستم عمل کند، همانند دستی که جدا از بدن، نمی‌تواند کارکرد مشخصی داشته باشد. بنابراین اگر اقتصاد را یک ارگانیسم ببینیم باید اقرار کنیم که هیچ یک از اعضای این اقتصاد نمی‌تواند جدا از کل مجموعه اقتصاد موجودیت خود را حفظ کند. اما در ایران اقتصاد را یک سازمان عامرانه نظامی در نظر می‌گیرند که چند نفر یک نقشه راه تهیه می‌کنند و همه اعضای جامعه را ملزم به پیروی از این نقشه راه می‌کنند.

جامعه آزاد جامعه‌ای است که افراد اهداف متفاوتی دارند و در برخی موارد اهداف آنها متضاد خواهد بود. چنین جامعه‌ای باید یک ارگانیزم زنده و قابل تکامل باشد نه یک سازمان که به صورت مهندسی شده با فرمان و اراده افرادی خاص هدایت می‌شود. نگاه مهندسی به اقتصاد نگاه نادرستی است از این جهت که نمی‌توان یک سیستم پولی و بانکی و یا وزارت اقتصاد را از سایر وزارتخانه‌ها و نهادهای کشور جدا دانست. واقعیت این است که اقتصاد ایران با بحران مواجه است و به دلیل کارکردهای نادرستی که وجود داشته بیماری‌های این اقتصاد عفونی شده است. تا زمانی که راه‌حل اساسی برای علاج بیماری‌های زمینه‌ای اقتصادی و مقابله با علت این بیماری‌ها وجود نداشته باشد مبارزه با معلول‌ها نمی‌تواند کمکی به درمان این بیماری کند. سیاستگذاران و نهادهای تصمیم‌گیر باید بپذیرند که نرخ ارز و نرخ تورم معلول مسائلی چون کسری بودجه، بزرگ بودن‌اندازه دولت، سیاست‌های مداخله‌گرانه دولت، عدم تعامل سازنده با دنیا، عدم به‌کارگیری افراد شایسته در مسندهای تصمیم‌گیری و بی‌کفایتی مسوولین اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در جامعه است که اجازه انباشت مشکلات را می‌دهند و بعد از آن به دنبال راه‌حل برای مشکلات می‌گردند.

بنابراین یک اصل کلی در اقتصاد این است که اولا برخورد جزیره‌ای با مسائل نمی‌تواند کمکی به خروج از بحران‌های اقتصادی کند، دوما خروج دولت از سیاستگذاری اقتصادی و پذیرش اقتصاد بازار می‌تواند راه حل بسیاری از مسائل موجود باشد. ما باید این واقعیت را بپذیریم که بازار یک نظم خودانگیخته است و اقتصاد با مداخله مصنوعی نمی‌تواند کارکرد درستی داشته باشد. اگر یک اقتصاد آزاد باشد می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را مهیا کند و به فعالان اقتصادی انگیزه لازم برای حضور در پروژه‌های تولیدی را بدهد و این همان نقشه راهی است که می‌تواند ترسیم‌گر مسیر توسعه برای کشور باشد.

* اقتصاددان