سایه سیاست‌های خاورمیانه‌ای بر مذاکرات برجامی
قاسم محبعلی * تا شروع دور جدید مذاکرات برجامی خیلی نمانده و طبیعی است که طرفین سعی دارند موقعیت خود را تقویت کرده، برگ‌های برنده خود را افزایش دهند و از موضع قوی‌تری وارد مذاکره شوند.
آمریکایی‌ها و متحدانشان در منطقه نیز این سیاست را دنبال می‌کنند. آمریکایی‌ها با توجه به مخالفتی که اسراییل و کشورهای عربی با احیای برجام دارند، هماهنگی‌هایی را با آنها داشته‌اند. طرف ایرانی نیز طبیعتا اظهارات را متناسب با شرایط دارد. در مجموع اما نمی‌توان خیلی امیدوار بود و تصور کرد که احتمال حصول توافق بسیار است. به خصوص با توجه به شرایط و مواضع دو طرف، شرایط نسبت به سال ۲۰۱۵ کاملا تغییر کرده و خواسته‌های ایران و آمریکا نیز خیلی با هم فاصله دارند. به اضافه اینکه تیم مذاکره‌کننده ایرانی هم دیدگاه مثبتی نسبت به برجام نداشته است. ضمن اینکه این تیم در امر مذاکره قوی و توانا نیست. بر این اساس معتقدم که ایران حداقل در دور آینده مذاکرات مواضعی را مطرح می‌کند که شبیه آن را در دهه گذشته مطرح می‌کردند بنابراین باید صبر کرد و دید که نتیجه مذاکرات چه خواهد بود.
آنچه که باید در این مرحله برای تحلیل شرایط مورد توجه قرار داد این است که مذاکرات برجام عملا به دور از مسائل خاورمیانه قابل بررسی نیست. یعنی سیاست خاورمیانه‌ای ایران در قبال اسراییل و کشورهای عربی و همین‌طور سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا در قبال متحدانش، همچنین نگرانی متحدان آمریکا از اینکه توافق صورت بگیرد و ایران سیاست‌های فعلی خود را ادامه دهد و… همه موثر است و باید به آن توجه کرد.
طرف مقابل می‌خواهد که توافقی مثل ۲۰۱۵ صورت نگیرد، چون در مقدمه برجام هم ابراز امیدواری شده بود که با اجرای برجام وضعیت صلح و امنیت در منطقه خاورمیانه و جهان بهبود پیدا کند، اما عملا این اتفاق نیفتاد. ضمن اینکه آنها مدعی هستند، اگر در نتیجه این توافق منابع مالی بلوکه شده ایران آزاد شود، ایران آن منابع را در ایران خرج نکرده و در جنگ‌های نیابتی در عراق، لبنان، یمن و سوریه هزینه می‌کند و بحران‌های خاورمیانه را افزایش می‌دهد. برای همین اسراییل و کشورهای عربی به آمریکا فشار می‌آورند تا بدون تغییر سیاست ایران در خاورمیانه برجام را نپذیرد.
مواضع بایدن هم قبل و بعد از انتخابات این بود که ما به برجام برمی‌گردیم اما برجام پایان کار نیست بلکه برجام مقدمه‌ای است برای بررسی سایر موضوعات اختلافی فی‌مابین مثل برنامه موشکی ایران، سیاست خاورمیانه‌ای، مساله تروریسم و مساله حقوق بشر.
به این ترتیب ممکن است که آنها در مذاکرات پیش‌رو نیز انتظار داشته باشند که همزمان با بازگشت به برجام، ایران صحبت و مذاکره درباره این موضوعات را بپذیرد.
از طرف دیگر ایران نیز اگرچه اخیرا مواضع خود را تعدیل کرده اما همچنان می‌گوید که آمریکایی‌ها باید کل تحریم‌ها را بردارند و به نظر هم نمی‌رسد که این موضوع عملیاتی باشد. ضمن اینکه ایران از آمریکا می‌خواهد که برای عدم خروج از برجام تضمین بدهد و این هم به نظر نمی‌رسد که مقدور باشد.
به این ترتیب در صورت پافشاری طرفین بر مواضع خود، در این دور از مذاکرات نیز توافقی صورت نخواهد گرفت.
*دیپلمات پیشین
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :