ماراتن ۴ ماهه بورس و اوراق

به گزارش جهان صنعت نیوز:  به تازگی احسان ارکانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، اظهارات احسان خاندوزی وزیر اقتصاد درباره عدم عرضه اوراق را خلاف واقع توصیف و تاکید کرده است گزارش‌های این کمیسیون و دیوان محاسبات،‌ ادعای خاندوزی را رد می‌کند. بر اساس قانون بودجه، دولت مجاز است تا سقف ۱۳۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر و عرضه کند. در همین حال مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیز دولت را مجاز کرده تا علاوه بر مبلغ مصرح در قانون بودجه،‌ ۵۰ هزار میلیارد تومان دیگر اوراق بفروشد. به گفته مهدی بنانی،‌ رییس مرکز مدیریت بدهی‌های عمومی و روابط مالی دولت، تاکنون دولت از میزان مجاز در بودجه، ۱۲۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر کرده که البته هنوز تمامی آن را عرضه نکرده است. در همین حال از اوراق مجاز در مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیز ۴۰ هزار میلیارد تومان باقی مانده است. بر این اساس به نظر می‌رسد دولت بتواند تا پایان سال دست‌کم ۴۶ هزار میلیارد تومان دیگر اوراق منتشر کند. این در حالی است که دولت هنوز تمامی اوراق منتشرشده قبلی را نیز عرضه نکرده است. بر این اساس در صورتی که دولت نتواند از منابع دیگر، تامین مالی و کسری بودجه را جبران کند، سیلی از اوراق طی ماه‌های آینده، بازار سرمایه را درنوردد.

قانون بودجه سال ۱۴۰۰، دولت را موظف کرده بود که طی شش ماهه نخست سال جاری، حدود ۱۳۸هزار میلیارد تومان از محل واگذاری شرکت‌های دولتی، اموال و املاک مازاد دولت محقق کند. با این حال اما به گفته ارکانی دولت در مدت مقرر از محل این منبع، هیچ درآمدی کسب نکرده است. در همین ارتباط وزیر اقتصاد نیز در نامه‌ای به رییس‌جمهوری ۱۵ چالش جدی در این مسیر را برشمرده است. اگر چه منتقدان بر این باورند که خاندوزی در این موضوع یک‌طرفه با قاضی رفته است و در واقع خود دولت به عنوان اصلی‌ترین چالش تحقق این درآمدها محسوب می‌شود. بر این اساس گفته می‌شود موانع جدی خصوصی‌سازی در ایران از جمله بی‌رغبتی بخش‌های دولتی به واگذاری دارایی‌ها و اموال، در کنار مسیر صعب‌العبور خرید دارایی‌ها از سوی بخش خصوصی و مانع‌تراشی‌های بسیار از جمله دلایل عدم تحقق درآمدهای در نظر گرفته شده در بودجه‌های سالانه از کانال فروش و واگذاری اموال و دارایی‌های دولت است. به هر روی اما نکته مهم این است که دولت همچنان نتوانسته درآمدها پیش‌بینی شده از این محل را محقق کند. در همین حال طی شش‌ماهه نخست سال، درآمد دولت از مالیات بر خانه‌های خالی و خودرو‌های لوکس به عنوان پایه‌های مالیاتی جدید هم نزدیک به صفر بوده است؛ اگر چه به گفته عوض کمیسیون برنامه و بودجه، دولت در دیگر درآمد‌های مالیاتی خوب عمل کرده و حدود ۹۰ درصد از درآمدهای این منبع، محقق شده است. با این حال اما درآمدهای مالیاتی به تنهایی نتوانسته کفاف هزینه‌های دولت را بدهد و از همین رو دولت آسان‌ترین راه برای کسب درآمد یعنی عرضه اوراق را در پیش گرفته است. به ویژه آنکه درآمدهای نفتی مصرح در بودجه نیز برای بازگشت به کشور راه پرپیچ و خمی را طی می‌کنند. به گفته ارکانی، بر اساس گزارش رسمی دیوان محاسبات، دولت و وزارت اقتصاد مجوز داشته‌اند که طی شش ماه ابتدایی سال، ۶۷هزار میلیارد تومان اوراق به فروش برسانند. با این حال، در این مدت ۱۱۴ هزار میلیارد تومان، اوراق فروخته‌ شده است. در واقع، یکی از دلایلی که دولت در این مدت پول قرض نگرفته، انتشار بیش از حد مجاز اوراق قرضه بوده که افت بازار سرمایه در روزهای گذشته را در پی داشته است. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه در ادامه گفت‌و‌گو با اقتصادآنلاین اظهار کرده است که ۱۰ هزار میلیارد تومان از اوراق منتشر شده، صرف پرداخت سررسید اوراق فروخته شده در گذشته بوده است.

جذب حداکثری پول از بازار

حالا اما روایت دیگری نیز از سوی رییس مرکز مدیریت بدهی‌های عمومی و روابط مالی دولت بیان شده که زنگ خطر را برای اهالی بازار سرمایه به صدا درآورده است. بنانی در مورد میزان عرضه اوراق از ابتدای سال گفته است: مبلغی که دولت از ابتدای سال تاکنون از محل فروش اوراق نقدی به دست آورده‌ با احتساب مجوزی که از شورای عالی هماهنگی اقتصادی دریافت کرده بود و از محل آن هم در هفته گذشته اوراق منتشر کرده، ۵۱ هزار میلیارد تومان بوده است. این مقام مسوول با بیان اینکه این میزان، حاصل فروش نقدی اِراد و سلف در بازار بوده، عنوان کرده است: به این معنا که ۴۳ هزار میلیارد تومان تا شهریور و حدود هفت هزار میلیارد تومان در همین هفته گذشته اوراق فروخته شده و پولی بوده که دولت در بازار به صورت نقدی از محل فروش اوراق به دست آورده‌ است. بنانی اظهار کرد که در هشت ماه گذشته دولت برای تسویه اصل و سود اوراقی که در سنوات قبل مانند سال گذشته منتشر و سررسید شده بودند، معادل ۵۸ هزار میلیارد تومان پول پرداخت کرده که ماهانه رقمی حدود هفت تا هشت هزار میلیارد تومان بوده است. به گفته رییس مرکز مدیریت بدهی‌های عمومی و روابط مالی دولت، در آبان ماه ۸ تا ۸۵۰۰ هزار میلیارد تومان برای تسویه اصل و سود اوراق پول پرداخت شده است. بر این اساس حاصل فروش نقدی که دولت از محل فروش اوراقی که به صورت نقد در بازار به دست آورده و در ازای هر کدام آنها پول نقد گرفته، ۵۱ هزار میلیارد تومان بوده و بابت تسویه اصل و سود اوراقی که در بازار از قبل وجود داشته یا اصل و سود آن سررسید شده، ۵۸ هزار میلیارد تومان پول به بازار داده‌ است! بنانی مدعی شده که بر این اساس، دولت در واقع ۵۱ هزار میلیارد تومان گرفته‌ و ۵۸ هزار میلیارد تومان هم پرداخت کرده‌ است! پس نه تنها چیزی دست دولت را نگرفته، بلکه هفت هزار میلیارد تومان بیشتر از آن چیزی که گرفته، پرداخت کرده است! بنانی در حالی این اظهارات را در گفت‌و‌گو با بورس ۲۴ مطرح کرده که طی سه ماه گذشته، معاملات اولیه و ثانویه اوراق در بازار سرمایه، موجی از خروج نقدینگی از سهام به سمت بازار بدهی را به راه انداخته است. در حالی که رییس سازمان بورس طی روزهای اخیر مدعی شده بود که اهالی بازار سرمایه کمترین میزان خرید اوراق را ثبت می‌کنند، اما حراج هفته گذشته نشان داد، اهالی حقیقی و حقوقی بازار سرمایه نقش پررنگ‌تری را نسبت به بانک‌ها در خرید اوراق ایفا کرده‌اند. در همین حال هفته گذشته نرخ بازدهی اخزا رکود دیگری را از خود بر جای گذاشت و در بیست و چهارم آبان ماه به ۲/۲۴ درصد رسید که بیشترین میزان از ابتدای سال ۹۸ بوده است!

ریسک ادامه‌دار عرضه اوراق

در این میان بنانی اظهارات دیگری را نیز مطرح کرده است که نشان از تداوم ریسک عرضه اوراق برای بازار سرمایه تا پایان سال دارد. رییس مرکز مدیریت بدهی‌های عمومی و روابط مالی دولت با بیان اینکه در قانون بودجه دولت به میزان ۱۳۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان مجوز انتشار اوراق داشته اعلام کرده است که دولت از این محل، ۸۱ هزار میلیارد تومان اسناد خزانه منتشر کرده و تا به امروز هنوز بحث واگذاری آن به پیمانکاران انجام نشده است. همچنین از میزان ۱۳۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، ۱۲۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان آن را استفاده کرده که ۸۱ هزار میلیارد تومان آن اسناد خزانه بوده و مابقی نیز اِراد، اوراق مرابحه و اوراق سلف بوده است. بنانی تاکید کرده است که در حال حاضر، شش هزار میلیارد تومان اوراق منتشر نشده باقی مانده است. او عنوان کرده است که از میزان ۵۰ هزار میلیارد تومان اوراقی که مجوز آن را شورای هماهنگی اقتصادی صادر کرده است تنها ۱۰ هزار میلیارد تومان فعلا اجازه انتشار یافته و ۷۵۰۰ میلیارد تومان آن هفته گذشته به فروش رفته است. ۲۵۰۰ میلیارد توان دیگر آن نیز در هفته جاری عرضه می‌شود. بر این اساس ۴۶ هزارمیلیارد تومان از مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی باقی مانده اما دولت هنوز برای انتشار ادامه آن برنامه‌ای ندارد. با این حال اما جیب خالی دولت، عدم بازگشت منابع حاصل از فروش نفت، کاهش درآمدهای تجاری، عدم تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده از محل واگذاری اموال و بسته بودن تمامی راه‌های تامین مالی دولت، این نگرانی را ایجاد می‌کند که وزارت اقتصاد به تدریج برای انتشار باقی مانده این اوراق نیز برنامه‌ریزی کرده و بدین ترتیب ریسک عرضه اوراق برای بازار سرمایه را تداوم بخشد. این در حالی است که رییس سازمان بورس اعلام کرده بود، عرضه اوراق به اندازه کشش بازار سهام خواهد بود. بر همین اساس این سوال مطرح است که آیا بازار سهام کشش عرضه این ۴۶ هزار میلیارد تومان اوراق علاوه بر اوراق منتشر شده اما عرضه نشده دولت را خواهد داشت؟