جاده هموار برجام
به گزارش جهان صنعت نیوز: این‌طور که به نظر می‌رسد شرایط سخت اقتصادی و معیشتی مردم که تا حد بسیاری متاثر از فشارهای بین‌المللی و تحریم‌هاست کار خودش را کرده و آقایان مخالف برجام اگرچه به صراحت نمی‌گویند و رسم اعتراف ندارند اما در مسیر خود تغییراتی ایجاد کرده‌اند. شاهدش هم همین اظهارات اخیر جناب ذوالنوری است. او که پیش‌تر در صحن علنی مجلس برجام را آتش می‌زد حالا بر اهمیت مذاکره تاکید کرده و خواستار پیگیری آن است. حالا اینکه دلیلش به قول او طلبکاری ما باشد یا نیاز به رفع تحریم و کم کردن بار فشارها هم در مرحله دوم اهمیت است.
تغییر رویه دلواپسان
در شرایط فعلی که هم طرف غربی خواستار توافق و ادامه مسیر حل مشکل از طریق مذاکره است و هم داخل، آن طیف تندروی پایداری مجدانه مقابل برجام و توافق نایستاده‌اند، به نظر می‌رسد که دست دولت رییسی قدری بازتر باشد.
بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران نیز به همین امید هستند و با اشاره به همین تحولات داخلی و بین‌المللی چشم‌انتظار توافق و احیای برجام نشسته‌اند.
مثلا جاوید قربان‌اوغلی دیپلمات پیشین در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: «آقای ذوالنوری و دیگر کسانی که یک روز می‌خواستند برجام را آتش بزنند و آن صحنه‌آرایی را در مجلس کردند و هر بد و بیراهی را به ظریف گفته و حتی از واژه خیانت استفاده کردند، الان تغییر رویه دادهاند و این پدیده عجیبی نیست. به این خاطر که آنها با برجام مخالف نبودند، بلکه با افرادی مثل ظریف مخالف بوده و نمی‌خواستند که آنها در چشم مردم به عنوان منجی و کسی که بار سنگینی را از دوش مردم برمی‌دارد، جلوه کنند، اگرنه کافی است یک نفر برجام را بخواند و آن امتیازاتی که به دست آورده بودیم را ببیند؛ برای هر آدم منصفی وضعیت مشخص است و حتی آقای ترامپ چندین بار به صورت علنی و رسانه‌ای گفت که ظریف سر آقای کری کلاه گذاشته و نباید آن پول‌ها را می‌دادیم و این قطعنامه‌ها را برمی‌داشتیم. همه اینها مشخص بود و مخالفان برجام نیز مساله‌شان این بود که طیف همسو با آنان مذاکره را برعهده نداشت.»
او افزود: «الان که طیف خودشان سر کار آمده اما وضع فرق کرده است. فقط هم ذوالنوری نیست. آقای امیرعبداللهیان به صراحت گفت که مصوبه مجلس یک مانع برای ما شده است. یا خود آقای باقری‌کنی که از مخالفان سرسخت برجام بود در آخرین صحبت گفت که مذاکرات هسته‌ای تمام شده و این یعنی تلویحا گفت که برجام تمام شده و حرف بر سر احیای آن است.»
قربان‌اوغلی با اشاره به اینکه «تمام قوا دست اصولگرایان است» گفت: «همه قدرت را در شرایطی در اختیار دارند که وضع مملکت در سه ماه اخیر بدتر شده است. هیچ گشایشی در مسائل خارجی رخ نداده است. نه گرانی را کنترل کرده‌اند و… بنابراین خوشان هم می‌دانند که تنها راه برون‌رفت از این بحران حل مسائل بین‌المللی و در راس آن حل مساله برجام است. برای همین هم تغییر ادبیات دادهاند.»
وی همچنین گفت: «این تمایل را غربی‌ها هم می‌دانند چون از وقتی رییسی آمده شرط‌‌هایی گذاشته که از حجم ادبیات تند و علیه برجام کم کند. باید دید که این مساله چقدر تاثیر می‌گذارد. این تاثیرگذاری هم از اراده لازم برای تفاهم برمی‌گردد.»
تحول مثبت در مخالفان برجام
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین در وزارت خارجه نیز از دیگر کارشناسانی است که به تغییر اوضاع برجامی امیدوار شده است. او با اشاره به تغییر رویه دلواپسان و استقبال آنها از مذاکره می‌گوید: «طبیعی است که جریانات و گروه‌های سیاسی منتقد و مخالف وقتی به قدرت می‌رسند، تغییر موضع بدهند چون با شرایط و وضعیت رو‌به‌رو شده و باید پاسخگو باشند. دوستانی که در دولت جدید حاکم شدند هم الان به خوبی درک کردند که بدون برجام، راهی برای حل مشکلات نیست. این کاملا برخلاف آن مواضعی است که قبلا داشتند و می‌گفتند که تحریم نعمت یا برجام خسارت مطلق است و می‌شود از طرق مسائل داخلی مشکلات را حل کرد. بنابراین این تغییر موضع‌ها یک تحول مثبت در جهت کمک به حل مشکلات و معضلات در شرایط ناهنجار فعلی است.»
وی افزود: «اما طبیعی است افرادی که قبلا درباره یک موضوع برداشت منفی داشتند و سعی کردند که فقط نقاط منفی آن را ببینند شاید انگیزه کافی برای به نتیجه رساندن آن نداشته باشند. ضمن اینکه احتمالا تجربه کافی را هم نداشته اما به هر حال گام مثبتی است.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی خاطر نشان کرد: «اینکه در این شرایط برجام احیا می‌شود یا خیر البته موضوع دیگری است. الان شرایط با سال ۲۰۱۵ فرق کرده است. هم شرایط داخلی، هم شرایط بین‌المللی و هم نگاه آمریکایی‌ها تغییر کرده است. دولت بایدن نگاهی متفاوت از نگاه اوباما دارد و به مسائل منطقه خاورمیانه و مسائل مورد اختلاف بین ایران و غرب و منطقه هم نظر دارد. اکنون به نظر می‌رسد که تیم مذاکره‌کننده آمریکایی و اروپایی می‌خواهند خواسته و مطالبات کشورهایی مثل اسراییل و شورای همکاری خلیج‌فارس را مورد توجه قرار دهند و این بازگشت به برجام را پیچیده می‌کند. از طرف دیگر برای ایران هم مشکل است که گام‌های برداشته شده در جهت افزایش توان هسته‌ای را بدون تضمینی از سوی طرف مقابل، کنار بگذارد بنابراین وضعیت از هر دو طرف تغییر کرده و پیچیده است. اما اکنون قابل پیش‌بینی است که طرفین بتوانند به یک چارچوب مشخص برسند و بعد روی ادامه مذاکرات توافق کنند.»
شرایط مهیا برای مذاکره با عزت
امیدواری به حل مسائل هسته‌ای با غرب را در بین سیاسیون جبهه اصولگرا را نیز باید دید. مثلا حمیدرضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه که خودش زمانی گفته بود مهم این است که چه کسی مذاکره می‌کند، از تغییر شرایط و مهیا بودن شرایط مذاکره از موضع عزت می‌گوید. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «موقعیت ما به لحاظ پیشرفت فناوری هسته‌ای در ابعاد مختلف بسیاری خوب بوده است و حالا دیگر دست برتری را در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای داریم. این هم در شرایطی حاصل شد که آمریکایی‌ها از برجام خارج شده و به تعهدات خود پایبند نماندند. فرصتی شد که جمهوری اسلامی گام‌های موثر و علمی خوبی را در زمینه نصب سانتریفیوژهای جدید و افزایش غنی‌سازی بردارد. به این ترتیب قدرت چانه‌زنی ما بسیار افزایش یافته است. ضمن اینکه با سیاست‌ها خنثی‌سازی تحریم‌ها به سمتی رفته که نتوانند از ابزارهای فشار علیه جمهوری اسلامی استفاده کنند.»
وی تاکید کرد: «در این شرایط باید هم شروطی که دولت اعلام کرده توسط طرف مقابل عمل شود، هم اینکه مذاکره به بحث لغو تحریم‌ها محدود بماند و جمهوری اسلامی اجازه طرح مسائل دیگر را نمی‌دهد.»
ترقی در پاسخ به اینکه پیش‌بینی شما از نتیجه مذاکره در شرایط فعلی چیست؟ گفت: «مذاکره از موضع عزت و اقتدار با مذاکره از موضع ذلت و انفعال خیلی فرق دارد. الان مذاکره از موضع عزت صورت می‌گیرد و به هیچ‌وجه حاضر نیستند که امتیاز جدیدی را به غربی‌ها بدهند یا از مواضع جمهوری اسلامی عقب‌نشینی کنند. این مذاکره مورد نظر مردم هم هست. مردم قبلا بالغ بر ۷۵ درصد اعتقاد داشتند که با مذاکره مشکلات ما حل می‌شود اما الان به این نتیجه رسیده‌اند که با این مواضع آمریکا، نباید به مذاکره دل ببندند و آن را عامل حل مشکلات کشور تلقی کنند بنابراین خیلی امیدوار به مذاکره نیستند و اعتقاد دارند که مشکلات کشور باید از طرق دیگری حل شود. این بی‌میلی به مذاکره‌کنندگان هم کمک کرده و سبب می‌شود که با این پشتوانه بتوانند مقتدرانه در مذاکرات حضور یافته و بدون هیچ امتیازدهی خواسته‌ها و منافع ملت را پیگیری کنند.»
وی افزود: «به نظر می‌رسد که غربی‌ها به روند پیشرفت فعالیت‌های هسته‌ای ایران خیلی اهمیت می‌دهند و نمی‌خواهند که بیش از این پیشرفت داشته باشیم بنابراین به نظر می‌رسد در حال آماده شدن برای این هستند که همین‌جا جمهوری اسلامی را متوقف کرده و دست از تحریم‌ها برداند تا ایران به عنوان یک کشور دارای فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز شناخته شود و در روابط خود با آن تجدیدنظر کنند.
اراده مذاکره در ایران
عباس سلیمی‌نمین تحلیلگر مسائل سیاسی نیز از دیگر اصولگرایانی است که اراده ایران در امر مذاکره را جدی می‌داند. البته او معتقد است که این اراده از قبل هم بوده و موضع نظام در این خصوص تغییری نکرده است. به گفته او این طرف غربی است که با رویکرد خود تعیین‌کننده نتیجه مذاکره خواهد بود.
سلیمی نمین در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره تغییر رویکرد برخی از اصولگرایان و مخالفان برجام، گفت: «در دولت آقای رییسی چیزی تغییر نکرده اما برخی عناصری که موضع منصفانه و دقیقی از نظر کارشناسی نداشتند به نحوی تغییر رویکرد دادهاند. آقای رییسی قبل از انتخابات هم در تبلیغات خود تاکید کرده بودند که اگر آمریکایی‌ها به برجام برگردند و تحریم‌ها را بردارند ما هم به برجام برمی‌گردیم. این سیاست واحدی بوده که از ابتدا ایشان بر آن تاکید کرده است. اما افراد دیگری که مواضعی داشتند و مواضع آنها هم خیلی هم دقیق نبوده و حتی با سیاست نظام هم سازگاری نداشت، تغییر رویه دادهاند.»
وی افزود: «حالا اینکه چرا افرادی مثل آقای ذوالنور تغییر رویه دادهاند به این برمی‌گردد که این افراد وقتی از نزدیک با موضوع درگیری می‌شوند، نگاه جامع‌تری پیدا می‌کنند.»
سلیمین‌نمین تاکید کرد: «این ما نیستیم که در این زمینه منشا امیدواری می‌شویم. سیاست نظام از ابتدا این بوده است. آمریکایی‌ها هستند که باید به عقلانیت و آنچه می‌گفتند برگردند. یکی از شعارهای تبلیغاتی آقای بایدن بازگشت به برجام بود و یکی از انتقادات جدی او به ترامپ بحث خروج از برجام بود؛ بنابراین او است که به وعده انتخاباتی خود به ملت آمریکا پشت پا می‌زند. البته این هم برای ما مطلب قابل‌تاملی است. آقای رییسی هیچ تغییری نکرده است. اما اظهارات قبل و بعد از انتخابات آقای بایدن خیلی تفاوت دارد و همین هم بر سخت بودن کار دلالت دارد. این یعنی توافق با آمریکایی‌ها که متاثر از صهیونیست‌ها که فریبکاری را دنبال می‌کنند، دشوار است و باید حتما تضمین‌های لازم گرفته شود اگرنه باز هم ما امتیاز می‌دهیم و امتیاز نمی‌گیریم.»
وی افزود: «ما نباید فکر کنیم که منشاء امید، ما هستیم چون ما اگر از اول گفته بودیم اهل مذاکره و گفت‌وگو هستیم البته به شرطی که طرف مقابل هم به اصول انسانی و اصول بین‌المللی پایبند باشد. البته من فکر می‌کنم آمریکایی‌ها مجبور خواهند شد تن به این مساله بدهند.»
اجماع در ایران
شاید هنوز بین طیف‌های سیاسی مختلف در داخل ایران پیرامون اینکه در جریان مذاکره چه بگوییم و چه امتیازی بدهیم یا کجا پافشاری کنیم و از چه موضعی کوتاه نیاییم اختلاف‌نظر باشد اما حداقل در یک مورد اجماع حاصل شده است و آن اینکه وقت مذاکره است و اراده نظام مبتنی بر آن. تندروها هم پا پس کشیده یا به قول سلیمی نمین نگاه جامع‌تری پیدا کرده‌اند. امید است که از این فرصت بهترین استفاده شده و مشکلات مردم با لغو تحریم کاسته شود.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :