شکست یا مذاکرات طولانی؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: تحلیل اوضاع در این شرایط اما چندان ساده نیست و دلیلش هم تفاوت‌ها و تعارضاتی است که در مواضع طرفین برجامی شاهدیم. طرف ایرانی تا وین رفته، روزها رایزنی کرده و پیش‌نویس‌هایش را تحویل داده است؛ آن‌طور هم که گفته می‌شود پیشنهاداتش کاملا منطقی است. آنچه که امیدوار‌کننده است اما اینکه ایران پذیرفته مبنای مذاکرات همان توافقاتی باشد که در شش دور قبلی حاصل شده است. آنچه اما تردید ایجاد می‌کند این است که غربی‌ها به اندازه مقامات ایرانی خوش‌بین نبوده و پیش‌نویس ایران را منطقی نمی‌دانند. حتی توافق را نیز آن‌طور که امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان می‌گوید چندان در دسترس نمی‌بینند، شاهدش اظهارات اخیر ماکرون که حتی در ازسرگیری مذاکرات در هفته آتی هم تردید دارد.
شاهد دیگر آنکه آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا مدعی شده: «ایران فعلا برای بازگشت به تعهداتش در برجام جدی نیست و همین موضوع این دور از مذاکرات وین را پایان داده است.» او افزود: «واشنگتن به ایران اجازه نخواهد داد که روند مذاکرات وین را، همزمان با ادامه فعالیت‌های هسته‌ای‌اش، به درازا بکشاند.»
این موضع وزیرخارجه آمریکا در حالی است که واشنگتن فری‌بیکن، رسانه آمریکایی، گزارش داده که بنابر ابلاغیه‌ای که دولت بایدن به کنگره داده، دولت آمریکا پیش از ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای در وین پنهانی برخی تحریم‌های جمهوری اسلامی را برداشته تا ایران بتواند به عراق برق بفروشد.
مواضع روسیه نیز از ضد‌ونقیضی و ابهامات موجود نمی‌کاهد. میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در جمع خبرنگاران درباره روند مذاکرات برجامی گفته: «هیات ایرانی یک بازنگری همه‌جانبه و اساسی را در پیش‌نویس سند برنامه هسته‌ای ارائه کرد که با واکنش انتقادآمیز طرف‌های غربی مواجه شد.» او افزوده است: «در حقیقت پیشنهاد ایران برای بازنگری اساسی در پیش‌نویس سند هسته‌ای که ما در طول شش دور مذاکره به آن دست یافتیم، تاثیری جدی بر شرکای غربی ما گذاشته است. آنها معتقدند که این، یک رویکرد افراطی است و به همین دلیل چنین واکنشی از خود نشان دادند.»
اولیانوف در ادامه نیز تصریح کرده که «یک قانون در مذاکرات وین وجود دارد، اینکه تا بر سر همه چی توافق نشود هیچ توافقی حاصل نخواهد شد. البته اصلاحات همیشه امکان‌پذیر است و تغییر موضع یک اتفاق عادی است اما بهتر است چنین اصلاحاتی به مانعی برای پیشرفت مذاکرات تبدیل نشود.»
قانون مورد اشاره او را در روزهای اخیر امیرعبداللهیان هم مورد تاکید قرار داده بود، به اضافه اینکه در مواضع و اظهارات ایرانی نشانی از تلاش برای اصلاح نتایج شش دور مذاکره قبلی نیست. بر همین اساس هم وضعیت بسیار پیچیده شده و تحلیل و پیش‌بینی به غایت سخت.
راه‌حلی جز مذاکره وجود ندارد
حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل سیاسی از افرادی است که همواره با عینک خوش‌بینی به پرونده هسته‌ای و مذاکرات جاری نگاه کرده و اگرچه معتقد است که مذاکرات بی‌نتیجه مانده، اما به آینده آن خوش‌بین است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «با توجه به اینکه متن پیشنهادی ایران که به اروپایی‌ها داده شده را ندیدم، نمی‌توانم تحلیل دقیقی داشته باشم اما با توجه به اینکه طرف اروپایی صراحتا آن را زیاده‌خواهی نامیده، می‌توان گفت که دور اول مذاکرات عملا بی‌نتیجه مانده است.»
وی افزود: «اگرچه قرار است این مذاکرات دور دوم هم داشته باشد، به نظر می‌رسد که این کار با مشکلات بسیاری مواجه است و دو طرف آمادگی حرکت به سوی یکدیگر را ندارند. این درحالی است که برای رسیدن به توافق باید از برخی خواسته‌هایشان بگذرند.»
بهشتی‌پور با اشاره اینکه «ظاهرا طرف ایرانی خواسته‌های خود را محکم مطرح کرده و طرف مقابل نیز حاضر نشده انعطاف خاصی از خود نشان دهد» در ترسیم چشم‌انداز ادامه مذاکرات گفت: «به نظر من با وجود این شرایط مذاکرات ادامه خواهد یافت چون راه‌حلی غیراز مذاکره وجود ندارد. در عین حال پیش‌بینی می‌کنم که مذاکرات طولانی در پیش باشد. شاید هم دو طرف در آینده انعطاف‌هایی را نشان دهند.»
وی افزود: «امروز خبری دیدم مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها مجود ۱۲۰ روزه به عراق داده‌اند تا واردات برق از ایران را ادامه دهد. همین را می‌توان انعطاف کوچکی تلقی کرد که نشان می‌دهد مایل هستند بالاخره راه‌حل‌هایی را پیدا کنند. اما این کافی نیست و اصل قضیه این است که آمریکا حداقل بخشی از دارایی‌های مسدود شده ایران را آزاد کند. شاید چنین اقدامی می‌توانست فضا را مثبت کند اما فعلا هر دو طرف خیلی محکم بر سر خواسته‌ها و مواضع خود ایستاده‌اند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی درباره نتایج عدم توافق و عدم احیای برجام نیز گفت: «گفته می‌شود که نباید اقتصاد را به مذاکرات گره بزنیم اما این درست نیست و می‌بینیم که واکنش بازار به وضعیت فعلی منفی است. مساله گره زدن یا نزدن مذاکرات و اقتصاد نیست. این واقعیت بازار است و فقط هم درباره ایران صدق نمی‌کند. به طور کلی اقتصاد تحت تاثیر تحرکات سیاسی قرار دارد، همچنان که تحرکات سیاسی تحت تاثیر منافع اقتصادی است. باید بدانیم که کشورها این موضوع را تعیین نمی‌کنند و این قوانین حاکم بر بازار و اقتصاد و از طرف دیگر بر سیاست است و باید به آن توجه کرد.»
شکست مذاکرات؟
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه تحلیلگر مسائل بین‌الملل از جمله افرادی است که وضعیت را چندان امیدوار‌کننده نمی‌داند. او در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» می‌گوید: «شخصا انتظار داشتم که توافق موقتی صورت بگیرد و بر اساس آن ایران بازرسی‌ها را بپذیرد و تولید بیش از این سوخت خود را متوقف کند. توافقی که طرف مقابل نیز بر مبنای آن بخش قابل اثرگذاری از تحریم‌ها را بردارد. چنین توافقی درعمل تقویت‌کننده دیپلماسی خواهد بود اما از همان ابتدا دیدیم که قانون همه یا هیچ در مذاکرات حاکم شد و علت شکست آن نیز همین بود.»
وی افزود: «قانون همه یا هیچ در دنیا و در هر مذاکره‌‌ای عامل شکست و حذف دیپلماسی خواهد بود. من معتقدم که این شرایط باعث شد موضع دیپلماسی تضعیف شود اما اگر یک توافق موقتی که من عنوانش را آتش‌بس گذاشته بودم، شکل می‌گرفت حداقل دیپلماسی تقویت شده و ثمرات اولیه آن دیده می‌شد و زمینه احیای برجام هم فراهم می‌شد.»
فلاحت‌پیشه در ادامه گفت: «اما دیدیم که دوطرف خواسته‌های حداکثری خودشان را مطرح کردند. خواسته‌هایی که می‌دانیم با توجه به چالش‌هایی که در طول دوران بعد از خروج ترامپ از برجام شکل گرفته بود، عملی نیست. قبلا هم گفته‌ام که عنوان چنین وضعیتی را باید شکست بیانیه‌ای گذاشت. یعنی طرفین بیانیه‌های حماسی را صادر کرده و شکست مذاکرات را به عنوان پیروزی خود قلمداد کنند که باعث ایجاد یک فضای بدبینی خواهد بود.»
وی در پاسخ به اینکه آینده مذاکرات را با توجه به شرایط فعلی و مواضع اعلامی چطور پیش‌بینی می‌کنید؟ گفت: «طبیعی است که اگر رویداد خاص و منفی دیگری رخ ندهد، طرفین هفته آینده به وین بازمی‌گردند و نظر مقامات سیاسی ارشد خودشان را در قبال موضع طرف مقابل اعلام می‌کنند. بعد از آن است که ما می‌توانیم امیدوار باشیم نشست دیگری شکل بگیرد یا خیر.»
وی افزود: «اگر مواضع خیلی از هم دور باشد، عملا ما یک هفته پرچالش را در موضع‌گیری‌های سیاسی خواهیم داشت و حتی ممکن است که نشست آینده به تعویق افتد اما اگر امکان نزدیک شدن مواضع وجود داشته باشد، طرفین سعی می‌کنند با یک برنامه B وارد شوند و امکان رسیدن به توافق را فراهم کنند.»
فلاحت‌پیشه خاطرنشان کرد: «واقعیتی که وجود دارد این است آن چیزی که ما تاکنون از این مذاکرات دیدیم، چیزی نیست که عنوانش را شکست دیپلماسی گذاریم ولی معنای پیروزی دیپلماسی نیز از آن مستفاد نمی‌شود؛ بلکه یک توقف دیگری شکل گرفته است.»
وی در ادامه گفت: «معتقدم که لازم نبود هیات ایرانی برای صدور یک بیانیه یکی از کاروان‌های دیپلماتیک را در فضای شرایط اقتصادی ناگوار کشور اعزام کنند. می‌توانستند همین بیانیه را در تهران هم مطرح کنند یا اینکه افراد معدودی را برای اعلام مواضع بفرستند. به هر حال باید دید که در این یک هفته مسوولان عالی سیاسی دو کشور اصلی یعنی ایران و آمریکا چه تصمیمی می‌گیرند. براساس این تصمیم است که نشست آینده مشخص می‌شود. ممکن است در طرف آمریکایی رییس‌جمهور تحت فشار باشد که به عنوان یک نشانه منفی تحریم‌ها را دوباره شکل دهد، رایزنی‌هایی برای از بین بردن گشایش‌های بعد از ترامپ در قبال مناسبات اقتصادی ایران شکل گیرد و شاهد تکاپوی بیشتر عوامل آشوب‌ساز در مذاکرات مانند صهیونیست‌ها باشیم. ولی با این وجود، به خاطر احترامی که برای دیپلماسی قائل هستیم من معتقدم سرنوشت محتوم موضوع هسته‌ای، دیپلماسی است و باید طی هفته دیگر هم به آن فرصت و مجال دهیم تا ببینیم چه شرایطی شکل می‌گیرد.»
منتظر نتیجه
این‌طور که به نظر می‌رسد مرور مواضع اعلامی و حتی اخبار غیررسمی هم فایده ندارد و برای مشخص شدن نتیجه باید تا مرحله‌ای که مقامات سیاسی تصمیم‌گیرنده در هر کدام از کشورهای عضو برجام تصمیمات خود را اعلام کنند، منتظر ماند. آن وقت است که معلوم خواهد شد دور بعدی همان طور که تهران گفته از دوشنبه بعد شروع خواهد شد یا آن‌طور که ماکرون گفته در همینجا متوقف خواهد شد. اگرچه در بهترین حالت و ازسرگیری مذاکرات نیز باید همان طور که بهشتی پور تاکید کرد منتظر مذاکراتی طولانی بود و تصور نکرد که به این زودی‌ها تکلیف برجام مشخص خواهد شد.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :