دور جدید مذاکرات وین زیر سایه رفتار‌های ناسازگار
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * دور هفتم مذاکرات وین در حالی پس از پنج روز مذاکرات مقدماتی در حال انجام است که طرفین مذاکره ضمن تلاش برای پیشبرد برنامه‌ها در وین، رفتار‌های ناسازگاری را به صورت توامان نمایش می‌دهند. در این ارتباط، تهران در حالی که در وین برای پیشبرد برنامه‌های خود مصمم است، همزمان فعالیت‌های هسته‌ای خود را از سر گرفته، با نصب دوربین‌های نظارتی آژانس در سایت کرج مخالفت کرده، فاز جدیدی از برنامه‌های خود در سایت فردو را آغاز کرده و آنگونه که از مواضع اعلامی آنها پیداست، توانسته به میزان ۲۰ کیلو اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی به نقطه گریز یا همان فرار هسته‌ای برسد. آن طرف ماجرا یعنی آمریکا اگرچه به صورت غیرمستقیم برای مذاکره در وین حاضر است، اما همزمان دور جدیدی از تحریم‌ها علیه مقامات حقوقی را اعمال کرده و به زبان «رابرت مالی» نماینده آمریکا در امور ایران قویا هشدار می‌دهد که شکست مذاکرات، فشار‌های اقتصادی و دیپلماتیک را برای ایران به همراه خواهد داشت و اگر دیپلماسی شکست بخورد، تدابیر تازه‌ای برای بستن راه درآمدهای ایران اتخاذ خواهد شد. البته زبان انذار و تهدید همه ابعاد هشدار‌های رابرت مالی نیست. هشدار رابرت مالی بُعد انگیزشی و حمایتی نیز دارد و قویا اعلام کرده که اگر عزم و تصمیم تهران در دور مذاکرات جدید جدی باشد، آمریکا نیز طرفی جدی خواهد بود و رفتاری سازنده را برای بازگشت متقابل به برجام از خود نشان خواهد داد.
از منظر نشانه‌شناسی، قرار گرفتن جدی و بی‌وقفه ایران در مسیر فعالیت‌های غیر‌قابل بازگشت هسته‌ای از یک‌سو و اعمال تحریم‌های جدید علیه مقامات حقوقی ایران از طرف واشنگتن آن هم در شرایطی که همزمان دور جدیدی از مذاکرات در وین جاری است، معنا و مفهومی جز رفتار‌های ناسازگار ندارد. از منظر کارکردگرایی این رفتار‌های ناسازگار نتیجه‌ای جز ایجاد مواضع نامنعطف و متصلب و همچنین ایجاد شرایط انسداد و فریز در مسیر مذاکرات و در نتیجه شکست آن ندارد. البته سهم رفتار‌های ناساز واشنگتن در ایجاد شرایط انسداد و فریز بیشتر از سهم رفتار‌های ناسازگار تهران است، چراکه مقامات تهران بر این باورند که عقیم‌سازی برجام بیش از همه در رفتار‌های ایذایی واشنگتن ریشه دارد و از آنجایی که نقش واشنگتن در بی‌ثمر‌سازی برجام آن هم از رهگذر خروج از آن غیر‌قابل انکار است، بنابراین واشنگتن نباید فاز جدیدی از اقدامات ایذایی را در شرایط مذاکرات جدید در دستور کار قرار دهد. از منظر هدف‌گذاری و نتیجه‌گرایی، فاز جدید رفتار‌های ناسازگار واشنگتن یعنی اعمال تحریم‌های جدید علیه مقامات ایران، منجر به سرسختی و مواضع نامنعطف ایران در میز مذاکره می‌شود. در واقع به همان میزانی که واشنگتن به رفتار‌های ایذایی خود ادامه دهد و همچون زمان ترامپ به کارزار فشار حداکثری روی آورد، به همان میزان نیز رفتار‌های تهران غیرمنعطف‌تر و سرسخت‌تر می‌شود و همین رفتار‌های ایذایی و ناسازگار باعث می‌شود که تهران بخواهد برنامه‌های هسته‌ای (توسعه‌یافته) و غیر‌قابل بازگشت خود را به مثابه «موازنه تهدید» در اخذ امتیازات بیشتر از واشنگتن و تروئیکای اروپایی برجام استفاده کند. حال و در شرایط حاضر آنچه باید برای مقامات تهران، راهنما و الگوی عمل باشد، نه مساله «مقصریابی» واشنگتن در خروج از برجام، بلکه بازتعریف فاز جدیدی از دستورالعمل سازنده برای انجام مذاکرات نتیجه‌محور است. برای انجام این مذاکرات نتیجه‌محور، به شروط جدیدی نیاز نیست، چراکه هرگونه افزودن شروط به شروط قبلی می‌تواند مواضع طرف مقابل در میز مذاکره را سخت‌تر و نامنعطف‌تر کند. در واقع مقامات تهران و سرپرست مذاکره‌کننده ارشد تهران باید نیم‌نگاهی به رفتار‌های انگیزشی واشنگتن که از زبان رابرت مالی گفته شده، توجه کند و تمام دغدغه خود را به آن بخش از رفتار‌های ایذایی و پروژه ایران‌آزاری واشنگتن معطوف نکند. در واقع کمی واقع‌بینی بر آنچه که بر اقتصاد بیمار و ناخوش‌احوال ایران جاری است، لازم می‌نمایاند که ایران بخواهد دور جدید مذاکرات وین را به فرصتی برای باز‌سازی و ترمیم حیات و سازوکار‌های اقتصادی تبدیل کند. به این ترتیب اگرچه برجام همچون عصای موسی نمی‌تواند برای اقتصاد ایران معجزه کند، اما قطعا می‌تواند ممدحیات اقتصاد ایران شود. این عزم تهران آن هم در شرایطی که هرروزه تهدید مقامات تل‌آویو در حال افزایش است، ضرورت انجام مذاکرات نتیجه‌محور مذاکره را دوچندان می‌کند.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
لینک کوتاه :