روند مذاکرات وین/منتظر و خوش‌بین
به گزارش جهان صنعت نیوز: دومین جلسه کمیسیون مشترک برجام در هفتمین دور مذاکرات وین ظهر پنجشنبه برگزار شد و نشست‌های کارشناسی نیز ادامه دارد. علی باقری‌کنی معاون وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران بعد از نشست پنجشنبه از احساس متفاوت خود گفته و تصریح کرد: «آنچه امروز احساس کردم با آنچه روز جمعه احساس کردم متفاوت بود و احساسم این است که طرف مقابل اراده جدی‌تر برای ورود به گفت‌وگوهای موثر و نتیجه‌بخش پیدا کرده است.»
او درباره تحریم‌های اخیر آمریکا علیه ایران نیز گفت: «اقدامات غیرسازنده و تخریبی آمریکایی‌ها که در حین مذاکرات انجام می‌شود در نشست کمیسیون مشترک مورد اعتراض چند کشور ۱+۴ قرار گرفت و آنها هم این اقدام را غیرسازنده خواندند و خواستار آن شدند که آمریکا از این اقدامات تخریبی خودداری کند.»
وضعیت اما آنقدرها که باقری‌کنی می‌گوید مایه امیدواری و خوش‌بینی نیست. مصداق این مدعا آن است که سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه گفته: «شرایط در حال تغییر است، زمان در حال گذر است، شرایط دشوار است و احتمالا حتی پیچیده‌تر از زمانی که دور ششم مذاکرات به پایان رسید، اما این دلیلی برای ناامید شدن نیست.» او افزود: «ما باید در این موضوع هماهنگی نزدیکی با همه شرکت‌کنندگان (در این مذاکره) داشته باشیم و روسیه آماده است چنین هماهنگی‌هایی را در مسیرهای مختلف انجام دهد.» او پیش از این هم تاکید کرده بود که «هیچ‌یک از اعضای برجام علاقه‌ای به از بین رفتن این پیمان ندارند.»
در دیدارها و مواضع طرف غربی هم نشانی از تغییر رویکرد نیست مثلا لیز تراس وزیر امور خارجه انگلیس با آنتونی بلینکن همتای آمریکایی‌اش پیش از نشست G7 در لیورپول دیدار کرده و موضوع مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای نیز از جمله مهم‌ترین محورهای رایزنی آنان بوده است. در بیانیه وزارت خارجه انگلیس اما درباره این گفت‌وگوها آمده است: «در این دیدار بر ضرورت مشارکت هدفمند ایران برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای تاکید شده است.» در واقعا هیچ جای این گفت‌وگوها نشانی از عقب‌نشینی طرف غربی و تمایل به تن دادن به خواسته‌های ایران مشاهده نمی‌شود.
طرف ایرانی اما همچنان خوش‌بین است. مثلا سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان گفت که «انشاءالله در روزهای آتی در حوزه خنثی‌سازی تحریم‌ها خبرهای بهتری در راه خواهد بود.»
او البته تاکید کرد که «موازی با انجام مذاکرات وین برای لغو و رفع تحریم‌ها، موضوع خنثی‌سازی تحریم‌ها را نیز به پیش می‌بریم». اشاره خطیب‌زاده به بحث خنثی‌سازی تحریم‌ها احتمالا برای راحت کردن خیالمان است اما در واقعیت خیال مردم با این حرف‌ها راحت نمی‌شود چون تجربه نشان داده که هر وقت گزینه خنثی‌سازی تحریم را روی میز آورده‌ایم دلیلش این بوده که در امر لغو تحریم‌ها به در بسته خورده‌‌ایم.
جنگ روایت‌ها
تحلیلگران داخلی اما با همه این اوصاف تمایل دارند که خوش‌بین بمانند. مثلا امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» تاکید می‌کند که «همین قدر که فعلا مذاکرات در حال انجام است و مذاکره‌کنندگان در وین هستند خود یک نقطه امیدواری است.»
او با اشاره به اینکه «مذاکرات بسیار سخت، دشوار و زمانبر و موضوعات نیز بسیار پیچیده و چندوجهی است» گفت: «دور از انتظار است که توافق به سرعت حاصل شود. ما هم اطلاعات پشت پرده و غیرعلنی نداریم که بر اساس آن تحلیل یا پیش‌بینی کنیم. فقط می‌دانیم که طرفین ابراز خرسندی کرده‌اند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملی ادامه داد: «به نسبت هفته گذشته فضا امیدوارکننده‌تر شده است اما نمی‌توان با اطمینان گفت که توافق حاصل می‌شود یا خیر. همچنین نمی‌توان گفت که توافق احتمالی چه زمانی به دست خواهد آمد.»
وی وضعیت فعلی را «جنگ روایت‌ها» خواند و گفت: «روایت ایران می‌گوید که غرب عقب‌نشینی کرده و پذیرفته که در مورد دو پیش‌نویس ایران بحث کنند. ایران می‌گوید که روسیه و چین از موضع ایران حمایت کرده‌اند. در مقابل، طرف غربی می‌گوید که پیش‌نویس‌های ایران کنار گذاشته شده و به متنی که تا دور ششم مذاکرات محور بوده، برگشته‌اند. همچنین می‌گوید که روسیه و چین از ایران حمایت نمی‌کنند.»
ابوالفتح افزود: «ما چون دسترسی به اطلاعات پشت پرده و محرمانه طبقه‌بندی شده مذاکرات نداریم نمی‌دانیم که کدام روایت درست است اما این را می‌دانیم که به هرحال بخشی از قضیه فضاسازی است و همین اندازه که مذاکرات در جریان است می‌تواند نشانه امیدواری باشد و می‌توان گفت که مذاکرات رو به جلو است. اما شاید زمان زیادی نیاز باشد تا توافق حاصل شود.»
پوپولیسم در سیاست خارجی
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه اما بیش از آنکه امیدوار باشد، به دولت توصیه می‌کند که در این مذاکرات به توافق برسد. این کارشناس مسائل بین‌المللی که سابقه عضویت در کمیسیون امنیت ملی مجلس را دارد، در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «مذاکرات به مرحله حساسی رسیده که طرف ایرانی نیازمند پل زدن نقد و اثبات است. یعنی دولت خود مسوول احیای برجامی شده که به شدت آن را نقد می‌کرد و بخشی از رای خود را نیز از این بابت کسب کرد. بخشی از حامیان دولت همان‌هایی هستند که برجام را از خیانت تا اشتباه نام‌گذاری کرده بودند. به همین دلیل الان شاهدیم که ادبیات حاکم بر تیم مذاکره‌کننده سعی دارد که نوعی انقطاع و انفصال از ادبیات دولت گذشته نشان دهد.»
وی افزود: «همین که الان گزارش‌های ضد و نقیضی درباره اینکه مذاکرات از کجا شروع شود، می‌رسد ناشی از آن است که دولت جدید می‌خواهد اعلام کند قصد ندارد پا جای پای دولت گذشته بگذارد لذا موضع و حتی ادبیات تازه‌ای در پیش گرفته است.»
این نماینده پیشین مجلس ادامه داد: «به همین دلیل دیدیم که دولت چند دور مذاکراتی که در زمان آقای عراقچی انجام شد را به رسمیت نمی‌شناسد؛ در بیانیه‌ای این موضوع را مطرح می‌کند اما گزارش‌هایی که از میز رسمی مذاکره بیرون می‌آید نشان می‌دهد که دولت در این قالب مذاکره می‌کند چون به هرحال همان مذاکرات نیز زیر نظر شورای عالی امنیت ملی ایران شکل گرفته بود.»
وی با تاکید بر اینکه «دولت باید یک بار برای همیشه تکلیف خود را با پوپولیسم در سیاست خارجی روشن کند» گفت: «سیاست خارجی را نمی‌شود با یک سری اخبار پوپولیستی ادامه داد. واقعیت این است که مذاکرات برجام حد مقدور بود و مذاکرات احیای آن نیز حد مقدور است. قرار نیست که یک طرف پیروز کامل باشد. می‌تواند چنین ادعا کند اما واقعیت این است که در برجام یک چالش قدرتی شکل می‌گیرد که در نهایت منجر به یک توافق نسبتی می‌شود؛ توافقی که سعی دارد نظرات کل طرف‌ها را دربر بگیرد.»
تعلل جایز نیست
فلاحت‌پیشه ادامه داد: «من معتقدم که دولت خودش هم می‌داند که بعد از این سفر پرهزینه نمی‌تواند دست خالی از وین برگردد، چراکه سفر هیات ایرانی در این دور پرهزینه‌ترین سفر تاریخ دیپلماسی ایران بعد از آخرین سفر احمدی‌نژاد به نیویورک بود، حتی هیات ایران به جای برگشت به تهران در وین ماند و همه اینها هزینه بود. بر این اساس معتقدم که در نهایت برجام احیا خواهد شد منتها هرچه بیشتر تعلل شود، ضرر خواهیم کرد. این تعلل ناشی از پوپولیستی است که طیف جدید سیاست خارجی کشور بر مذاکرات حاکم کرده و آسیب آن ملت خواهد رسید. ملتی که تماما زیر تحریم است.»
وی تاکید کرد: «تا زمانی که شرایط برای احیای برجام فراهم است، این کار باید صورت بگیرد. سال میلادی آینده سالی است که لابی‌های گسترده انتخاباتی میان دوره‌ای در آمریکا شکل می‌گیرد. در این لابی‌ها، لابی‌های اسراییلی قوی‌تر عمل خواهند کرد و دست دولت بایدن برای اجرای چنین توافقی هم بسته خواهد شد. ضمن اینکه طرف‌های دیگر هم در حال پیش‌برد سیاست خود هستند، مثلا ماکرون در سایه ایران‌هراسی ناشی از احتمال عدم احیای برجام در حال قرارداد بستن با کشورهای عربی است. بازیگران منطقه‌ای هم برای خود حوزه‌های منافع جدیدی را مطرح کرده و به عبارتی سعی دارند که در مذاکرات به حساب آیند. همه اینها ناشی از تعللی است که طرف ایرانی انجام می‌دهد. من معتقدم که برجام تحت هر شرایطی و با هر اتفاقی که در وین اتفاق افتد یک گام اساسی است که می‌تواند زمینه را برای تنش‌زدایی مورد نیاز ایران فراهم کند. کشور را نباید در تنش نگاه داشت.»
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که «سیاست خارجی کشور از حوزه منافع کاسبان تحریم و حوزه فریب‌آمیز پوپولیسم دور شود و در وین بر اساس منافع ملی تصمیم اساسی اتخاذ شود.»
بعد از همه این ابراز امیدواری‌ها، توصیه‌ها و هشدارها یا رصد پیاپی اخبار اما راهی نداریم غیر از آنکه همان‌طور که ابوالفتح گفت منتظر نتیجه بمانیم.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :