گرگ و میش وین
به گزارش جهان صنعت نیوز: باقری‌کنی بعد از رایزنی‌های یکشنبه شب با روسیه و چین گفت که «به تعامل فشرده و جدی برای رسیدن به یک توافق خوب ادامه خواهیم داد.» در عین حال در واکنش به مواضع طرف اروپایی و تاکیدهایشان بر تنگ بودن وقت و تلاش برای تحت فشار گذاشتن ایران آنها را تلویحا به اثرپذیری از رژیم صهیونیستی متهم کرد و گفت: «برخی از بازیگران با هویت‌های نامشروع که صرفا حیات‌شان در تنش‌زایی است، تلاش دارند هم در بیرون مذاکرات اقدامات تخریبی انجام دهند و هم در تعامل و پیوندی که با برخی از بازیگران صحنه مذاکرات دارند، سعی می‌کنند فضای مذاکرات را غیرسازنده کنند. از این رو اظهارات برخی از مقامات کشورهای در صحنه مذاکرات نشان‌دهنده رفتار متناقض آنهاست که از یک طرف به دنبال احیای برجام هستند به طوری که همه طرف‌ها به تعهدات‌شان برگردند و از سویی با بازیگری که هویتش در تنش‌زایی و اقدمات تخریبی است، پیوندهای راهبردی ایجاد می‌کند که همه تلاشش این است که مسیر توافق را بر هم بزند.»
به گفته او، اینکه آمریکا و سه کشور اروپایی از یک‌سو هر روز با مقام‌های رژیم صهیونیستی که از هیچ اقدامی برای نابودی توافق ۲۰۱۵ دریغ نکرده است، رایزنی و ایران را تهدید کنند و از سوی دیگر داعیه تلاش برای احیای این توافق را داشته باشد صرفا موجب افزایش بی‌اعتمادی است و ایران را برای دریافت تضمین‌های محکم‌تر مصمم‌تر خواهد کرد.
همراهی شرق، اختلاف با غرب
با همه اینها مذاکرات ادامه دارد و کارگروه سوم یعنی کارگروه زمان‌بندی توافق نیز تشکیل شده است. این خبر را اولیانوف نماینده روسیه در سازمان ملل داده است. در ادامه مذاکرات اما شرکای برجامی با هیات آمریکایی دیدار و رایزنی کرده‌اند. این خبر را هم اولیانوف داده. او در صفحه توئیترش نوشت: «شرکای برجام و آمریکا(بدون ایران) نشستی برای ارزیابی وضعیت مذاکرات وین و بحث درباره مسیر پیش‌رو تشکیل دادند.»
این اما تنها نقش‌آفرینی و اظهارنظر مقامات روسیه نیست. معاون وزیر امورخارجه این کشور که به نظر می‌رسد در این دور از مذاکرات قصد دارد وزن بیشتری داشته باشد، گفته که مسکو انتظار پیشرفت در مذاکرات درباره توافق هسته‌ای با ایران را دارد.
سرگئی ریابکوف تصریح کرد: ما دلایلی داریم که انتظار پیشرفت در مذاکرات درخصوص احیای برجام داشته باشیم. اکنون احتمال حصول توافق در مقایسه با زمان پیش از ازسرگیری مذاکرات افزایش یافته است.
علی باقری، معاون وزیر امورخارجه و رییس هیات مذاکره‌کننده نیز دیروز در تازه‌ترین مصاحبه خود با شبکه المیادین دوباره امیدوارکننده حرف زد و گفت که «روند ما در مذاکرات موفقیت‌آمیز بوده و پیشرفت خوبی را محقق کردیم و این پیشرفت می‌تواند زمینه سریعی برای مذاکرات جدی را فراهم کند. مذاکرات روزهای اخیر درخصوص مسائل مورد اختلاف بود تا رسیدن به توافق را تسریع ببخشیم. همراهی روسیه و چین با موضع ایران روشن و شفاف است و اختلاف با طرف غربی است.»
باقری در ادامه گفت که صهیونیست‌ها تلاش دارند که در فضای خارج از سالن مذاکرات اخلال ایجاد کنند و بر فضای داخل سالن مذاکرات تاثیر بگذارند.
این سخن باقری بسیار قابل اعتنا است زیرا نشان از افزایش فشارها و تهدیدها و همچنین سرسختی غرب دارد. اینکه همراهی روسیه و چین در این بین چقدر مفید واقع می‌شود اما موضوعی است که حداقل تحلیلگران داخلی خیلی به آن امید ندارند.
ابتکار عملی نیست
به این ترتیب اوضاع مذاکرات اصلا خوب نیست و تنها روزنه امید را باید در حرف‌های دیروز علی باقری با پرس‌تی‌وی یافت. آنجا که گفت: «در حال اعمال اصلاحات و دیدگاه‌های ایران بر روی متن پیش‌نویس وین ۶ هستیم و این گفت‌وگوها مثبت و رو به جلوست.» به هرحال یکی از موارد اختلافی که امیدها را به ثمربخشی مذاکرات کاهش داده بود، همین بود که ایران زیر بار پیش‌نویس‌های وین ۶ نرفته و دو پیش‌نویس جدید داشت که اروپایی‌ها مایل به بررسی آن نبودند.
این امیدواری را اما نباید خیلی هم بزرگ جلوه داد زیرا ایران همچنان بر خواسته‌هایش اصرار دارد و طرف مقابل نیز قصد پذیرش ندارد. شاهد آنکه علی باقری در ادامه همان مصاحبه می‌گوید: «درباره لغو تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای در محورهای متعددی بین دو طرف اختلاف وجود داشته که در پیش‌نویس وین ۶ مشهود بوده و به ویژه در بحث هسته‌ای اختلافات متعدد و متنوع بوده است و در این زمینه هیچ ابتکاری از سوی طرف مقابل دریافت نکرده‌ایم اما خودمان در چارچوب اصلاحات و پیشنهاداتی که به طرف مقابل دادیم، دیدگاه‌مان را درباره این اختلافات بیان کردیم.»
نهایتا باید توافق شود
با همه این اوصاف قاسم محبعلی، مدیرکل سابق در وزارت خارجه خیلی بدبین نیست و تصور می‌کند که مذاکرات باید نهایتا به توافق برسد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به تحلیل اوضاع پرداخت و گفت: «با کمی احتیاط می‌توان گفت که در جریان مذاکرات زمینه توافق وجود دارد اما اینکه چه وقت، چگونه و با چه شرایطی باشد، فعلا روشن نیست. ضمن اینکه فکر نمی‌کنم پیشنهادات ایران مبنای ادامه مذاکرات باشد. ظاهرا بر اساس توافقی که شده روی پیش‌نویس‌های سابق صحبت خواهند کرد. البته ممکن است که برخی نقطه نظرات هیات مذاکره‌کننده جدید ایران نیز مطرح و مورد توجه قرار بگیرد اما مبنا همان پیش‌نویس‌های ۶ دور قبلی مذاکرات است.»
وی افزود: «به این ترتیب ادامه مذاکرت در چارچوب برجام ۲۰۱۵ است. هم تحریم‌هایی که باید برداشته شود و هم گام‌هایی که ایران باید در قبال آن بردارد.»
محبعلی گفت: «مذاکرات طبیعتا ادامه خواهد یافت البته ممکن است نوسانات و بالا و پایین‌هایی داشته باشد. البته طرفی که بیشتر شایق است مذاکرات به نتیجه برسد، طرف ایرانی است زیرا تحولات مذاکرات و اخبار آن روی زندگی مردم، بازار ایران و اقتصاد کشور اثر مستقیم دارد. برای طرف مقابل اما در حوزه داخلی چنین اثری ندارد. آنها فقط یک تهدید احتمالی را در آینده احساس می‌کنند. بنابراین موقعیت طرفین از نظر مذاکرات و آثار مذاکرات کاملا متفاوت است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه مذاکرات چقدر ممکن است طولانی شود به خصوص که ایران بارها تاکید کرده خواهان فرسایشی شدن آن نیست و در داخل کشور و اقتصاد نیز نیازهای قابل‌توجهی به رفع تحریم وجود داد، گفت: «این بستگی به طرف ایرانی و آمریکایی دارد. بالاخره دو طرف با توجه به تغییر شرایط، مواضع خود را نسبت به زمان آقای اوباما و ۲۰۱۵ تغییر داده‌اند. مثلا در ایران حامیان برجام در دولت حاکم نیستند. نگاه دولت به برجام و شش دور مذاکرات قبلی انتقادی است و تصور می‌کنند که می‌توان امتیازات بیشتری گرفت و با این دستورکار وارد مذاکره شده‌اند. خواسته تیم مذاکره‌کننده جدید هم حفظ دستاوردهای هسته‌ای و هم لغو کل تحریم‌هاست. طبیعتا چون این سیاست‌های حداکثری اعلام شده، ناچار هستند تا حد ممکن نسبت به آن پایدار باشند و این می‌تواند مذاکرات را طولانی کرده و به شکست بکشاند.»
وی افزود: «از طرف دیگر آمریکایی‌ها هم مثل قبل فقط به برجام فکر نمی‌کنند. اقدامات بایدن و هماهنگی با کشورهای منطقه و رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد که آنها به یک مجموعه فکر می‌کنند که برجام یک گام ابتدایی در آن است. بیانیه اخیر سفر آقای بن‌سلمان در کشورهای شورای همکاری خیلج فارس نیز تقریبا به همین مساله اشاره کرده است.»
محبعلی همچنین گفت: « بنابراین ورود هر موضوعی حتی کوچک به بحث مذاکرت، کل مذاکره را تحت تاثیر قرار می‌دهد و الان هم موارد وارد شده است. پیشنهادات ایران اگر پیگیری شود به این معناست که مذاکرات طولانی خواهد شد. اگر آنها هم بخواهند بحث‌های جدید وارد کنند دوباره زمان بیشتری لازم می‌شود. این سوء‌تفاهم هم وجود دارد که آمریکایی‌ها فقط به کنترل برنامه هسته‌ای ایران فکر می‌کنند و خیلی مثل اوباما دنبال توافق سریع نیستند و شاید هم با توجه به شرایط ایران خیلی اشتیاق سابق را برای حصول توافق نداشته باشند.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه در مجموع چقدر می‌توان به حصول توافق خوش‌بین بود؟ گفت: «به هرحال هر اتفاقی هم که رخ دهد یعنی اگر بحران کاهش یا افزایش یابد یا اتفاقات غیرمترقبه‌ای رخ دهد، نهایتا طبیعتا باید توافق صورت بگیرد. ایران همچنان تحت نظر شورای امنیت‌سازمان ملل متحد است و برجام در سال ۲۰۲۳ خاتمه می‌یابد و قطعنامه ۲۲۳۱ ناظر بر اجرای برجام است. یعنی در ۲۰۲۳ و ۲۰۲۵ پرونده ایران دوباره مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، بنابراین موضوع هیچ‌وقت خاتمه نخواهد یافت مگر آنکه به یک توافق منجر شود.»
وی با تاکید بر اینکه «باید یک تصمیم مهمی در ایران گرفته شود» گفت: «باید بین ادامه برنامه هسته‌ای و توسعه اقتصادی و رفاه مردم یکی را انتخاب کند. تجربه دولت روحانی نشان داد که این سیاست شکست خورده و چرخ سانترفیوژها و چرخ اقتصاد با هم نمی‌چرخد. به این خاطر که برنامه هسته‌ای از نگاه خارجی‌ها که به نظر ما غلط است، یک مساله امنیتی است و مشکل ایران مشکل اقتصادی. طبیعی است که تا مساله امنیتی رفع نشود، ریسک ایران پایین نیامده و هیچ شرکت، دولت و سرمایه‌گذاری حتی اگر توافق شود، آمادگی این را ندارد که با ایران وارد پیوندهای اقتصادی نهادینه‌شده بشود. تا وقتی که ایران هم با کشورهای منطقه و هم آمریکا و اروپا روابط متعادل و عادی نداشته باشد.»
بن‌بست
فریدون مجلسی دیپلمات پیشین اما امید به ثمربخشی این مذاکرات ندارد و آن را رسما در «بن‌بست» می‌داند. او در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» و در تحلیل وضعیت موجود گفت‌وگوهای برجام به اظهارنظر اخیر علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران که گفته ابتکار عملی از سوی طرف مقابل ندیدیم، اشاره کرد و گفت: «اینکه طرف مقابل ابتکار عمل نشان نداده معنا ندارد، مگر گروه مذاکره‌کننده ایرانی ابتکار عملی از خود نشان داده است؟! این یک دعوای سیاسی بزرگ است که ملتی گروگان آن هستند.»
وی تاکید کرد: «وقتی یک ملتی آسیب می‌بینند، دچار تورم و رکود است، کسی حاضر به سرمایه‌گذاری نیست و مشکلات گسترده‌ای از این دست وجود دارد، جای کشمکش سیاسی و اینکه حرف کی باید پیش باشد معنا ندارد.»
مجلسی افزود: «باید دید که چه کسی از ادامه این وضعیت آسیب می‌بیند و چرا آسیب می‌بیند. ما صراحتا در زمان احمدی‌نژاد NPT را نقض کرده و ۶ قطعنامه گرفتیم، برای همین مجبور شدیم که به مذاکره تن دهیم و برجام را بپذیریم. برجام اگرچه منافعی برای ما داشت اما در نهایت تحمیل و عاقبت نقض NPT بود. اکنون هم ما ناگزیر به پذیرش مسائلی هستیم. طرف مقابل می‌گوید که ما ماه‌ها مذاکره کرده‌ایم و به یک توافق و تفاهم‌هایی رسیدیم پس وقت نداریم که این پیش‌نویس‌های جدید را بررسی کنیم. حالا یا در مرکز این را می‌پذیرند یا خیر و دیگر جای مذاکره نیست.»
این دیپلمات پیشین ادامه داد: «شعار دادن قطعا آسان است. این حرفی که من می‌زنم حتما با انتقادات بسیار سینه‌چاکان و جهادطلبان مواجه می‌شود اما قضیه نجات ملت ایران است و این کار با شعار پیش نمی‌رود، باید بهای آن پرداخت شود.»
وی در واکنش به اینکه برخی گمان می‌کنند اراده ایران مبنی بر احیای برجام است و دولت رییسی با توجه به اینکه برای اداره بهتر کشور نیاز به حل مشکلات اقتصادی و تحریمی دارد پس برای حصول توافق کوشش می‌کند، گفت: «من خوش‌بین نیستم. اگر قرار بود دولت رییسی برجام را بپذیرد و از مزایای آن برخوردار شود به صورت انحرافی وارد قضیه نمی‌شد. اینکه ما زیر میز مذاکره قبلی بزنیم و همه تفاهم‌های قبلی را دنبال نکنیم این پیام را می‌دهد که اهداف دیگری دنبال می‌شود. یا قصد داریم با وقت خریدن به فعالیت‌های هسته‌ای خود ادامه دهیم که این از نگاه طرف‌های برجامی تهدید به حرکت در مسیر ساخت سلاح هسته‌ای است و یا اینکه اصرار داریم مذاکره با اراده و طبق میل ما پیش برود که شدنی نیست.
وی در پاسخ به اینکه چقدر زمان لازم است تا نتیجه فارغ از اینکه احیای برجام است یا عدم احیای برجام، مشخص شود؟ گفت: «خیلی طول نمی‌کشد و تا پایان سال‌جاری مسیحی باید تکلیف معلوم شود.»
حلقه تهدید
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی هم نه‌چندان خوش‌بین است و نه خیلی بدبین. او همچنان سعی دارد که از موضع هشدار و توصیه سخن گفته و دست به پیش‌بینی نزد. بیگدلی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «با توجه به اظهارنظرهای تهدیدآمیز غربی‌ها علیه ایران شرایط هر روز به زیان ما می‌شود. اظهارات وزیرخارجه انگلستان علیه ایران که گفته بود این آخرین جلسه است، سفر نخست وزیر اسراییل به امارات، سفر بن‌سلمان و … همه حلقه‌های تهدید است که شرایط را به زیان ما تغییر داده و ایران هم تلاش نمی‌کند که انتظارات را کاهش داده و با یک دیپلماسی نرم‌تر وارد مذاکرات شود.»
وی افزود: «اگر ایران بخواهد با همین شیوه و انتظارات قبلی ادامه دهد به هیچ‌وجه جای امیدواری نیست. اگرچه ایران خیلی علاقه‌مند است که بتواند از طریق مذاکره به برخی اهداف خود برسد اما هنوز آقای باقری و تیم مذاکره‌کننده در فشارهای داخلی گیر کرده است.»
به گفته او «ما در داخل هنوز یک استراتژی مشخص و مدونی نداریم و معلوم نیست که هیات مذاکره‌کننده باید دنبال چی بگردد. ما می‌دانیم که چه نمی‌خواهیم اما نمی‌دانیم که چه می‌خواهیم و این خیلی کار را برای ما مشکل کرده است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی گفت: «بنابراین اگر قرار باشد با همان حجم از انتظارات وارد شده و تقاضا کنیم که آمریکا همه تحریم‌ها را بردارد و ما هم کمترین قدم را در راه کاهش اقدامات برجامی خود برداریم، به جایی نمی‌رسیم.»
او افزود: «پیشنهاد من این بود که ما در مرحله اول از یک دیپلماسی نردبانی استفاده کرده و بگوییم که آمریکا تحریم‌های ذیل برجام را بردارد و ما هم تا ۲۰ درصد غنی‌سازی را کاهش می‌دهیم. از طرف دیگر کارشناسان آژانس بررسی کنند و دوربین‌های خود را حتی در سایت کرج به کار اندازد تا مقدماتی فراهم شود که آمریکایی‌ها بدانند که ما نرمش نشان داده‌ایم و هم ما بدانیم که آمریکا تمایل به حل مشکلات دارد.»
بیگدلی همچنین گفت: «مشکلی که الان باقی است این است که در محافل نظامی به تیم مذاکره‌کننده فشار می‌آورند چون آنها گفته‌اند که ما بعد از برجام به دنبال مسائل حقوق بشری، کنترل موشکی و منطقه‌ای هستیم و این فشار محافل نظامی به تیم مذاکره‌کننده وارد شده. به نظر می‌رسد که این فشارها اجازه ندهد مذاکرات به نتیجه برسد و با توجه به این فشارهای فزاینده اقتصادی که ما داریم، ایران راهی ندارد غیراز اینکه مذاکرات را به سامانی برساند.»
همچنان منتظر
امید تحلیلگران داخلی رو به یاس می‌رود، همچنان که به فشارها و تهدیدات طرف‌های غربی برجام افزوده می‌شود. ایران از همراهی چین و روسیه می‌گوید اما از چینی‌ها کمتر صدایی می‌شنویم و خوش‌بینی‌های نماینده روسیه در مذاکرات وین نیز به نظر نمی‌رسد خیلی راهگشا باشد. اگرچه که این کار با یکی دو روز مذکراه‌حل نمی‌شود و می‌دانیم که باید بیش از اینها صبوری کرد و منتظر ماند. این انتظار اما درحالی که شاهد مشکلات و تنگناهای داخلی و عدم تغییر مثبت در مواضع طرفین برجامی هستیم، کار ساده‌ای نیست.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
