ترکیه و الگوی چینی
سیدجلال ابراهیمی * کارشناسان اقتصادی معتقدند که ترکیه تحت تفکر و دکترین آک‌پارتی (حزب عدالت و توسعه) به رهبری اردوغان دنبال منابع ارزان کار و کارگری همراه با پول ضعیف (ملی) است. بالا رفتن ارزش دلار در برابر لیر ترکیه که حتی دورقمی شده است یعنی بالاتر از یک به ده.
ترکیه به طرف اقتصادی مشابه چین کمونیست می‌رود، یعنی به کارگیری کارگر ارزان‌قیمت در مناطق کم‌مشاغل در داخل و بیشتر در خارج از کشور؛ مدلی که در اوایل ماه جاری توسط رییس کمیسیون اروپا اعلام شد.
گورکانلی اقتصادی‌نویس ترک می‌گوید این مدل دروازه جهانی جایگزین پروژه (کمربند و جاده) چین در تمام کشورهای دنیا تعبیر و تفسیر شده که چین با سرمایه‌گذاری در کشورهای فقیر و از حیث منابع زیرزمینی و نیروی کار قوی به دنبال تولید با هزینه‌های کمتر هم برای مصارف منطقه و کشورهای دیگر است.
بر این اساس و برای جلوگیری از گسترش نفوذ اقتصادی و یا اقتصاد سیاسی چین اتحادیه اروپا در نظر دارد در یک دوره پنج‌ساله ۳۰۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌های کشورهای آفریقایی و آسیایی سرمایه‌گذاری کند؛ آنچه به پروژه (کمربند و جاده) معروف است و از تفکرات جاه‌طلبانه و پرهزینه رییس‌جمهور چین کمونیست اجرایی شده بود که او پروژه کمربند و جاده را از آفریقا آغاز کرد و در این قاره سبز با مردمی خاکستری صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد که به صورت عمران و برداشت از بازده آن بود.
می‌توان گفت اتحادیه اروپا رقابت شدید و پرهزینه‌ای را با چین آغاز کرده که نتایج آن در سرمایه‌گذاری‌های چین و یا پایین‌دست دیگر بسیار اثر خواهد گذاشت.
فرق و تفاوت کمربند و جاده جهانی در این است که شفافیت در سرمایه‌گذاری از نگاهی آگاهانه به محیط‌زیست و جلوگیری از تخریب آن (زمین و هوا) است.
اروپایی‌ها مدعی هستند که در این سرمایه‌گذاری استانداردهای کارگری، استانداردهای حقوق بشر و حفاظت از محیط‌زیست را در اولویت قرار داده و می‌دهند.
اتحادیه اروپا معتقد است که عدم شفافیت در تامین منابع مالی باعث طولانی شدن زمان اجرای پروژه و از طرفی افزایش قیمت تمام‌شده و در نهایت شروع واکنش‌های مردمی نسبت به پروژه‌ها می‌شود.
گورکانلی می‌گوید بزرگراه مونته‌نگرو که توسط چین و پول چینی‌ها ساخته شد مثالی برای ساختی ضعیف با عدم توجه به محیط‌زیست است.
جو بایدن رییس‌جمهور آمریکا که سیاست خارجی خود را بر اساس متوقف و متعادل کردن چین در محدوده تجارت جهانی متمرکز کرده در نمادی از نمود عملکردهای چندماهه دوران ریاست‌جمهوری‌اش چین را دشمن اصلی می‌نامد که لزوما با روش‌های اقتصادی باید متوقف شود نه نظامی.
جو بایدن بازدارندگی توسعه قدرت چین و در مرحله دوم روسیه را از طریق تحریم‌های اقتصادی بدون استفاده از گلوله، سلاح و سرباز قرار داده است.
ترکیه در قبال روسیه شدیدا به بازارهای مصرفی، مواد غذایی آن و توریست روسی نیاز دارد و از طرفی چین در چند قدمی تسخیر بازارهای مصرفی اروپا درست در آن سوی مرزهای ترکیه است.
چین برای سرعت‌بخشی به حضور در بازارهای اروپایی چه اروپای‌شرقی و چه غربی و همچنین شمال آفریقا از طریق دریای مدیترانه با ایجاد مراکز و دپو و انبار تجمیع مواد مصرفی کشورهای اروپایی را دنبال می‌کند و خیلی از مواقع قبل از ترکیه در مناقصه‌های شرکت‌های اروپایی با ارائه مدت‌زمان کمتر در تحویل و قیمت ارزان‌تر ناشی از کارگر ارزان‌قیمت، بازارهای سنتی ترکیه را تهدید می‌کند.
اقتصاد سیاسی ترکیه به پیروی از تفکر حزب حاکم می‌خواهد از شکاف و خلاء چین و روسیه با غرب استفاده کند.
در نوع سرمایه‌گذاری و تامین مالی برای اجرای پروژه‌ها اولین شرط تاکید بر حقوق کارگر، حقوق بشر و پرداخت مزایای کارگری در چارچوب استانداردهای غرب است یعنی اگر حقوق کارگر تامین نشود حق بیمه‌ای به سرمایه‌گذار پرداخت نمی‌شود.
ترکیه توان تامین حقوق کارگری با استاندارد اتحادیه اروپا را ندارد.
آیا ترکیه می‌تواند تمام چارچوب‌های تعیین‌شده از سوی اتحادیه اروپا برای پروژه دروازه جهانی را تامین کند؛ چارچوبی که تاکید بر شفافیت‌های مالی پروژه و حفاظت از محیط‌زیست و کار و نیروی کار ماهر را در خود دارد.
* مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :