طرح نجات اردوغان

به گزارش جهان صنعت نیوز:  پس از آن که رجب طیب اردوغان از طرحی رونمایی کرد که به گفته او از سپرده‌ها به لیر در برابر نوسانات بازار ارز حمایت می‌کند، روند سقوط لیر متوقف شد. به گفته رییس اتحادیه‌های بانک‌های ترکیه، پس از اعلام این طرح اردوغان، حدود یک میلیارد دلار وارد بازار ارز ترکیه شد. همچنین بر اساس ارزیابی سه بانکدار، شامگاه دوشنبه حدود یک تا یک و نیم میلیارد دلار پس‌انداز به لیر تبدیل شد.

رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه شامگاه دوشنبه در نشست خبری پس از پایان نشست کابینه در ارتباط با رویدادهای اخیر اقتصادی در ترکیه گفت: آنکارا تمایل یا نیازی ندارد که از اقتصاد بازار آزاد و رژیم مبادله کوچک‌ترین گامی به عقب بردارد. او از آغاز سازوکار جدید برای دستیابی به آورده‌های احتمالی سپرده‌های ارزی از طریق استمرار در سپرده‌های از جنس لیر ترک خبر داد و گفت:‌ از این پس شهروندان‌ کشور به دلیل نگرانی از افزایش نرخ ارز، سپرده‌هایشان را از لیر به ارز تبدیل نخواهند کرد. رییس‌جمهور ترکیه با بیان این که برای تسکین نگرانی‌های شهروندان‌مان نسبت به افزایش نرخ ارز، جایگزین‌ مالی جدید ارائه می‌کنیم، تاکید کرد: «به وعده خود در مورد ممانعت از بروز احساس فشار روی کارکنان کشور در مقابل افزایش قیمت‌ها عمل می‌کنیم.»

اردوغان افزود: «حدود پنج هزار تن طلا به ارزش ۲۸۰ میلیارد دلار هم‌‌اکنون به طور پس‌اندازهای خارج از چرخه اقتصادی در کشور وجود دارد. برای ورود آن به این چرخه راهکارهای جدیدی ارائه می‌شود. برای جهت‌گیری سرمایه‌گذاران به دارایی‌های مبتنی بر لیر از شرکت‌های دولتی اوراق قرضه‌ دولتی که به بودجه انتقال می‌شود، خارج خواهد شد.»

وی افزود: «میزان مالیات تکلیفی پرداخت‌های سود سهام شرکت‌ها را به ۱۰ درصد کاهش می‌دهیم. برای افزایش جاذبه سامانه بازنشستگی فردی، سهم مشارکت دولت را از ۵ درصد به ۳۰ درصد افزایش دادیم. به شرکت‌های صادرکننده که به‌دلیل نوسانات در نرخ ارز در قیمت‌گذاری مشکل دارند، به‌طور مستقیم از طریق بانک مرکزی قیمت آتی ارز داده خواهد شد.»

اردوغان تصریح کرد: «با پایین آمدن نرخ بهره، چگونگی کاهش تورم در چند ماه آینده را نیز مشاهده خواهیم کرد. ادعاهای مطروحه در مورد تعیین نرخ ارزی در قراردادهای سوآپ ترکیه را تکذیب می‌کنیم. می‌دانیم عاملان این شایعه‌پراکنی‌ها با چه اهداف پستی دست به این اقدام زدند.» وی تاکید کرد: «می‌دانیم کسانی که سعی دارند بحث‌هایی از قبیل رژیم مبادله مطرح کنند و به کشور و ملت خود از پشت خنجر بزنند، به دنبال چه حیله‌گری‌ای هستند. کسانی که فکر می‌کنند، از طریق شایعه‌پراکنی ارزی، قیمت‌های بیش از حد و فشار نرخ بهره می‌توانند کشور را وارد مسیر اقتصادی غیرمعتبر کنند، ناکام خواهند ماند.» رییس‌جمهور ترکیه با بیان اینکه «اجازه نخواهیم داد اقدامی انجام شود که باعث کاهش اشتغال و مانع سرمایه‌گذاری و صادرات در کشور شود»، اظهار کرد: ترکیه دیگر اقتصاد و سیاست خود را از طریق برنامه‌های صندوق جهانی پول به تشکل‌ها و کشورهای خارجی وابسته نخواهد کرد. ترکیه دیگر بهشت کسانی که از راه بهره به ثروت خود می‌افزایند و همچنین بهشت واردات نخواهد شد.

وی تاکید کرد: «این کشور دیگر فریب «پول داغ» (گردش وجوه) را نخورده و از گام‌های اقتصادی مورد نیاز خود دور نخواهد ماند. با کسانی که از بانک‌های دولتی وام گرفته و در پی سودیابی از طریق سپرده‌گذاری در جای دیگر اقدام کند، برخورد خواهیم کرد. همه کسانی را که پول و دسترسی به منابع مالی دارند، به سرمایه‌گذاری و تولید دعوت می‌کنم.»

اردوغان همچنین در ارتباط با افزایش بورسیه و وام تحصیلی به دانشجویان گفت: «بورسیه و وام دولتی به دانشجویان را در سال آینده برای مقطع لیسانس به ۸۵۰ لیر، ارشد ۱۷۰۰ لیر و دکترا را به ۲۵۵۰ لیر ترکیه افزایش می‌دهیم. برای ورود ترکیه به جمع ۱۰ اقتصاد برتر جهان تلاش می‌کنیم.»

اردوغان: اسلام نمی‌گذارد نرخ بهره را زیاد کنیم

از طرفی رییس‌جمهوری ترکیه در سخنانی گفت به دلایل مذهبی از افزایش نرخ بهره بانکی حمایت نمی‌کند. رییس‌جمهوری ترکیه از جمله دلایل کاهش نرخ بهره در کشورش را اسلام عنوان کرده است. این در حالی است که ارزش لیر در روزهای اخیر به سطح بی‌سابقه‌ای کاهش یافته چون اردوغان از تغییر موضع در سیاست پولی کشورش خودداری می‌کند.

ارزش لیر ترکیه روز دوشنبه باز هم کاهش یافت البته بعد از سخنرانی رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه در تلویزیون دولتی اندکی بهبود نشان داد. او در سخنانش به اسلام به عنوان دلیل عدم افزایش نرخ بهره، آن هم با وجود کاهش ارزش پول و تورم افسارگسیخته، اشاره کرد.

اردوغان بارها از بانک مرکزی ترکیه خواسته است تا نرخ بهره را با وجود نرخ تورم سالانه که بیش از ۲۰ درصد است، کاهش دهد. اقتصاددان‌ها معتقدند که نتیجه اقدامات اردوغان با واحد پول می‌تواند تورم مصرف‌کننده را در ماه‌های آینده به ۳۰ درصد یا بالاتر برساند.

با این حال اردوغان در سخنانش تاکید کرد که او با پیروی از اصول اسلام از بانک مرکزی ترکیه خواست تا نرخ بهره را کاهش دهد. او همچنین قول داد به صادرکنندگان کمک کند و همچنین مشارکت دولت در صندوق‌های بازنشستگی افزایش یابد. اردوغان گفت: به عنوان یک مسلمان، به انجام آنچه دین‌مان به ما می‌گوید، ادامه خواهم داد. این دستور است.
در مقطعی از معاملات روز دوشنبه، ارزش لیر مقابل دلار با بیش از ۱۱ درصد سقوط به حدود ۴۰/۱۸ رسید که پایین‌ترین میزان ثبت‌شده بود، اما در اواخر روز اندکی بهبود یافت. بسیاری از شهروندان ترکیه برای خرید کالاهای اساسی و دریافت خدمات با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند.

از آغاز نوامبر، ارزش لیر ۴۵ درصد سقوط داشته است. معاملات روز دوشنبه در اصلی‌ترین بازار بورس استانبول برای دومین بار متوالی به مدت کوتاهی متوقف شد.

دیپلمات‌های خارجی در ترکیه گمانه‌زنی می‌کنند اردوغان این طور فکر می‌کند که رشد اقتصادی می‌تواند موجب پیروزی او در انتخابات بعدی در اواسط ۲۰۲۳ شود و با این کار دوره تصدی او بر جمهوری ترکیه، به سومین دهه گسترش یابد. این اولین مرتبه‌ای نیست که اردوغان رهنمودهای اسلامی را خط‌‌ومشی خودش در تصمیمات سیاست مالی عنوان می‌کند. او همچنین ماه گذشته «جنگ اقتصادی استقلال» را اعلام کرد. او هدفش را حذف اتکای ترکیه به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و هزینه‌های متفاوت واردات انرژی نظیر نفت و گاز طبیعی عنوان کرد.

شرایط کنونی ترکیه از نظر اقتصادی به درجه‌ای رسیده است که حتی برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان تصمیم به عدم قبول کارت‌های اعتباری صادرشده از سوی بانک‌های ترکیه گرفته‌اند، زیرا برابرسازی نرخ ارز با لیر ترک برای مشتریان اروپایی در صورت تهاتر بانکی همراه با زیان است. بالا رفتن نرخ ارز بسترساز بدتر شدن عرضه کالاها و خدمات و ناتوانی در برنامه‌ریزی برای تأمین مالی نهادهای اقتصادی شده و همچنین کیفیت و کمیت سرمایه‌گذاری داخلی را هم دستخوش ناملایمات جدی کرده است. تورم واقعی که در جامعه ترکیه حس می‌شود بالغ بر ۴۵ درصد است ولی دولت مدعی تورم ۲۱ درصدی است. به خاطر تورم روزافزون، میل به محافظت از سرمایه در گردش افزایش یافته و مردم سپرده‌های لیر و ارزی خود را از بانک‌ها خالی می‌کنند و به سمت خرید طلا و ارزهای خارجی رو می‌آورند که این خود بر التهاب بازار سرمایه می‌افزاید. در حالی که ارزش لیر ترکیه در برابر دلار هر روز کاهش می‌یابد، فقر در حال افزایش است. وقتی هم نرخ ارز بالا می‌رود و در عین حال نرخ تورم هم رو به افزایش می‌گذارد، کمر مردم خمیده‌تر می‌شود.

کاهش ارزش لیر ترک نتیجه طبیعی ترجیحات اقتصادی و سیاسی دولت اردوغان است. انتخاب‌های دولت در میان بخش‌های سرمایه‌ای باعث شده منافع برخی در قالب رانت حفظ شود و به بخش عمده‌ای از ساختارهای اقتصادی عمومی آسیب برسد. البته باید گفت که شرایط بحران اقتصادی رو به سراشیبی سقوط تند تنها متکی به اظهارات و تصمیمات اردوغان هم نیست، بلکه نتیجه تورم است. اما تورم هم به عوامل ساختار در شکل اقتصاد ترکیه بستگی دارد. از این رو دلیل چنین تحرک بالایی از تورم در ترکیه به مشکلات ساختاری در اقتصاد ترکیه مربوط می‌شود.