بررسی کارشناسان از روند مذاکرات برجامی/دور خوش‌بینی
به گزارش جهان صنعت نیوز: جلسه کمیسیون مشترک برجام عصر دوشنبه برگزار شد و تیم‌های کارشناسی نیز دیروز را به مذاکره حول محور لغو تحریم‌ها، اقدامات هسته‌ای، راستی‌آزمایی و تضمین‌ها گذراندند.وجه تمایز این گفت‌وگوها اما با آنچه تاکنون انجام شده، حاکم بودن فضای امیدوارکننده‌ای است که تحلیلگران خاصه تحلیلگران ایرانی را به حصول توافق خوش‌بین کرده است. از جمله دلایل این خوش‌بینی اما تغییراتی است که به نظر می‌رسد ایران در مواضع خود داده است.
تغییر موضع احتمالی
لغو تحریم‌ها هنوز ترجیع‌بند خواسته‌های ایران است اما مثل قبل تاکید بر لغو همه تحریم‌ها نشده و تمرکز تیم مذاکره‌کننده بر فراهم کردن فضای مناسب جهت لغو تحریم‌های برجامی قرار گرفته است؛ اقدامی که به گفته کارشناسان یکی از نشانه‌های به کارگرفتن دیپلماسی و توافق گام به گام بوده و رویکردی منطقی، متناسب با شرایط و دقیق محسوب می‌شود.
ضمن آنکه طبق اعلام مقامات مسوول در ایران راستی‌آزمایی و تضمین از جمله مسائل محوری در گفت‌وگوهای جاری است. شاهد آنکه علی باقری پس از نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام که عصر دوشنبه برگزار شد، گفت: «در نشست امروز نمایندگان کشورهای مختلف بر اهمیت اولویت داشتن رسیدگی به موضوع رفع تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و تضمین‌ها در دور هشتم تاکید کردند.»مذاکرات مورد اشاره به گفته امیرعبداللهیان برمبنای سند جدید ایران انجام می‌شود؛ سندی که از محتوا و جزئیات آن حرفی زده نشده است. اما شاید بر اساس آنچه تاکنون از سوی مقامات ایرانی و طرف‌های برجامی گفته شده بتوان این طور تصور کرد که ایران بنا دارد در گام نخست در ازای لغو تحریم‌های برجامی و بعد از راستی‌آزمایی آن از برخی اقدامات هسته‌ای خود دست بکشد. اظهارات محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان درباره اینکه ایران بنای غنی‌سازی بیش از ۶۰ درصد ندارد و یا رد ادعای برخی تندروهای داخلی مبنی بر حرکت ایران به سوی افزایش غنی‌سازی از سوی مقامات رسمی وزارت خارجه، نشانه‌ای است که این تحلیل را باورپذیر می‌کند.
گفت‌وگوهای نتیجه‌محور
«گفت‌وگوها نتیجه‌محور بود.» این را اولیانوف نماینده روسیه در وین بعد از جلسه اخیر کمیسیون مشترک گفته و از جمله دلایل خوش‌بین شدن به مذاکرات جاری است. او در صفحه توئیترش به محور و کیفیت گفت‌وگوها در نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام در دور هشتم مذاکرات وین پرداخته و نوشته: «در نشست کمیسیون مشترک برجام، آغاز هشتمین دور مذاکرات وین اعلام شد. شرکت‌کنندگان گفت‌و‌گوهایی تجارت‌گونه و نتیجه‌محور داشتند. آنها به ویژه، توافق کردند روند تهیه پیش‌نویس را متمرکزتر کنند و سرعت ببخشند تا هر چه زودتر به یک توافق دست پیدا کنند.»
مذاکره در مسیر خوب
حسین امیرعبداللهیان را نیز باید در ردیف خوش‌بینان و امیدواران به انجام توافق دانست، اگرچه شنیدن بخشی از این مواضع و اظهارات خوش‌بینانه از وی طبیعی و در قالب وظایف او به عنوان یک مقام رسمی است. به هر روی، وزیر خارجه ایران آن‌طور که دیروز و در حاشیه مراسم گرامیداشت یاد شهید حسن ایرلو در محل وزارت امور خارجه گفت، اعتقاد دارد که «مذاکرات ما در مسیر خوبی قرار دارد.» او تاکید کرد: «مهم این است که ما یک متن مشترک و واحدی را الان در اختیار داریم که تیم مذاکره‌کننده ما روی آن متن تمرکز کرده است.»وی تصریح کرد: «ما سرگرم توافق و مذاکره روی نقاط اختلافی که در داخل پرانتز در آن متن ذکر شده هستیم و تیم‌ها به شدت مشغول هستند. با ۱+۴ گفت‌وگو می‌شود و اتحادیه اروپا و انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا فعالانه تلاش می‌کنند که به نقش هماهنگ‌کننده خودش ادامه دهند.»
امیر عبداللهیان تاکید کرد: فکر می‌کنیم اگر طرف‌های مقابل با حسن‌نیت این مذاکراتی که در این مرحله شروع شده را ادامه دهند، دست یافتن به یک توافق خوب برای همه طرف‌ها شدنی است و می‌توانیم این هدف را محقق کنیم و حتی اگر جدیت در کنار حسن‌نیت در طرف‌های مقابل در مراحل آینده مذاکرات دیده شود، رسیدن به یک توافق زود و در آینده نزدیک هم متصور است.»
توافق می‌شود اما نه به زودی
اینکه مذاکرات در مسیر خوبی قرار گرفته و توافق متصور است از سوی همه نه از سوی بسیاری از تحلیلگران داخلی مورد توافق است. درباره اینکه این مهم در آینده نزدیک محقق شود اما حرف بسیاری است. کارشناسان آن‌طور که امیرعبداللهیان گفته منتظر یک توافق در آینده نزدیک نیستند و اغلب رسیدن به آن را زمانبر می‌دانند. امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا یکی از این کارشناسان است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «جلسه مقدماتی دور هشتم مذاکرات برگزار شده و ایران بر مواضع خود پافشاری کرده است. آقای باقری هم تاکید کرد که مواضع ایران مشخص است. تلاش می‌شود که به حد وسطی برسند. قرار است که هم موضوع برداشتن تحریم‌ها و هم بحث هسته‌ای که تعهدات ایران است، همزمان بررسی و کارگروه‌ها تشکیل شود. باید منتظر بود اما فعلا نشانه‌ای از تغییر مواضع ایران نیست. ایران همچنان بر همان مواضع مبتنی بر سیاست‌های کلان تاکید دارد.»
ابوالفتح البته سخن گفتن از لغو تحریم‌های برجامی به جای لغو همه تحریم‌ها را ناشی از تغییر رویکرد ایران یا به خرج دادن نرمش بیشتر نمی‌داند. او معتقد است که «این اشتباهی است که برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای در ایران مرتکب شده‌اند.» وی توضیح داد: «قرار نبوده که همه تحریم‌ها برداشته شود. وقتی سخن از همه تحریم‌ها می‌شود این خلاصه عبارت برداشت شدن تمام تحریم‌هایی است که بعد از ۸ می۲۰۱۸ اعمال شده است چون برجام که همه تحریم‌ها علیه ایران را لغو نکرد. تحریم‌های موشکی، حقوق بشری، منطقه‌ای و تحریم‌هایی که از ابتدای انقلاب و بعد از تسخیر سفارت آمریکا در تهران وضع شده بود، بعد از امضا و اجرای برجام هم به قوت خود باقی بود لذا وقتی می‌گویند همه تحریم‌ها باید برداشته شود، منظور تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای است که بعد از برجام اعمال شده است. در واقع صحبت از لغو تحریم‌های برجامی حاکی از تغییر یا اصلاح دیدگاه ایران نیست.»این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه با این اوصاف چقدر می‌توان به حصول توافق امید داشت، گفت: «همیشه باید امیدوار بود. من اطلاعات غیرعلنی مذاکرات را ندارم. مذاکرات جلو می‌رود اما به سختی. باید در نظر داشته باشیم که کار بسیار سخت و زمانبر است. من معتقدم که توافق در نهایت حاصل می‌شود اما اینکه چه زمانی صورت بگیرد و چه ابعادی داشته باشد، قابل بحث است. من فکر می‌کنم که در هفته‌های آینده شاهد توافق نباشیم. البته امیدوارم که این پیش‌بینی درست از آب درنیاید.»
نگاه بدبینانه
به رغم آنچه گفته شد، هنوز هم در داخل شاهد تداوم برخی بدبینی‌ها هستیم. مثلا فریدون مجلسی دیپلمات پیشین خیلی به رویکرد فعلی ایران امید ندارد و معتقد است که برای رسیدن به توافق باید بیش از این مواضع خود را تغییر دهیم. او به«جهان‌صنعت» گفت: «من تصور نمی‌کنم که مواضع ایران تغییر چندانی کرده باشد چون وزیر خارجه ما گفته که خواهان لغو تحریم‌ها، فروش نفت و دریافت پول‌اش به صورت دلارهستیم. این آرزوی همه است اما اینجا خواسته ما مطرح نیست. خواست طرف مقابل مطرح است و آن هم این است که ما به تعهدات برجامی خود عمل کنیم. تعهدات برجامی هم این نبوده که فقط بمب نسازیم و میزان غنی‌سازی را از حدی بالاتر نبریم.»وی افزود: «در مقدمه برجام که شاید خیلی به اهمیت آن توجه نکرده بودند، آمده که به صلح و امنیت منطقه لطمه زده نشود. یعنی از دید آنها تهدید رژیم صهیونیستی و به موشک بستن ماکت تاسیسات هسته‌ای رژیم صهیونیستی تهدید تلقی می‌شود. البته حرف جمهوری اسلامی هم این است که رژیم صهیونیستی ما را تهدید می‌کند و ما به تهدیدات‌اش پاسخ می‌دهیم. به هرحال اما دنیا اقتضا می‌کند که طرفین تهدیدات را کنار بگذارند و بتوانند به نتیجه برسند.»مجلسی تاکید کرد: «اگر آمادگی برای لغو تهدیدات دوجانبه باشد، به لغو تحریم هم می‌رسیم اگرنه در شرایطی هستیم که ولو اینکه مظلوم باشیم، تحت فشار و تاثیرات منفی تحریم هستیم. در کشور ثروتمند ما فقر و بیکاری گسترده شده و توسعه ما نسبت به عرب‌ها عقب افتاده و به خاطر این شرایط باید قدری رعایت مردم را بکنیم. به نفع مردم ایران است که کشور بیشتر به فکر داخل باشد و ضمن اینکه به اسراییل نزدیک نمی‌شود وارد ماجراهای دنیای عرب نشود و اجازه دهد خودشان مسائل خود را حل و فصل کنند. ایران بر اساس تعهدات اخلاقی خود باید همراه با جهان اسلام از خواسته‌های مشروع آنها حمایت کند اما نباید قربانی خواسته‌های آنها شود تا خودشان نهایتا با قدرت‌های جهانی کنار آیند و به ایران هم نصیحت کنند که با آمریکا کنار بیاید.»
همچنان منتظر
چه خوش‌بینی مقامات و بسیاری از کارشناسان به واقعیت نزدیک باشد و چه تردیدهای امثال مجلسی، چاره‌ای غیراز صبر نداریم و فقط گذر زمان و البته روند موضع‌گیری‌ها و سیاست‌های طرف‌های برجامی در جریان مذاکرات است که تکلیف را روشن خواهد کرد. لذا باید منتظر ماند و دید که طرف‌های مقابل نسبت به سند و پیش‌نویس جدید ایران چه واکنشی نشان می‌دهند و در جلسه دوشنبه آتی که قطعا بعد از مشورت با پایتخت‌هایشان است چه رویکردی در پیش می‌گیرند.
لینک کوتاه :