محبوبیت سردار شهید سلیمانی در میان جامعه نخبگان روسیه

روح‌الله مدبر * نقش ویژه سردار سلیمانی در فرماندهی عملیات پیچیده نجات زنده کنستانتین موراختین، کمک خلبان بمب‌افکن سوخوی ۲۴ روسی که توسط ترکیه در سال ۲۰۱۵ مورد حمله و اصابت موشک قرار گرفت و اولگ پیشکوف، خلبان آن کشته شد، در خاطر روس‌ها باقی است و اعتماد نخبگان روس را به سردار سلیمانی بسیار افزود. همین نگاه با اقدام ترامپ در عملیات ترور و به شهادت‌رساندن این فرمانده محبوب منجر شد اولین پیام‌های اعتراضی و تاثر حقیقی قلبی از این جنایت بزرگ از سمت روسیه در تمامی سطوح رسمی و غیررسمی صورت پذیرد.

یکی از راهبردهای ویژه عملیاتی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در تحکیم انسجام ملی، تقویت روحیه وطن‌دوستی و گسترش فرهنگ پاسداری از هویت ملی کشور پهناور و سه قاره‌ای فدراسیون روسیه، بهره‌گیری حداکثری از رخداد بسیار مهم و تاریخی پیروزی ارتش سرخ بر ارتش فاشیستی آلمان نازی در تاریخ ۹ می ‌۱۹۴۵ است که هر ساله در سراسر فدراسیون روسیه باشکوه‌ترین و متنوع‌ترین مراسم‌ها جهت گرامیداشت این رخداد ملی برگزار می‌گردد.

 از آنجا که طی این جنگ ویرانگر طبق آمار رسمی دولت فدراسیون روسیه بیش از بیست‌وشش میلیون و ششصد هزار نفر از اتباع شوروی سابق که یازده میلیون نفر از آنان غیرنظامیان بودند و کشته شدند، مساله حفاظت از این سرمایه عظیم اجتماعی که باعث دخیل‌شدن تک‌تک خانواده‌های روسی با فاصله کمتر از دو نسل در این رخداد مهم که منجر به حفظ سرزمین پهناور روسیه با اهدای بالاترین سرمایه (جان) صورت‌گرفته، جزو مهم‌ترین برنامه‌های اجتماعی و هویتی ولادیمیر پوتین است. به همین منظور، وی در ۲۶ ژانویه ۲۰۰۶ با صدور فرمان شماره ۳۷، با عنوان «هیچ‌چیز فراموش نمی‌شود، هیچ‌کس فراموش نمی‌شود»، بزرگ‌ترین پروژه هویت ملی روسیه در راستای صیانت از کشته‌ها، معلولان و تک‌تک خانواده‌های (جنگ بزرگ میهنی) روسیه را آغاز کرد و در کنار آن با ابتکار عمل و با استفاده از پیوست فرهنگی، سیاسی و آموزشی بین نسل جدید روسیه، شرایط ویژه‌ای طی چهارده سال کار فرهنگی ثابت در این کشور ایجاد کرد که اکنون افتخار به اهدای جان برای سرزمین، پرچم و هویت ملی یک ارزش بسیار مهم است و کشته‌شدگان جنگ بزرگ میهنی، محبوب‌ترین قهرمانان بین نسل جوان روسیه شده‌اند؛ نسل جوان بی‌تفاوتی که در دوران یتلسین در صف کلاب‌ها، همبرگرفروشی‌های مک دونالد و رقابت برای پوشش‌های غربی بودند، امروز با تحولی اساسی فرهنگی هویت خود را بر مبنای وطن‌دوستی و الگوبرداری از قهرمانان جنگ گره می‌زنند و هم‌زمان با روند تحولات نوین بین‌المللی پیش می‌روند.

بنابراین، وجود روحیه قهرمان‌دوستی و ارزش‌پنداری عمیق جامعه روس از قهرمانان نظامی شجاع، حافظ جان و امنیت سرزمین نقطه وصل و اشتراک جامعه نخبگان روسی بر احساس تعلق و علاقه به شهید سلیمانی به‌عنوان ژنرال نظامی شرقی است؛ سرداری که با اقتدار در کنار ژنرال‌های روس در دوره‌ای نوین در برابر تروریسم داعش به مبارزه پرداخت و همچون روس‌ها نگاهی منفی به آمریکا، کشوری زیاده‌خواه، داشت.

البته ملاقات ویژه سردار سلیمانی با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه بر افزایش توجه خاص نخبگان روسی بر ایشان افزود. دلیل عمده آن صرفا مولفه درست محبوبیت بالای پوتین در جامعه روسیه نیست، بلکه از نظر افکار عمومی و جامعه نخبگان روسیه، ملاقات فرمانده کل قوای روسیه (پوتین) با ژنرالی خارجی، نشان از سطح ویژه سردار سلیمانی و امتیاز برتر وی نسبت به سایر مقامات ارشد نظامی کشورها و با هدف اقدامی فوق‌العاده راهبردی بعد از جنگ جهانی دوم صورت گرفته؛ چراکه در روسیه این مدل ملاقات‌ها میان مقامات نظامی خارجی با رییس‌جمهور روسیه به‌علت سطح بالاتر رییس‌جمهور مرسوم نیست و صرفا میان وزیر دفاع روسیه و طرف خارجی صورت می‌گیرد؛ حتی گاهی مقامات نظامی روسیه در ملاقات با ژنرال‌های خارجی به‌منظور ارسال پیام مستتر دیپلماتیک مبنی بر برتری جایگاه نظامی‌شان به‌طرف خارجی و تحلیلگران داخلی و خارجی از پوشیدن یونیفورم نظامی اجتناب می‌کنند. حال با این پیش‌زمینه ذهنی جامعه روسیه، وقتی ملاقات شهید سلیمانی مستقیما با شخص ولادیمیر پوتین رخ داد، تحلیلگران روس بر اهمیت بالای شخصیتی، نظامی و امنیتی سردار سلیمانی پی بردند و بیشتر علاقه‌مند به شناخت ایشان شدند. البته برخی نخبگان سیاسی و نظامی روسیه بازتاب این جلسه را فراتر از محتوای آن ارزیابی‌کرده و معتقدند این پذیرش پیام روشنی به غرب و آمریکا در خصوص تدوین روابط راهبردی نظامی میان ایران و روسیه در بالاترین سطح است. از این تاریخ به بعد، تعریف بخش عمده‌ای از نخبگان روسی از سردار سلیمانی به‌مثابه ژنرالِ شرقی شجاع، دارای ایده، استراتژیست، آمریکاستیز، خوش‌فکر و به‌معنای واقعی فرمانده میدان در عملیات‌های سخت است؛ دقیقا مشابه تصویری که از ژنرال‌های محبوب روسی همچون مارشال واسیلوسکی، مارشال ژوکوف، ویکتورذکولیکوف و… دارند. اوج محبوبیت و نگاه راهبردی نخبگان روسی به سردار سلیمانی را می‌توانیم در زمان نصب پرتره سیاه‌قلم ایشان که توسط افسر جوان روس به نام میخاییل توپتا به‌صورت داوطلبانه و افتخاری نقاشی‌شده، در موزه بسیار مهم افتخارات نظامی روسیه بدانیم.

نقش ویژه سردار سلیمانی در فرماندهی عملیات پیچیده نجات زنده کنستانتین موراختین، کمک خلبان بمب‌افکن سوخوی ۲۴ روسی که توسط ترکیه در سال ۲۰۱۵ مورد حمله و اصابت موشک قرار گرفت و اولگ پیشکوف، خلبان آن کشته شد، در خاطر روس‌ها باقی است و اعتماد نخبگان روس را به سردار سلیمانی بسیار افزود. همین نگاه با اقدام ترامپ در عملیات ترور و به شهادت‌رساندن این فرمانده محبوب منجر شد اولین پیام‌های اعتراضی و تاثر حقیقی قلبی از این جنایت بزرگ از سمت روسیه در تمامی سطوح رسمی و غیررسمی صورت پذیرد و بر محبوبیت سردار دل‌ها بیش از پیش بیفزاید.

حساسیت نبرد روسیه در سوریه به ‌واسطه پیوستن برخی از جریانات افراطی تروریستی از چچن به داعش برای روس‌ها صد چندان بود، چراکه تجربه آتش‌افروزی‌های گروه‌های افراطی سلفی در چچن در دهه ۹۰ میلادی برای روس‌ها ناخوشایند تلقی می‌شود و تکرار گسترش افراط‌گرایی در منطقه راهبردی قفقاز خط قرمز دولت روسیه طی سال‌های گذشته بوده است. چه‌بسا در صورت عدم مهار اژدهای داعش در سوریه اکنون این ویروس در مرزهای قفقاز در حال غلیان بود. بنابراین، نقش سردار سلیمانی، سپاه قدس و ارتش روسیه در اتحاد استراتژیک مبارزه با تروریسم سیستماتیک داعش از این منظر نیز برای جامعه نخبگان روسیه بسیار حائز اهمیت است.

اما آنچه اکنون جای آن شدیدا خالی است، حفظ این ظرفیت اجتماعی مهم نزد نخبگان روس و گسترش آن است؛ چراکه نگاه محدود به گرامیداشت یاد سردار سلیمانی صرفا در سالروز شهادت ایشان منجر به انجام اقداماتی کلیشه‌ای و کم‌اثر خواهد شد. برای نمونه، می‌توان با تولید فیلم‌های سینمایی مشترک با طرف روسی در خصوص وقایع جنگ سوریه و اقدامات استراتژیک ایران و روسیه در مبارزه با تروریسم به‌عنوان اولین تجربه موفق دو کشور در سطح فرماندهی، تدبیر و رشادت‌های سردار سلیمانی را بهتر به تصویر کشید و با بهره‌گیری از ابزار هنر، ذهن مخاطبان را برای مدتی طولانی و با اهدافی راهبردی با پیام‌های بی‌واسطه و جذاب آشنا کرد.

عدم برنامه‌ریزی راهبردی جهت انجام اقداماتی حساب‌شده و با پیوست فرهنگی نوین منجر خواهد شد با مرور زمان این سرمایه مهم اجتماعی کم‌رنگ و در گرماگرم تبلیغات غربی و کارشکنی‌های برخی عناصر پُرادعا، وطن‌فروش و غرب‌زده داخلی کم‌رنگ شود.

*تحلیلگر تخصصی مسائل فدراسیون روسیه و اوراسیا

اخبار برگزیدهیادداشت