ارزیابی موقعیت‌های سرمایه‌گذاری از طریق گزارشگری پایداری شرکت‌ها
مطهره محمودآقائی * گزارش پایداری، افزون بر افشای اطلاعات قابل اعتماد، مرتبط و استاندارد عملکرد شرکت‌ها، به تصمیم‌گیری مناسب‌تر سهامداران، سرمایه‌گذاران و عموم مردم می‌انجامد که از طریق آن، سرمایه‌گذاران می‌توانند به ارزیابی موقعیت‌ها و ریسک‌ها بپردازند و در نتیجه تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری را انجام دهند. گزارشگری پایداری با ارائه اطلاعات در سه حوزه اقتصادی، زیست‌محیطی و مسوولیت اجتماعی، اطلاعات مورد نیاز برای ذی‌نفعان مختلف را فراهم می‌آورد. بنابراین، با ارائه گزارش پایداری افزون بر اینکه افشای اطلاعات عملکرد شرکت‌ها به‌صورت کامل‌تری انجام می‌شود، تصمیم‌گیری مناسب‌تری توسط سهامداران، سرمایه‌گذاران و عموم مردم در این خصوص صورت می‌پذیرد. پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت شرکت‌ها، گزارشگری پایداری را به عنوان یکی از موضوعات چالش‌برانگیز و مساله جهانی مطرح کرده است. جهان با مشکلاتی از همچون رشد جمعیت، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و افزایش تقاضا برای مصرف آب و بحران‌های زیست‌محیطی مواجه است و به ناچار جوامع باید به سمت پایداری بروند. امروزه شرکت‌ها برای بقا در عرصه رقابت، افزون بر حفظ توان مالی، لازم است مسوولیت اجتماعی و زیست‌محیطی خود و تاثیرات آن را بر جامعه مدنظر قرار دهند و در این زمینه، اطلاعات مربوط به پایداری شرکتی را افشا کنند. به طوری که همه ذی‌نفعان از اطلاعات مربوط به پایداری شرکتی در تصمیم‌گیری‌های خود، استفاده کنند.
عوامل موثر بر گزارشگری پایداری
عوامل موثر بر گزارشگری پایداری را می‌توان به دو بخش درون‌سازمانی و برون‌سازمانی تقسیم کرد؛ درون‌سازمانی، اندازه شرکت، دانش و نگرش مدیران درون شرکت، ساختار مالکیت، ویژگی‌های هیات‌مدیره، سازوکارهای راهبری شرکت، ویژگی‌های رفتاری مدیران، نوع صنعت، فرهنگ سازمانی، صادراتی بودن محصولات، شاخص‌های عملکردی شرکت و … برون سازمانی، الزامات قانونی، بحران‌های آب و هوایی و زیست‌محیطی، وجود گروه‌های حفاظت از محیط‌زیست، مشوق‌های قانونی (معافیت مالیاتی، تامین اعتبار و …)، فرهنگ ملی کشور، فشار ذی‌نفعان و نهادهای حرفه‌ای، وجود نگرش و الزامات اخلاقی، دولتی یا خصوصی بودن اقتصاد و… .
اهداف کلان توسعه پایدار
رشد اقتصادی و مشاغل شایسته، صنعت زیرساخت و نوآوری، تولید و مصرف مسوولانه، شهرها و جوامع پایدار، کاهش نابرابری، اقدام برای اقلیم، کاهش فقر اقتصادی، کاهش گرسنگی، سلامتی و رفاه، آموزش باکیفیت، برابری جنسیتی، دسترسی به انرژی پاک، آب سالم و بهداشتی، زیستن پایدار در آب و خشکی، صلح و عدالت، مشارکت از جمله اهداف کلان توسعه پایدار است. برای اجرای اهداف مراحل اجرای برنامه پایداری شرکتی مواردی از جمله تبیین چشم‌انداز، کمیته پایداری، ایجاد معیارهای اندازه‌گیری پیشرفت، اجرای راهبرد و ارائه نتایج به ذی‌نفعان. چالش‌های کنونی در ایران، عدم وجود استانداردهای حسابداری پایداری مورد توجه است. در سراسر نقاط دنیا هم اکنون از دستورالعمل‌های منتشره توسط موسسه جی.آر.ای (از سال ۲۰۱۶) جهت تهیه گزارش پایداری استفاده می‌کنند که شامل شاخص محیط‌زیستی بر اساس نوع سرمایه‌گذاری و صنعت برای ارزیابی عملکرد محیط‌زیستی است و معیارهایی در مورد انرژی، آب و فاضلاب، تنوع زیستی، پسماند، میزان انتشار و ارزیابی محیط‌زیستی تامین‌کنندگان را دارا است. حسابداری پایداری خاص صنعت که بر اساس آن صنایع به ۷۷ گروه تقسیم شده‌اند، صنعت موضوع آن استاندارد را توصیف می‌کند. وضعیت شرکت را در پنج حوزه درآمد، هزینه‌های عملیاتی، غیرعملیاتی، دارایی و بدهی و هزینه سرمایه و ۱۳ متغیر بررسی می‌کند (سهم بازار، بازارهای جدید، قدرت قیمت‌گذاری، تحقیق و توسعه، هزینه، درآمد، هزینه سرمایه، ریسک‌های واگذاری صنعت و…) و شامل موارد موضوعات افشا، سنجه‌های حسابداری، توافقنامه‌های فنی، سنجه‌های فعالیت است استفاده می‌کنند. اما سختی ارتباط بین گزارش‌های مالی و گزارش‌های توسعه پایدار نیز مواردی از جمله اختیاری بودن، نبود الزامات و قوانین و مقرراتی است که باعث می‌شود صحت‌وسقم و قابل تایید بودن با نگرانی و ابهام همراه باشد، همچنین نبود سیستم مکانیزه در داخل شرکت‌ها، عدم آگاهی استفاده‌کنندگان از این گزارش‌ها و اثرات و مزایای این گزارش‌ها، عدم کفایت تخصص حسابداران به تنهایی جهت سنجش اثرات محیط‌زیستی و…، عدم وجود ابزار کافی و مناسب جهت تهیه و ارزیابی این گزارش‌ها، ضعف در زیرساخت‌ها و آموزش، عدم رشد نظام پاسخ‌خواهی و پاسخگویی و عدم مطالبه‌گری جامعه، انتشار صرفا اطلاعات مثبت توسط واحد گزارشگر، احتمال نبود یکنواختی در اطلاعات ارائه‌شده طی سال‌های مختلف، بحث فزونی منافع بر هزینه، فقدان یک چارچوب مشخص برای گزارش‌دهی، نبود استاندارد و معیار یکسان جهت افشا و مشکل در قابلیت مقایسه برای ذی‌نفعان، ترکیب فعلی هیات‌مدیره که اعضای مستقل و دارای تخصص مالی در ترکیب یا وجود ندارد یا اندک است، بحث نحوه حسابرسی کردن و اظهارنظر جهت این گزارش‌ها از جمله دیگر موارد است.
کلام آخر
حضور و دوام بحران مالی جهانی و ورشکستگی شرکت‌ها، باعث شده تا شرکت‌ها به موضوع عملکرد پایدار توجه کنند و همچنین مقام ناظر نیاز به افشا و شفافیت بیشتر اطلاعات شرکت‌ها را احساس کند. نهادهای ناظر به عنوان امین مردم برای حفاظت از منافع عمومی ناچار هستند حوزه نظارتی را بر بنگاه‌های اقتصادی تشدید کنند. افشای داوطلبانه اطلاعات پایداری می‌تواند به افزایش دقت اطلاعات، کاهش پراکندگی پیش‌بینی تحلیلگران و در نتیجه کاهش عدم تقارن بین ذی‌نفعان شوند. در حال حاضر، الزام و چارچوبی برای شرکت‌های ایرانی به‌منظور گزارش پایداری وجود ندارد، در نتیجه شرکت‌ها ابزار کافی و مناسبی برای اندازه‌گیری، اطلاع‌رسانی و پاسخگویی به ذی‌نفعان داخلی و خارجی در جهت اهداف توسعه پایدار را ندارند.
پیشنهادات
تدوین اصول، ضوابط و استانداردهای پایداری جهت تهیه گزارشگری پایداری مطلوب و الزام به تهیه این گزارش‌ها توسط ناشران، با توجه به اینکه برخی از صنایع و کارخانجات بزرگ در برخی شهرها با استفاده بیش از حد از منابع طبیعی موجب خشکسالی، آلودگی آب و هوا، تخریب محیط‌زیست، اثرات مخرب بر جنگل‌ها و مراتع، مصرف بیش از حد انرژی‌های برق، گاز و… شده‌اند (در شهرهایی مثل اصفهان، اهواز، عسلویه، تهران، کرمان، زنجان و…) و به نحوی این موضوع ناپایداری باعث ناپایداری صنایع و شرکت‌ها در بلند‌مدت خواهد شد که باید بحث پایداری شرکت‌ها از طریق ایجاد پایداری زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی مد نظر قرار گیرد، ایجاد شاخص‌های پایداری و تدوین معیارهایی جهت رتبه‌بندی شرکت‌هایی که گزارش پایداری تهیه و ارائه می‌کنند بر اساس میزان رعایت مسائل پایداری و اعطای برخی از مشوقات مرتبط با امور بازار سرمایه به شرکت‌هایی که رتبه بالاتری در میزان رعایت پایداری دارند، برگزاری دوره‌های تخصصی پایداری در شرکت‌ها، نهادها و سازمان‌هایی که به نحوی در تهیه این گزارشات مرتبط بوده و همچنین ترویج فرهنگ آشنایی ذی‌نفعان با محتوا و اهداف این نوع گزارش‌ها
* کارشناس بازار سرمایه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :