دریچه‌ای از تهران به حیات وحش جهان
به گزارش جهان صنعت نیوز: موزه‌های حیات وحش اما پاسخی مناسب به این میل وافر طبیعتگران به شناخت و دیدن جانوران وحشی را فراهم کرده است.یکی از موزه‌های فعال در حوزه حیات‌وحش، موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار است که در منطقه بریانک تهران واقع شده است. این موزه در عمارتی قدیمی که در زمان پهلوی اول کارخانه جوراب‌بافی بوده فعالیت می‌کند و تعداد زیادی گونه‌های تاکسیدرمی‌شده حیوانات وحشی و نیز آبزیان زنده را در خود جای داده است.
جدای از اهمیت بالای گونه‌های متعدد معرفی‌شده در این موزه، بنا و معماری آجری ساختمان عمارت هر بیننده خوش‌ذوقی را به سال‌های دور می‌برد و حس قدم زدن در یکی از کارخانه‌های صنعتی کشوری را که نخستین گام‌هایش را برای ورود به عصر مدرنسیم بر می‌داشت در ذهن زنده می‌کند.
در داخل عمارت نقاشی‌های زیبای محیط طبیعی جانداران روی فضای کروی‌شکل دیواره‌های موزه باعث شده که صحنه زیاد شود و این حس به بیننده انتقال یابد که دارد به تصویری از جنگل یا بیشه‌های طبیعی می‌نگرد.
قرار گرفتن تاکسیدرمی حیواناتی نظیر شیر و پلنگ در میان این طراحی‌های زیبا هم برای چند لحظه هم که شده بیننده را به عمق جنگل‌های ناشناخته برده و فرصتی فراهم می‌آورد تا جانوران را با ابعاد و ظاهر واقعی‌شان و در محیطی نزدیک به زیستگاه واقعی جانداران به نظاره بنشیند.
نکته مهم اما این است که تمام حیوانات تاکسیدرمی شده در این موزه حیواناتی بوده‌اند که به علل طبیعی تلف شده‌اند و هیچ حیوانی به خاطر نمایش و نشان دادن به مردم کشته نشده است، پس دوستداران محیط‌زیست و طبیعت هم می‌توانند با خیالی آسوده بلیت تهیه کنند و به بازدید از موزه هفت‌چنار بروند.
عمارت تاریخی موزه هفت‌چنار
ساختمان موزه هفت‌چنار در واقع عمارتی تاریخی است که در زمان پهلوی اول کارخانه جوراب‌بافی بوده و از همان لحظه اول ورود به موزه هر بیننده تاریخ‌دوست و علاقه‌مند به معماری را جلب می‌کند.
همین که وارد محوطه موزه یا همان کارخانه جوراب‌بافی سابق شوید آجرفرش‌هایی که با خطوطی منظم سطح حیاط را پوشانده شما را به سفری به سال‌های ابتدایی حکومت رضا شاه می‌برد. دیوارهای سرخ‌رنگ و آجرهای ظریف به‌کار‌رفته در بنای عمارت نیز، در کنار پنجره‌های چوبی قهوه‌ای‌رنگ آن زیبایی بصری ایجاد کرده و ذهن را آرام می‌کند.
گفته می‌شود در پروژه ساخت کارخانه مهندسان آلمانی حضور داشته‌اند پس می‌توان معماری این بنا را ایرانی- آلمانی قلمداد کرد.
امیر قاسمی مدیر موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار در خصوص تاریخچه ساخت آن به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «کارخانه جوراب‌بافی در سال ۱۳۰۱ تاسیس شد و تا اوایل انقلاب هم کار می‌کرد. این کارخانه در مقطعی برای تامین برق نیاز به کارخانه برق داشته که بخشی از همین فضا، تبدیل به کارخانه برق شده و آن دودکشی که حالا جزئی از زیبایی مجموعه است، برای انتقال دود حاصل از سوختن زغال‌سنگ بود.»
آن‌طور که ساکنان محل می‌گویند مازاد برق کارخانه هم به خانه‌های اطراف فروخته می‌شده و همین امر باعث می‌شود که محله اطراف کارخانه مورد توجه قرار گیرد و به سرعت پیشرفت کند.
در خصوص علت نامگذاری موزه با نام «هفت‌چنار» نیز باید گفت از آنجا که در نزدیکی محل فعلی موزه هفت درخت چنار وجود داشته، این نام بر موزه گذاشته شده است. حالا اما از این هفت‌چنار فقط دو تای آنها باقی مانده و البته موزه‌ای که خاطره پنج درخت از بین رفته و روزهای خوش گذشته را زنده نگه می‌دارد.
سال ۱۳۷۳ شهرداری تهران ملک کارخانه جوراب‌بافی را تملک می‌کند و آن را از مالک می‌خرد. با صلاحدید مدیریت شهرداری وقت، از سال ۱۳۷۶ این مکان تبدیل به موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار می‌شود.
مدیر موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار در خصوص ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد ساختمان می‌گوید: محوطه موزه منحصر‌به‌فرد است، درختان کاج صدساله وجود دارد. به جز این، نمونه گونه‌های گیاهان خاص، تندیس سیمرغ، اثر استاد تناولی در حیاط محوطه وجود دارد. دودکش ۳۳متری انتقال دود و ساختمان‌های سالن‌های موزه از دیگر زیبایی‌های مجموعه هستند.
اگر به قسمت پشتی عمارت بروید یک اثر هنری جالب توجه از «علیرضا لیل‌آبادی» که از شاگردان استاد تناولی است و درست کنار دودکش قرار گرفته توجه‌تان را جلب می‌کند. این اثر که «مستند آفرینش» نام دارد از هزاران قطعه چرخ خیاطی، ماشین، موتورسیکلت و قطعات بازیافتی ساخته شده است. در این اثر که در سبک هنری موسوم به «پیکاسو» ساخته شده، سه اسکلت فلزی که یکی نماد خردسالی، دیگری جوانی و آخری پیری انسان است قرار گرفته است. هر اسکلت مکعبی در دست دارد که نشان از تجربه فرد در هر مرحله زندگی است و می‌توان دید در مجسمه اسکلت پیر که قامتش خمیده است بزرگ‌ترین مکعب در دست اسکلت قرار دارد که نماد از تجربه وی و لزوم احترام جوان و خردسال به او است. روی زمین نیز تعداد زیادی از قطعات سازنده اسکلت‌ها یا همان بدن آدمی لای سیمان دفن شده است تا به ما یادآوری کند که چه مسیری را از تولد تا مرگ طی می‌کنیم.
نگاهی به جانوران موزه
از ساختمان خاطره‌انگیز و زیبای عمارت کارخانه جوراب‌بافی که بگذریم، موزه حیات‌وحش هفت‌چنار با در اختیار داشتن مجموعه‌ای عظیم از حیوانات تاکسیدرمی‌شده و آبزیان زنده بازدیدکننده را به سفری به قلب جنگل‌ها و بیشه‌های ناشناخته می‌برد و برشی از حیات‌وحش جهان را به نمایش می‌گذارد.
مدیر موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش در خصوص مشخصات سالن‌های موزه و حیوانات تاکسیدرمی شده در آن می‌گوید: اینجا ما دو سالن داریم. در سالن الف، گونه‌های مختلف پروانه‌ها، حشرات، سوسری‌ها، استئولوژی حیوانات و همچنین قسمتی از ساوانای آفریقا را بازسازی کرده‌ایم. سرهای مختلفی از حیوانات ایران و دنیا نیز به دیوار است. علاوه بر این، انواع مختلفی از سنگ‌های دیدنی، قیمتی و مرجان‌ها هم در این سالن هستند. حیوانات زیرآبزی، لاکپشت‌های زیر آب و انواع و اقسام جانوران حیات‌وحش ایران در این سالن هستند. از جمله کوچک‌ترین راسوی دنیا هم در این سالن دیده می‌شود.
قاسمی در مورد ویژگی‌های سالن (ب) این موزه نیز می‌گوید: «در این سالن، ما دو بخش، اقلیم رشته کوه‌های البرز و زاگرس را بازسازی کرده‌ایم. تصاویر زمینه‌ای که پشت آن وجود دارد، اقلیم و حیات‌وحش را به نمایش گذاشته است و تفاوت این دو دیده می‌شود. چراکه ما دو اقلیم مجزا داریم. رشته کوه‌های ایران که کل‌ها قرار دارند و یکی هم قسمت‌هایی که به عنوان فلات قاره و خرس‌نشین مشهور است. در این سالن ما پرنده هما را داریم که بی‌نظیر است.»
پس از آن که بازدید از سالن دوم مجموعه تمام می‌شود، بازدیدکننده به سالنی تاریک که به شکل غار طراحی شده رهنمون می‌شود. در این بخش تعداد زیادی از آبزیان زنده در آکواریوم‌های بزرگ شیشه‌ای قرار گرفته‌اند تا بازدیدکننده از دیدن حیات زیر آب هم بی‌نصیب نماند.
مدیر موزه در خصوص این بخش می‌گوید: «وقتی که احساس می‌کنید بازدید از موزه به اتمام رسیده، تازه‌وارد دنیای زیرآب می‌شوید. در اینجا ما غار منحصر‌به‌فرد آکواریومی داریم که انواع و اقسام ماهی‌های ایران و جهان را داراست. صدای غالب در غار، صدای آب است و شامل ۳۷ آکواریوم و شش آب‌نمای مختلف است.»
شایان ذکر است در حیاط ساختمان موزه نیز تعداد زیادی از پرندگان زنده از گونه‌های مختلف در قفس فلزی بزرگی نگهداری می‌شوند که گفته می‌شود از طرف مردم به موزه اهدا شده‌اند.
دغدغه‌های زیست‌محیطی
تاکسیدرمی همواره یکی از خطوط قرمز فعالان زیست‌محیطی بوده است؛ این دوستداران طبیعت کشتار حیوانات به منظور تاکسیدرمی کردن آنها را به درستی نوعی جنایت قلمداد می‌کنند.
مدیر موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار در خصوص توجه به دغدغه‌های زیست‌محیطی در تاکسیدرمی حیوانات می‌گوید: دوستان محیط‌زیستی اینجا زیاد می‌آیند. اولا که اینجا هیچ مجسمه‌ای نداریم و همه تاکسیدرمی هستند ولی از آن مهم‌تر اینکه تمامی آنها حیوانات تلف شده هستند. هیچ حیوانی به خاطر نمایش و نشان دادن به مردم کشته نشده است چراکه این کار در تضاد با فرهنگ محیط‌زیست است.
وی می‌افزاید: تاکسیدرمی یعنی حیوانات تلف شده را می‌گذاریم مردم ببینند. برخی پرندگان همینجا مرده‌اند و ما آنها را تاکسیدرمی کرده‌ایم. ما حتی ماهی‌ای داشتیم که تلف شد و در فریزر مانده تا تاکسیدرمی شود. در مجموع عمده ماموریتی که ما در سالن تاکسیدرمی داریم، نگهداری از نمونه‌های فعلی است.
وعده برطرف شدن مشکلات موزه
اگرچه موزه هفت‌چنار جاذبه‌های زیادی داشته و در مجموع به عنوان یک موزه، موفق عمل کرده است اما نقاط ضعف و مشکلاتی نیز دارد. شاید عمده‌ترین مشکل آن، نبود راهنمایان گردشگری برای معرفی حیوانات تاکسیدرمی شده باشد.
به دلیل این مشکل بازدیدکنندگان یا باید پس از دیدن هر بخش نوشته‌های تابلوهای اطراف آن را بخوانند تا با کلیتی از اطلاعات حیوانات آن بخش مواجه شوند و یا به کل قید دریافت اطلاعات را زده و صرفا نگاهی سطحی به حیوانات تاکسیدرمی شده بیندازند. مشاهدات خبرنگار ما از بازدیدکنندگان موزه اما نشان می‌دهد که بیشتر آنها راه دوم را انتخاب کرده و با نگاهی سطحی از کنار هر بخش عبور می‌کنند و به این ترتیب انتقال دانش و آگاهی که شاید مهم‌ترین هدف ایجاد موزه است محقق نمی‌شود.
مدیر موزه هفت‌چنار در خصوص این نقد به «جهان‌صنعت» می‌گوید: برای تورهای گروهی که با ما هماهنگ می‌شود راهنما مشخص می‌کنیم. یعنی راهنما به محض آنکه تور وارد می‌شود بازدیدکنندگان را با خود برده و همه توضیحات لازم را به آنها می‌دهد. در ساعات دیگر هم کارشناسان ما حضور دارند و چون افراد جمعی وارد نشده و ورود بازدیدکننده پراکنده است صرفا اگر کسی سوالی داشته باشد کارشناسان موزه به سوالش پاسخ می‌دهند. همچنین ما در شبکه‌های اجتماعی موزه نیز تمام حیواناتی که در مجموعه داریم راجع به آنها توضیحات مربوطه را منتشر می‌کنیم.
مدیر موزه هفت‌چنار در مواجهه با این پیشنهاد خبرنگار ما که همچون نمونه‌های خارجی می‌توان از طریق ایجاد اپلیکیشن امکان استفاده از توضیحات راهنمایان گردشگری را فراهم کرد می‌گوید: این موضوع را داریم پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم اپلیکیشن موزه را در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهیم و به این ترتیب بازدیدکنندگان به هر حیوانی که برسند دکمه‌ای را فشار داده و توضیحات مربوطه را دریافت کنند. همچنین تور مجازی ما که هم اکنون نیز فعال است با این نیت در مرحله نخست آن انجام شده است. در آینده تمام اطلاعات حیوانات مجموعه روی اپلیکیشن بارگذاری شده و بازدیدکنندگان خواهند توانست در زمان مراجعه حضوری به سادگی از آن استفاده کنند.
قاسمی در پاسخ به این نقد خبرنگار «جهان‌صنعت» که سیستم گرمایشی مجموعه مشکل دارد نیز ابراز کرد: متاسفانه این ساختمان چون قدیمی بوده و به خاطر تاریخی بودن آن تعمیرات در آن خیلی سخت انجام می‌شود در نتیجه از سال ۱۳۷۶(سال افتتاح موزه) تا الان هیچ اقدامی برای تعمیر و نگهداری آن انجام نشده است لذا با این مشکل روبه‌رو هستیم. الحمدلله با دستور شهردار منطقه این مشکل حل خواهد شد و داریم برنامه‌ریزی و برآورد قیمت می‌کنیم و انشاءالله به محض ابلاغ اعتبار، کل سیستم گرمایشی و سرمایشی موزه را اصلاح می‌کنیم تا لااقل برای ۱۰ سال از وضعیت فعلی راحت شویم.
فعالیت موزه در فضای مجازی
اگر امکان بازدید حضوری از موزه آثار طبیعی و حیات‌وحش هفت‌چنار را ندارید این امکان فراهم شده است که از طریق شبکه‌های اجتماعی این موزه و همچنین از طریق شرکت در تور مجازی آن به تماشای هفت‌چنار بنشینید.
امکان بازدید از تور مجازی در آدرس https://region10.tehran.ir/Portals/1/Files/Hatchenar-140003-v2/index.htm فراهم شده است. گردش در تور مجازی امکان رویت ۳۶۰ درجه محیط موزه و تجربه نزدیک به واقعیت را فراهم می‌کند.
همچنین اگر دوست داشته باشید که اطلاعات دقیق‌تری از انواع گونه‌های موزه و نیز عکس‌ها و مشخصات آنها را در اختیار داشته باشید می‌توانید به صفحه اینستاگرام haftchenar_museum رجوع کرده و یا از کانال تلگرام museumhaftchenar بازدید کنید.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهخواندنیلینک کوتاه :
